Umumiy o'rta ta'lim maktabi direktori: Farg ona

XI-Yangi mavzu bayoni:
Muhtaram o ‘quvchi! Siz kundalik hayotingizda katta yoshdagi 
yaqinlaringiz yoki muallimlaringiz bilan muloqot va suhbatlaringizda 
ulaming o‘z fikrlari yoki o‘git-nasihatlarinmg ta’sirliroq chiqishi uchun 
har xil maqol va masallarga, ya’ni hikmatli so‘zlar yoxud kichik-kichik 
ibratli voqealarga murojaat etishlariga e’tibor qilgan boclsangiz kerak. Av- 
valgi darslardan bilib borayotganingizdek, maqol yoki masal orqali 
ifodalangan fikr oddiy xabar yo axborot tarzida bildirilgan mazmundan 
ko‘ra albatta ta’sirliroq bo£lib, xotirangizda uzoq vaqt saqlanib qoladi. 
Odatda, bilimlari chuqur, hayotiy tajribalari boy bo‘lgan kislular shunday 
so‘zlashadi. Ana shunday so‘zlash usulini yevropaliklar «Ezop tilida 
soczlash» yoki «Ezopona til» deb yuritishadi.
Xo‘sh, nega bunday ibora paydo bo‘lgan, Ezop degani kim, qabilida 
savol tug‘ilishi tabiiy. Bu savollarga javob topish uchun qadimiy
5

---

Yunonistonga, ya’ni hozirgi dunyo xaritalariga Gretsiya, Makedoniya 
nomi ostida kiritilgan mamlakatlar va o‘sha atroflardagi ko‘hna davlatlar, 
shaharlar tarixiga murojaat qilishimiz kerak.
Rivoyatlarga ko£ra, miloddan awalgi VI asrlarda Yunonistonda qul- 
doriik tuzumi hukm surgan paytda qullar orasidan yetishib chiqqan 
nihoyatda aqlli, ammo o‘ta badbashara, xunuk bir donishmand bo‘lib, 
uni Ezop deb atashgan ekan. Uning asli kelib chiqishi o‘sha davrlardagi 
Frigiya mamlakatidan bo‘lib, urushlar natijasida qul qilib olinib, 
Yunonistonga kelib qolgan. Aql-u farosati, topqirligi bilan o ‘z 
xo£jayinlarining mushkullarini oson qilib, hurmat va e’tibor qozongan. 
Hatto shaharlami bosqinlardan asrab, podshohlarni qirg‘in-barot 
urushlardan to‘xtatib qolgan. Oxir-oqibat o‘zini qullikdan xalos etib, 
Lidiya shohi Krez saroyida xizmat qilgan, so‘ng Vavilon shohi Likurg 
saltanatida xazinabon darajasiga ko‘tarilgan. Keyinroq, haqgo‘yligi, 
adolatparastligi, kinoyali achchiq tili uchun ko‘rolmagan, hasadgo‘y 
dushmanlari uni Delfa shahrida tog‘ qoyasidan otib yuborib, oldirganlar.
Ezop hayoti haqidagi m a’lumotlar o ‘sha davrdagi va undan 
keyingi asrlardagi solnomachilar tomonidan yozib qoldirilgan ri- 
voyatlar, ibratli hikoyatlar orqali yetib kelgan. Uning 500 ga yaqin 
masallari qadim davrlardayoq jamlanib, «Ezop masallari» nomi 
ostida kitob qilingan va donishmandlik o‘gitlari sifatida butun dunyoga 
tarqalgan.
«Ulug‘ masalchi»ning o‘zi haqida rivoyatlar ham juda ibratomuz. 
Masalan, ulaming birida hikoya qilinishicha, Ezopning xo‘jayini safarga 
otlanar ekan, o‘z qullariga yuklarni bo‘lib olib, ko‘tarib ketishlari lozim- 
ligini buyuradi. Ezop ulaming oldiga kelib, o‘ziga yengilroq yuk 
berishlarini iltimos qilganida, qullar uning o‘zi tanlab olishiga ruxsat 
beradilar. Ezop borib, to‘rt kishi zo‘rg‘a ko‘taradigan non solingan 
qutini tanlaydi. Atrofidagilar barchasi undan kulib, yengil narsa so‘rab, 
eng og‘ir yukni tanlagani uchun ahmoq deya masxara qiladilar.'