Unep, United Nations E

Birlashgan millatlar tashkilotining atrof muhit muhofazasida tutgan o'rni
Reja:
1. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Atrof-muhit dasturi
2. Tuzilma
3. UNEP xalqaro yillari

1. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Atrof-muhit bo‘yicha dasturi yoki UNEP (inglizcha: UNEP, United Nations Environment Programme) BMT tizimida yaratilgan dastur bo‘lib, butun tizim darajasida tabiatni muhofaza qilishni muvofiqlashtirishga yordam beradi. Dastur BMT Bosh Assambleyasining 1972-yil 15-dekabrdagi № 2997-sonli rezolyutsiyasi (A/RES/2997(XXVII)) asosida tashkil etilgan. UNEPning asosiy maqsadi hozirgi va kelajak avlodlar manfaati uchun atrof-muhitni muhofaza qilish va yaxshilashga qaratilgan chora-tadbirlarni tashkil etish va amalga oshirishdir. Dastur shiori -"Atrof-muhit taraqqiyot manfaati uchun".

UNEP shtab-kvartirasi Keniyaning Nayrobi shahrida joylashgan. Shuningdek, UNEPning oltita yirik vakolatxonasi va turli mamlakatlarda mintaqaviy vakolatxonalari ham mavjud. UNEP global va mintaqaviy darajadagi barcha ekologik muammolarni hal qilish uchun javobgar tashkilotdir.
UNEP faoliyati Yer atmosferasi, dengiz va quruqlik ekotizimlari sohasidagi turli loyihalarni o‘z ichiga oladi. UNEP ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish sohasidagi xalqaro konvensiyalarni ishlab chiqishda ham muhim rol o‘ynaydi. UNEP tez-tez hukumatlar va xalqaro nodavlat tashkilotlar bilan hamkorlik qiladi. UNEP ko‘pincha atrof-muhitni muhofaza qilish loyihalariga homiylik qiladi va ularni amalga oshirishga yordam beradi.
UNEP, shuningdek, potensial xavfli kimyoviy moddalar, transchegaraviy havo ifloslanishi va xalqaro yuk tashish yo‘llarining ifloslanishi kabi masalalar bo‘yicha ham tavsiyalar va xalqaro hujjatlarni ishlab chiqishda ishtirok etadi.
Butunjahon meteorologiya tashkiloti UNEP bilan birgalikda 1988-yilda Iqlim o‘zgarishi bo‘yicha hukumatlararo panelni (IPCC) tashkil etgan. UNEP, shuningdek, Global ekologik fondning (GEF) homiylaridan biri hisoblanadi.
UNEP homiyligida har yili Butunjahon atrof-muhit kuni nishonlanadi.
2. Tuzilma.
UNEP Boshqaruv Kengashi 2012-yilgacha to‘rt yillik muddatga saylangan 58 shtatdan iborat bo‘lgan. Kengashdagi oʻrinlar geografik jihatdan taqsimlangan. Boshqaruv Kengashining roli BMTning turli xil ekologik dasturlari bo‘yicha ishning asosiy yo‘nalishlarini belgilash va BMTga aʼzo davlatlar o‘rtasida atrof-muhit masalalari bo‘yicha hamkorlik g‘oyalarini tarqatishdir. UNEP kotibiyati 890 nafar xodimdan iborat bo‘lib, ulardan 500 ga yaqini boshqa mamlakatlardan shartnoma asosida ishlaydi. Kotibiyat YUNEPning turli siyosat va dasturlarini amalga oshirishni nazorat qiladi. Kotibiyat byudjetni taqsimlash bilan ham shug‘ullanadi. Byudjet miqdori qariyb 105 million AQSH dollarini tashkil etadi va bu pullar YUNEPga aʼzo davlatlarning aʼzolik badallaridan yig‘iladi.
UNEP faoliyatini quyidagi yetti yo‘nalishda amalga oshiradi:

• 
  Turli konfliktlar haqida ogohlantirish va mojarolarni baholash
  
• 
  Ekologik siyosatni amalga oshirish
  
• 
  Texnologiya, ishlab chiqarish va iqtisodiyot
  
• 
  Mintaqaviy hamkorlik
  
• 
  Ekologik qonunlar va konventsiyalar
  
• 
  Global darajada atrof-muhitni muhofaza qilish Aloqa va ommaviy axborot
  

3. UNEP xalqaro yillari

Birlashgan Millatlar Tashkiloti va Birlashgan Millatlar Tashkilotining Atrof-muhit dasturi tomonidan 2007-yil (2008-yilga uzaytirilgan)^[1] „Xalqaro Delfinlar yili“ deb eʼlon qilingan. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Yovvoyi hayvonlarning ko‘chib yuruvchi turlarini saqlash to‘g‘risidagi konvensiyasi ACCOBAMS va ASCOBANS delfinlarini saqlab qolish bo‘yicha ixtisoslashgan kelishuvlari hamda kit va delfinlarni muhofaza qilish jamiyati bilan hamkorlikda 2007-yilni ,,Delfinlar yili" deb eʼlon qilishni taklif qilgan.
Delfin yilining rasmiy homiysi 2006-yil 17-sentabrda uni rasman ochgan Monako shahzodasi Albert II hisoblanadi. Qo‘shiqchi va The Backstreet Boys guruhi aʼzosi Nik Karter maxsus topshiriqlar bo‘yicha elchi bo‘lgan^[2].

• 
  2009-yil — Xalqaro tabiiy tolalar yili (BMT 61/189 rezolyutsiyasi).
  
• 
  2010-yil — Xalqaro biologik xilma-xillik yili (BMT 61/203 rezolyutsiyasi).
  

UNEP ko‘p sonli taqdimotlar, hisobot va faktlar, shuningdek, byulletenlarni nashr qiladi. Misol uchun, to‘rtinchi Global atrof-muhit tashabbusi (GEI-4) ekologiya, rivojlanish va inson farovonligi haqidagi hisobotning yaxshi namunasi bo‘lib, siyosatchilar va barcha manfaatdor jamoatchilik uchun tahliliy materiallar va maʼlumotlarni taqdim etadi. GEI-4ning asosiy g‘oyalaridan biri insoniyatni „o‘z imkoniyat doirasidan tashqarida yashashi“ haqida ogohlantirishdir. Hisobotda qayd etilishicha, insoniyat shunchalik kattaki, omon qolish uchun zarur bo‘lgan resurslar miqdori mavjud miqdordan ancha ko‘p. Ekologik imperativ (yoki bir kishini oziq-ovqat bilan taʼminlash uchun zarur bo‘lgan yer miqdori) 21,9 gektarni tashkil qiladi, Yerning biologik sig‘imi esa bir kishiga o‘rtacha 15,7 gektarga to‘g‘ri keladi.