“Umumiy fizika” kursidan mustaqil ishlarni bajarishdagi uslubiy ko’rsatma

4 – Ma’ruza  va amaliyot. 

Tabiatdagi kuchlar tavsifi. 

Elastiklik   kuchi jismlarning  deformatsiyalanishi   hisobiga hosil bo‟ladi. 

Elastiklik  xususiyati  jismning  tashqi  kuch  ta'siri  ostida  o‟z  holatini  o‟zgartirib, 

kuch   ta'sir etmay qo‟yganda uning dastlabki holatiga qaytishidir.    Bu elastiklik 

kuchi  ta'sirida  yuz  beradi.  Bu  protsessni  fizik  nuqtai  nazardan  quyidagicha 

tushuntirish      mumkin.  Deformatsiyalovchi  tashqi  mexanik  kuchlanish  ta'sirida 

jism atomlari (eki molekulalari) o‟zlarining   muvozanat   holatidan chetga siljiydi 

(ya'ni  muvozanat  holatidan      chiqadi)        Agar  tashqi  mexanik  kuchlanish  ta'siri 

to‟xtatilsa, atomlar (mo-lekulalar) o‟zlarini muvozanat  holatiga   qaytadi    Bu esa 

atomlar orasidagi elastiklik   kuchlari    hisobiga bo‟ladi.    

Ishqalanish  kuchlari.  Qattiq  jism  suyuqlik  yoki  gazlarda  harakatlansa  yoki  qattiq, 

jism  bo‟laklari  bir-birining  sirti  bo‟ylab  harakatlansa,  ishqalanish  hodisasi  ro‟y 

beradi va ishqalanish kuchi paydo bo‟ladi. 

Mexanikada  kuchlar  gravitatsion-  ogirlik,  elastik  va  ishqalanish  kuchlariga 

bo‟linadi.  Gra-vitatsion  kuchlar  bir-biridan  uzoqda  joylashgan  jismlar  orasidagi 

o‟zaro ta'sir kuchlaridir, Butun olam tortishish qonuniga asosan ikki jism bir-biriga 

o‟zlarining  massalari  t1  va  t2  ko‟paytmasiga  to‟g‟ri  proportsional  va  oralaridagi 

masofaning kvadratiga teskari proportsional kuch bilan ta'sir etadi (tortishadi).