Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 5-sinfi uchun darslik

Duradgorlik go‘niyasi bir-biriga nisbatan to‘g‘ri burchak 
ostida joylashadigan chiziqlarni o‘tkazishga va to‘g‘ri burchak 
ostida joylashadigan chiziqlarni o‘tkazishga hamda to‘g‘ri 
burchaklarni tekshirishga mo‘ljallangan.
Masshtabli chizg‘ich o‘lchamlarni aniqlash va ularni za-
gotovkalarga qo‘yish, ishlov berilgandan keyingi o‘lchamlarni 
tekshirish, shuningdek, to‘g‘ri chiziqlar o‘tkazish uchun xiz-
mat qiladi.

---

55
Porsi go‘niya. Buyum qismlarini porsi usulida biriktirishda 
(port 
ret ramkasi qismlari; eshik, deraza romlarining burchak-
lari; javon, shkaf kabilarning karnizlari, umuman, randalar 
yordamida gul chiqarilgan qismlarni biriktirishda) rejalash 
porsi go‘niya yordamida bajariladi. Porsi go‘niya lineykasi 
kundaga 45
o
burchak hosil qilib o‘rnatiladi.
Xatkash – aniq o‘lchamli qilib arralash, randalash, o‘yish-
teshish ishlarini bajarishda yog‘och materiallarning turli to-
monlariga ularning qirralariga parallel qilib reja chiziqlarini 
chizishda ishlatiladigan rejalash asbobi. Xatkashlar bir cho‘pli, 
ikki cho‘pli va ko‘p cho‘pli bo‘lishi mumkin.
To‘g‘ri burchakli detallarni rejalashda quyidagilarga alohida 
e’tibor berish kerak (40-rasm):
1. Masshtabli chizg‘ichning nolli bo‘linmasi o‘lchash bosh-
lanadigan chiziq ustida turishi lozim.
2. O‘lchash vaqtida chizg‘ichning o‘lchash boshlanadigan 
chiziqqa nisbatan noto‘g‘ri turishiga yo‘l qo‘ymaslik kerak.
Rejalash – mas’uliyatli operatsiyadir. Tayyorlanadigan bu-
yum 
ning sifati rejalashning aniq bajarilishiga bog‘liq bo‘ladi. 
Shuning uchun rejalashda juda hushyor bo‘lish zarur. Rejalash 
dastgoh ustida yoki stolda qalam, chizg‘ich, go‘niya bilan ba-
jariladi. Rejalashda quyidagi tartibga rioya qilish shart.