Қуйимларни ҳисоблаш

Қуйимларни ҳисоблаш
Дастлабки берилганлар

1. 
   Детал материали: Пўлат 40Х
   
2. 
   Йиллик дастур: N=35000 шт
   
3. 
   Деталнинг массаси: q=13.23 кг
   
4. 
   Ишлаб чиқариш тури: o’rta серияли.
   
5. 
   Юзага ишлов беришнинг технологик ўтишлари: хомаки ва тозалаб йўниш, хомаки ва тозалаб жидввирлаш.
   

Машина деталларига механик ишлов беришда қуйимлар икки усулда аниқланиши мумкин, яъни аналитик усулда ёки маълумотнома жадваллари асосида.

Қуйим деб, хом ашёга механик ишлов бериш жарёнида талаб этилган ўлчамларини уларни четланишлар доирасида ва юза ғадир-будирлигини таъминлаш мақсадида олиб ташландиган металл қатламига айтилади.
Детал чизмасида кўрсатилган ўлчамларини четланишларига ва юза ғадир-будирлигига қуйилган талаб қанча юқори бўлса, шунча кўп марта механик ишлов бериш (технологик ўтишлар) шарт бўлади. Ўз навбатида ҳар бир технологик ўтиш учун қуйимлар миқдори ҳисобланади. Детал юзасининг талаб этилган тозалигини ва аниқлигини таъминлаш мақсадида ҳар бир технологик ўтишда олиб ташланган қуйимларнинг йиғиндиси умумий қуйим миқдорини ташкил қилади. Қуйимлар миқдори аналитик усулда ва жадваллар ёрдамида аниқланади.
200h11 ташқи юзасига механик ишлов бериш учун қуйимларни ва оралиқ ўлчамларни ҳисоблаймиз. Хом ашё ГОСТ 26645-85 бўйича 2 синф аниқлигига таълуқли штамповка бўлиб массаси 13.23 кг ни ташкил қилади. Деталга механик ишлов беришнинг технологик ўтишлари қуйидагича: детални бир ўрнатишда хомаки ва тозалаб йўниш ва кейинги ўрнатишда хомаки ва тозалаб жилвирлашдан иборат. Детални базаси бўлиб 177 мм ўлчамли цилиндрик ва ён юзаси ҳисобланади.

Ишлов беришда детални ўрнатиш схемаси.

200h11 юзага қуйимларни ҳисоблашни қуйим элементларини ва технологик ўтишларни жадвалга киритишдан бошлаймиз. Штампланган хом ашёнинг ҳолатини ҳисобга олувчи Rz ва Т ларнинг қиймати мос равишда 300 мкм ва 300 мкм ни ташкил қилади [3.63]. Хомаки ишлов беришдан кейин Rz=Т=100 мкм; [3.64].

Механик ишлов бериш технологик ўтишларининг оралиқ ўлчамлари ва қуйимларни ҳисоблаш жадвали

84h9 юзага механик ишлов беришнинг технологик ўтишлари	Қуйим элементлари, мкм.					Ҳисобий қуйим 2Zmin, мкм		Ҳисобий ўлчам dp, мкм		Допуск , мкм		Оралиқ ўлчам, мм			Қуйимнинг оралиқ қийматлари, мкм
	Rz	T		ε	dmin							dmax	пр 2Zmin		пр 2Zmах
Хом ашё	300	300	722	–	–		203.05		1600		203.05		101,172	–		–
Хомаки йўниш	100	100	44	517	21525		96,596		400		96,596		96,996	2888		4400
ЖАМИ															0		0

Бу турдаги хом ашё учун фазовий четланишларнинг йиғинди қиймати қуйидагича топилади

бу ерда – хом ашёнинг буралиш хатолиги
_к – хом ашёнинг нисбий буралиши _к=1,5 [3.71]
d – хом ашёнинг диаметри d=200,0 мм
_в - «В» ўлчамнинг допуски


Бу ерда ва қуйманинг диаметри ва баландлигига қўйиладиган допуск.

Биринчи технологик ўтишдан кейинги қолдиқ фазовий четланиш
₁=0,06_з=0,06768=46 мкм
Иккинчи технологик ўтишдан кейинги қолдиқ фазовий четланиш
₂=0,04=0,04768=30 мкм
Учинчи технологик ўтишдан кейинги қолдиқ фазовий четланиш
₂=0,02=0,02768=17 мкм
Олинган натижаларни ҳисоблашлар жадвалига киритамиз.
Ўрнатиш хатолигини қуйидаги формула орқали ҳисоблаймиз:

Бу ерда
- асослаш хатолиги = 350 мкм [4.34]
- Маҳкамлаш хатолиги = 380 мкм [3.76]
Асослаш хатолиги мазкур ҳолатда хом ашёнинг горизонтал ва вертикал текисликда қийшиқ ўрнатиш ва маҳкамлаш натижасида келиб чиқади.

Иккинчи технологик ўтишда қолдиқ ўрнатиш хатолиги
₂=0,05₁ = 0,05517 =36 мкм
Хомаки жилвирлашда ўрнатиш хатолиги
₃=0,05₂+_инд. = 0,0536+6 =8 мкм
_инд. = 6 мкм детални қайта ўрнатиш хатолиги [4.67].
Якуний жилвирлаш учун
₄=0,05₃ = 0,0536=1 мкм
Олинган натижаларни ҳисоблашлар жадвалига киритамиз.
Жадвалга ёзилган натижалар асосида операциялараро қуйимларнинг минимал қийматларини аниқлаймиз:

Минимал қуйим:
Хомаки йўниш учун



Ҳисобий ўлчам охирги тайёр деталнинг ўлчамидан бошлаб аниқланиб, ҳар бир технологик ўтишнинг минимал припуски қўшиш орқали топилади.
Шундай қилиб, учун якуний жилвирлаш учун ҳисобий ўлчамни (чизмада кўрсатилган ўлчам) билган ҳолда (бизнинг ҳолатимизда d_p4=200) қолган технологик ўтишлар учун ҳисобий ўлчамларни аниқлаймиз:
Хомаки йўниш учун ҳисобий ўлчам d_p1=200.05+0,512=200.562 мм
Хом ашё учун ҳисобий ўлчам d_{p заг.}= 200+3,050=203.05 мм