Umumiy doc
-§. CHETGA CHIQISHLAR BO‘YICHA ROSTLASH
Download 6.99 Mb. Pdf ko'rish
|
Texnologik jarayonlarni nazorat qilish va avtomatlashtirish
|
10.2
-§. CHETGA CHIQISHLAR BO‘YICHA ROSTLASH. CHetga chiqishlar bo‘yicha rostlash prinsipidan birinchi marta (1765 yili) I.I. Polzunov uzi yaratgan bug‘ mashinasi kozonidagi suv sathini rostlash tizimida foydalangan. 1784 yilda J. Uatt ham bug‘ mashinasi valining aylanish tezligini- PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 345 rostlash tizimida shu prinsipni qo‘llagan. Polzunovning qalqovichli rostlagichi va Uattning markazdan qochma rostlagichida bir-biridan mustaqil ravishda bir prinsip qo‘llanilgan va bu prinsip Polzunov - Uatt rostlash prinsipi (yoki chetga chiqishlar bo‘yicha rostlash prinsipi) nomini olgan. Bu prinsipning mohiyati shundaki, rostlash jarayonida rostlagich rostlanuvchi ob’ektga rostlanuvchi kattalikning hozirgi va berilgan qiymatlari orasida tengsizlik hosil bo‘lgandagina o‘z ta’sirini ko‘rsatadi. Bu prinsipni amalga oshiruvchi avtomatik tizim berk tizimdir, chunki signal rostlanuvchi ob’ektning chiqish qismidan tengsizlikni qayta ishlab ob’ektning kirishiga ta’sir ko‘rsatuvchi avtomatik rostlagichning kirish qismiga keladi. o‘lchovning chetga chiqish qiymatini kuchaytirish tizimni murakkablashtirishga olib keladi. Xatoning qanday g‘alayonlanishlar ta’sirida paydo bo‘lishdan qat’iy nazar, avtomatik rostlagichning bu xatoni qayta ishlashi ushbu tizimning afzalligi hisoblanadi. Bu xususiyat muhim ahamiyatga ega, chunki sanoatdagi rostlanuvchi ob’ektlarga qanday g‘alayonlanishlar ta’sir qilishini avvaldan bilish mumkin. CHetga chiqishlar bo‘yicha rostlash prinsipini amalga oshiruvchi ARTlarning yana bir afzalligi bitta rostlovchining ta’sirida bir nechta g‘alayonlanishlarning zararli oqibatini yo‘qotish mumkinligidadir. Bu prinsipning kamchiligi shundaki, g‘alayonlanish paydo bo‘lish bilan ular boshqariluvchi parametrga ta’sir qilmay, balki rostlanuvchi ob’ektning dinamik xususiyatlariga bog‘liq bo‘lgan vaqt o‘tgandan so‘ng ta’sir ko‘rsata. Avtomatik rostlagich bir oz kechikib ta’sir ko‘rsatadi, shu sababli rostlanuvchi parametr belgilangan qiymatidan anchagina chetga chiqishga ulguradi. Bu hollarda rostlovchining ta’sirini jadallashtiruvchi avtomatik rostlagichlar yaratish yo‘lidan borish mumkin. Ammo bunday rostlagichlar tengsizlikni butunlay kompensasiya qilibgina kolmay, balki uning teskari yunalishda rivojlanishiga olib keladi. SHu sababli chetga chiqishlar bo‘yicha ishlaydigan ARTlari uchun rostlanuvchi parametr qiymatining berilgan qiymatga nisbatan tebranishlari bilan ifodalanuvchi oraliq jarayonlar xarakterlidir. CHetga chiqishlar bo‘yicha ishlaydigan ARTlarni shunday loyihalash kerakki, bu tebranishlar so‘nuvchi xususiyatga ega bo‘lib, xatoning qiymati nolga (yoki minimumga) etsin. PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com |
