Umumiy nazariy savollar

MAVZU: O’LASH VA O’LCHASH VOSITALARINING XATOLIGINI ANIQLSH
Ishning maqsadi: Tipik masalalarni yechish misollari bilan tanishish va amaliy ish jarayonida olingan nazariy bilimlarni mustaqil yechish uchun topshiriqlar asosida mustahkamlash.
2-AMALIY MASHG‘ULOT
UMUMIY NAZARIY SAVOLLAR
Mutlaq xatolik - o'lchangan qiymat birliklarida ifodalangan va ifodaga muvofiq aniqlangan xatolik (1).
=X - Q. (1)
Bu erda Х – o’lchash natijasi; Q - o’lchanayotgan fizik kattalikni chin (xaqiqiy) :
Masalan: o’lchanayotgan tok qiymati 5,2А, tok kuchining xaqiqiy qiymati 5,01А (etalon o’lchash vositasi yordamida uch marta o’lchangan va o’rtacha qiymati aniqlangan).
=X – Q= 5,2А -5,01А=0,19А
Mutlaq xatolikning o'zi o'lchov aniqligining ko'rsatkichi bo'lib xizmat qila olmaydi, shuning uchun nisbiy xatolik tushunchasi kiritiladi.
.
Nisbiy xatolik - mutlaq xatolikning o'lchangan miqdorning haqiqiy qiymatiga nisbati sifatida ifodalangan xatolik. Bu mutlaq xatolik bilan solishtirganda o'lchov natijasi sifatini baholashning ko'proq vizual xarakteristikasi. Nisbiy xatolik nisbiy birliklarda (foizda) ifodalanadi va quyidagi ifoda bilan aniqlanadi: :
= ( / Q )100% = ( (X – Q) / Q )100% (2)
Masalan: o’lchanayotgan tok qiymati 5,2А, tok kuchining xaqiqiy qiymati 5,01А (etalon o’lchash vositasi yordamida uch marta o’lchangan va o’rtacha qiymati aniqlangan).
= ( / Q )100% = ( (X – Q) / Q )100% = (0,19А / 5,01А)100% = 3,8% 
Keltirilgan xatolik - bu o'lchov vositasining mutlaq xatoligi QN ning shartli qabul qilingan qiymati bilan bog'liq bo'lgan nisbiy xatoligi bo'lib, u butun o'lchov oralig'ida yoki uning bir qismida doimiydir: 
 = ( / QN ) 100 = ( (X – Q) / QN )100% (3)
QN ning shartli qabul qilingan qiymati meyorlashtiruvchi qiymat deb ataladi. Meyorlashtiruvchi qiymati uchun, qoida tariqasida, o'lchovlarning yuqori chegarasini oling (o'lchangan qiymatning maksimal qiymati), ya'ni QN = Qmax 
Masalan: o’lchanayotgan tok qiymati 5,2А, tok kuchining xaqiqiy qiymati 5,01А (etalon o’lchash vositasi yordamida uch marta o’lchangan va o’rtacha qiymati aniqlangan). O’lchov asbobi Qmax qiymati Qmax =12А ga teng bo’lsa.