Umum ped na amal-O`um 13-14

 
Tarbiyaning samarali bo‘lishi nimalarga bog‘liq? 
Ma‘naviy va insoniy sifatlarning shakllanishida oiladagi, atrofdagi, jamiyatdagi muhit va munosabat muhim o‘rin 
egallaydi. Bolalarni taqlidchanlik xususiyati mavjudligi tufayli ularni tarbiyalashda ota - onaning ongi, ma‘naviyati, 
bilimi, tarbiyalanganligi muhim ahamiyatga egadir. 
Aniq bir maqsadga qaratilgan tarbiyaning samaradorligi tarbiyachining qanday metoddan foydalanishiga bog‘liq. 
Metod, ya‘ni usul axborotni uzatish va qabul qilish xarakteriga qarab: 
1. So‘z orqali ifodalash usuli. 
2. Ko‘rgazmalilik usuli. 
3. Amaliy namuna usuli. 
4. Rag‘batlantirish va jazo usullariga bo‘linadi. 
Bu metodlar o‘z navbatida quyidagi guruhlarga bo‘linadi. 
Birinchi guruh - so‘z orqali uzatish, maslahat berish, ma‘lumotlarni eshitish orqali qabul qilish, hikoya, ma‘ruza, 
suhbat va boshqa usullarga. 
Ikkinchi guruh - kinofilmlar, tasviriy san‘at, badiiy san‘at va boshqa ko‘rish orqali tarbiyalash usullariga. 
Uchinchi guruh - tarbiya jihatlarini amaliy mehnat harakatlari orqali berish, o‘rnak ko‘rsatish, boshqalar mehnatini 
misol tariqasida ko‘rsatish. 
To‘rtinchi guruh - yaxshi bajarilgan ishlarni o‘rtoqlari oldida ma‘qullash, minnatdorchilik bildirish, iqtisodiy va 
ma‘naviy rag‘batlantirish. 
Jazo - bu bolaning noto‘g‘ri qilgan ishiga o‘zini iqror qildirish. 
G‘OYALARNING KATTA KUCHI 
G‘oyalar katta ahamiyatga ega. Ular jalb qiladi. Ular qiziqish uyg‘otadi. Ular dunyoni o`zgartiradi . Bu fikr 
haqida o`ylang:‘‘Biz biladigan bu haqiqatlar shak-shubhasiz aniq, ya‘ni barcha erkak kishilar teng yaratiladi, ular 
yaratuvchisi tomanidan inkor qilib bo`lmaydigan huquqlari bilan ular orasida hayot,ozodlik va baxt izlash huquqlari 
bilan ta‘minlanadi‘‘. 35so`z. Bu fikrlar Amerika revolyutsiyasiga kuch to`plashni va dunyo hokimyatlarining 
tuzilishining o`zgarishini gavdalantiradi. 
Monifesto taqdiri tushunchasiga qarqng. Amerika okeandan okeanga cho`zilishiga ishonib 200000 dan ortiq 
tashabbuskorlar poezd vagonlariga qo`shildi va yaxshi hayot kechirish uchun mamlakat bo`ylab qiynalib yurdilar.Bu 
tushuncha G‘arbni Yevropa va Osiyolik odamlar bilan bir necha avlodlarni joylashtiradi. Bu fikr hamisha Amerika –
hindu madaniyatini o`zgartiradi. 
G‘oyalar katta kuchga ega. Ular yashashga yo`naltiradi, ko`p martoba insoniyat ongli ravishda
bilmasdan,anglamasdan hatti-harakatlar orqali aniqlaydi. Yangi g‘oyalar yashashni qayta yo`naltiradi. ―Kattaroq bu 
yaxshiroq ― bu tushuncha Amerikaliklarning ko`p qavatli uylar qurishiga va yuk mashinalari haydashga va SUVs –
energiya narxining tushgan va global temperature ko`tarila brogan.
Globol issiqlikning oshishi va balandroq yonilg‘i narxlariga qiziqish butun yer yuzi bo`ylab do`stona 
aloqalarni rivojlantirmoqda. Fikrlashning o`zgarishi natijasida fuqarolar ijtimoiy transpartatsiya va yonilg‘i 
yordamida ishlaydigan transportlarni qidirdilar. Isrof qilishga nisbatan ular ko`proq qayta ishladilar. Ular ozroq 
energiya bilan loyihalashtirildi. 
Moddiy manbalarning iqtisodi va yerni asrashga o`xshagan oddiy tushuuncha millionlab insonlar hayotini 
butunlay o`zgartirdi. 
Jamoaviy ish muhim bo`lgan hayotingizning bir qismini aniqlashtiring . Kashfiyot korpusidan model sifatida 
foydalanib siz o`sha jamoaning bitta azosi sifatida rolingizni qanday qilib yaxshilashingiz mumkinligini tushuntiring?‖
( talabalar hayotining relevant analizlari va bo`limdan olingan mano sintezlari ). 
Yuqorida ko`rsatilgan ikki epchillik usuli berilgan ma‘no-mazmunni talabalarni birga o`rganishga tortish 
kuchiga ega.Suv havzalariga bag‘ishlangan bo`lim uchun, o`qituvchilar epchillik usuliga asoslangan loyiha yoki savol 
bilan tugatishi mumkin, ―Bizni jamiyatimiz dengizimizning yaxshiroq boshliqlari bo`lishi uchun nima qilish mumkin?‖
Ularga inshoda yoki loyihada javob beriladigan oxirgi usullar katta g‘oya atrofida ma‘no mazmunini 
jipslashtirishi mumkin va uni biriktiradi. Ish uchun katta g‘oyalarda garchi ular o`qituvchilar bo`lim shuningdek, 
umumiy baholash yo`li orqaali talabani tushunishini boshqarib boorish uchun foydalanishadigan ko`rsatkich sifatidagi 
vazifani ado etishi zarur.
Usullarsiz ―katta g‘oyalar‖ dan foydalanishni o`rgatish o`qitish mazmunini ahamiyatini pasaytiradi yoki inkor 
etadi. Aslida ― Qay tarzda Insonlar o`rganadi‖ kitobining 2-tamoyilida aytilganidek mazmunni asrashga undaydigan 
ma‘noviy tushunish tizimini yaratishga imkon beradi.
1