Umumta‟lim maktablarining 6-sinfda takrorlash darslarini tashkil etish metodikasi bmining umumiy tasnifi

“O„yin” texnologiyasi. Ma‟lumki, kadrlash tayyorlash milliy dasturining 
asosiy talablaridan biri ilg„or pedagogik texnologiyalarni talim jarayoniga olib 
kirib, o„quvchilarni mustaqil bilim olishga, erkin fikrlashga o„rgatishdir. 
Chunonchi, maktabda o„tiladigan barcha fanlar qatori ona tili fanidan 
o„tkaziladigan mashg‟ulotlarda zamonaviy pedagogik texnologiyalardan, ayniqsa, 
“O„yin texnologiyasi”dan foydalanish yaxshi samara berayotganligi hech kimga sir 
emas. Shunday ekan,ona tili mashg‟ulotlarida o„quvchi-yoshlarning yosh 
xususiyatlarini hisobga olgan holda ta‟lim jarayoniga turli xildagi ilg‟or pedagogic 
texnologiyalar (ta‟limiy o„yinlarni) tatbiq etish lozim. Chunonchi, hozirgi kunda 
ilg‟or O„qituvchilarning ijodiy izlanishlari natijasida bir qancha zamonaviy ta‟lim 
usullari ishlab chiqildi
52
. Bu usullardan samarali foydalanish yo„llarini kashf eta 
olish va amalda qo„llay olishni talab qiladi. Shundagina o„qitish sifati ham, 
o„quvchilarning o„zlashtirish darajasi ham yuqori bo„ladi. 
“O„yin” texnologiyasidan ham takrorlash darslariga, shuningdek uyga vazifani 
so„rash va mustahkamlash bosqichlariga tatbiq etilsa maqsadga muvofiq.chunki 
umumta‟lim maktablarining 5-, 6-sinflarida bu texnologiyaning qo„llanilishi 
nisbatan ona tili ta‟limining boshqa bosqichlariga qaraganda samaradorlikka 
50
Boqiyeva H. har darsda hamkorlik // Boshlang‟ich ta‟lim. – 2008. 2-son. – B. 28-29. 
51
Biz H.Boqiyeva tavsiya etgan namunani so‟z turkumlarini takrorlashga moslashtirib o‟zgartirib berdik. 
52
Umumiy o‟rta talimning davlat ta‟lim standarti va o‟quv dasturi. – Toshkent: Sharq, 1999. 1-maxsus son. 

---

erishishga qulay va oson. O„quvchilarning yoshi, fiziologik holati, psixologiyasini 
o„rganish va tahlil qilish natijalari hamda o„tkazilgan tajriba-sinov natijalari 
shundan dalolat beradi. Demak, bu texnologiyaning tatbiqi o„quvchilarning darsga 
va mavzuni yaxshiroq o„rganishga bo„lgan qiziqishini oshiradi, ularning faol 
harakat qilishlari uchun zamin yaratadi va darsning samarali bo„lishiga imkon 
beradi.
Biz bu o„rinda darslikdagi mashq va topshiriqlarni bajartirish jarayoniga 
kichik guruhlar bilan ishlash metodini tatbiq etish yo„llarini ko„rsatib berishga va 
didaktik o„yinlar asosida tashkil etiladigan dars mazmunini ochib berishga harakat 
qilmoqchimiz. Buni 6-sinfda o„tiladigan “Leksikologiya va lug„atshunoslik” 
mavzusi misolida yoritishni ma‟qul topdik.
53
O„tgan darsda uyga berilgan vazifalar 
so„rab, mustahkamlangach, yangi mavzuni to„g„ridan-to„g„ri ijodiy ish bilan 
boshlaydi. Bunda o„qituvchi o„quvchilarga (har bir partaga) oq qog„oz tarqatib 
chiqadi va unga shirin, baland, katta, so„zlarini aytib quyidagi topshiriqni aytadi. 
Ular bu so„zlarning zid ma‟nolari haqida bilganlarini yozishlari kerak. Bunda ular 
shu so„zlar ishtirokida so„z birikmalarini yozishadi, hatto qobiliyatli o„qituvchilar 
bu so„zlarning ma‟nolari anglashilgan rasmlarni ham taqdim etadilar va 
ma‟nolarini izohlashadi. Shu yo„l orqali darsning yangi mavzusiga qadam 
qo„yiladi.Yangi mavzuga kirish bosqichi amalga oshirilgach, 2-topshiriqqa o„tadi. 
Unda o„qituvchi asosiy e‟tiborni ko„chma doskadagi quyidagi iboralarga qaratadi. 
Ko„chma doskada quyidagi iboralar yozilgan bo„ladi: tarvuzi qo„ltig„idan tushmoq, 
boshi osmonga yetmoq, tepa sochi tikka bo„lmoq. O„quvchilar bu iboralarning 
qaysi ma‟noda kelganligini aytadilar. Ikkala topshiriqni bajarib bo„lgandan so„ng, 
o„quvchilarning javoblarini umumlashtiradi va umumlashgan fikrlardan kelib 
chiqqan holda shu hodisani nazariy jihatdan qoidalashtiradi va quyidagi qoidani 
keltirib chiqaradi: - Demak, o„quvchilar so„zlarning nutq jarayoniga bog‟liq 
bo„lmagan atash ma‟nosi o„z ma‟nosi sanaladi. Bu topshiriq bajarilgandan so„ng 
53
N.Mahmudov, A.Nurmonov, A.Sobirov, V.Qodirov, Z.Jo‟raboyeva.Ona tili.6-sinf uchun darslik. Toshkent: 
“Ma‟naviyat”, 2004. 172-bet. 

---

o„quvchilar iboralar mavzusi yuzasidan qanchalik bilimga ega ekanliklari yaqqol 
namoyon bo„ladi. Iboralar ma‟nosini izohlash kichik sinf o„quvchilari uchun 
qiziqarli topshiriq bo„lib tuyuladi.