Улугбек мби doc

Б
и
о
л
о
и
ги
к 
са
м
ар
д
о
р
л
и
к,
%
1
2
3
1:20 1:30 1:50
3-
кун
7-
кун
14-
кун
2.17 -rasm. Issiqxonada bodring o’simligida oqqanotga qarshi yirtqich 
qandala makrolofusni samaradorligi.
(“Qo’yliq” agrofirmasi, A.Anorboyev., 2011-2012 yy.) 
O’simlik bitlariga qarshi oltinko’z va gallisani qo’llashning 
samaradorligi. Issiqxonalarda uchrovchi o’simlik bitlariga qarshi biologik kurash 
masalasi hal etilmaganligini qayd etish lozim. Bu borada issiqxonalardagi bitlarga 
qarshi oltinko’z, yirtqich gallisa pashshachasini qo’llash yuzasidan olimlar 
(Mirzaliyeva, 1981; 1986; Alimuhamedov va boshq. 1986; Bo’riyev, 
Kimsanboyev, Sulaymonov, 2000; Rashidov, 1985, 2000; Siddikov, Bobobekov, 
1988) tomonidan fikrlar bildirilgan. Demak, hozirgi vazifa bu issiqxonalarda 
tarqalayotgan zararkunandalarga qarshi biologik kurash choralarini yanada 
chuqurlashtirish, yangi entomofaglarni izlab topish va ularga atroflicha baho berib, 
so’ngra ularni qo’llash yuzasidan tavsiyalar ishlab chiqish muhim ahamiyat kasb 
etadi. 
Oltinko’zni g’o’za va boshqa qishloq xo’jaligi ekinlarida qo’llash bo’yicha 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

44
bir qancha ilmiy ishlar qilingan. Yirtqich gallisa afidimizani yoppasiga urchitish 
usuli birinchi marotaba N.V.Bondarenko va B.P.Asakinlar tomonidan 1975 yili 
ishlab chiqilgan. Lekin yirtqich gallisa bo’yicha ilmiy izlanishlar oxirigi 
yetkazilmagan.
Yirtqich gallisa pashshachasining lichinkalari oligofaglar (chegaralangan 
hammaxo’r) hisoblanib, 61 turdagi o’simlik bitlarini yeb bitirar ekan.
Bularga zararkunandaligi yuqori bo’lgan g’o’za (poliz) biti, olma biti, karam 
biti, dukkaklilar biti va boshqa qator turlar kiradi. Lichinkaning oziqlanishidagi 
o’ziga xos xususiyat, bu uning o’z o’ljasini yeyishdan oldin paralich (shol) 
qilishidir. Bunda oziqlanishidan oldin bitning tanasiga yuborilgan so’lak 
tarkibidagi zaxarli modda o’ljani shol holatiga tushirar ekan. Shuni ham qayd etish 
lozimki, gallisa lichinkalari oziqlanish uchun zarur bo’lganidan bir qancha ortiq 
o’ljani paralichlashi tufayli bitlarga ko’plab qiron keltirgan. Bir dona lichinka 
hayoti davomida o’rtacha 2060 ta bitni yeb tugallagan. 
Keyingi tadqiqotlarda issiqxonalarda bodring o’simligida o’simlik bitlariga 
qarshi oltinko’zni biologik samaradorligini o’rganilgan. Oltinko’z turli nisbatlarda
(1:20, 1:10, 1:5) chiqarilgan. Shu bilan birga o’simlik bitlariga qarshi yirtqich 
gallisani ham 1:2; 1:5; va 1:10 nisbatlarda ilk bor sinovdan o’tkazilgan. Olingan 
natijalar 3.18 va 3.19 - rasmlarda keltirilgan. 
Bu rasmlardan xulosa qilib shuni ta’kidlash joizki, har ikkala entomofag 
ham issiqxonalarda o’simlik bitlariga nisbatan (oltinko’z 1:10 gallisa 1:2 
nisbatlarda) samarali hisoblanib, vegetasiya davrida zararkunandaning sonini to’liq 
boshqarib, hosilni saqlab qolishga imkon yaratgan.