Urbanizatsiya odamlar o'rtasida muloqot o‘matish uchun qulay hisoblangan hayot turmush tarzini shakllantiradi, ‘ kasbiy yo‘nalishni o‘zgartiradi, aholining ijtimoiy faoliyatini keskin oshiradi

3. Aholining aylanma koeffitsiyenti:

K aylanma = n + m

(16.3.)

Bu koeffitsiyent aholining har 1000 kishiga nisbatan o‘rtacha yillik o‘sishi qancha bo‘lishini ko‘rsatadi. Masalan, O‘zbekistonda 1960 yilda aholining aylanma koeffitsiyenti 39,8 % + 6,0 % = 45,8 %, 1991 yilda 34,5 % + 6,2 % = 40,7 %, 2009-yilda esa 23,2 % + 4,7 % = 27,9 %ni tashkil qilgan.
Aholi takror hosil bo‘lishining foydalilik koeffitsiyenti: n — m (16.4.)
n + m

U aholi tabiiy o‘sish sur’atining uni umumiy aylanmasidagi hissasini ko‘rsatib beradi.

/ 00 '-'9'-'/00 ? /00 Q

1960 - 39,8% o + 6 ,0 % 0 _ 4 5 ,8 %o _= 34,5 % p - 6,2 %p = 2 8 ,3 % 0 = Q 6 9 .

1991 < 0 / j _ A O O / ' 4 P 7 0 / ’ ’

0. 
   =4 ,7 %p _ 18,5 % 0 _ q= 2009 23,2 °/00+ 4,7 %0 ” 27,9 %0
   

Yuqoridagilardan aholi umumiy aylanmasida tabiiy o‘sish sur’atining hissasi 30 yil ichida (1960-yildan 1991-yilgacha) 0,04, 2009-yilga esa 0,07 %ga kamaygan, ya’ni aholi o‘sishining foydaliligi borgan sari kamayib borgan.

Ushbu barcha ko‘rsatkichlar hisoblashning oddiyligi bilan farqlanadi, lekin aholining takror hosil bo‘lishi haqida to‘liq tasavvurga ega bo‘lish imkonini bermaydi, chunki ularga quyidagi kamchiliklar xosdir:

0. 
   tug‘ilish va o‘lim darajalari turlicha bo‘lishiga qaramay, koeffitsiyentlaming bir xil kattaliklari qo‘shiladi. Masalan, tabiiy o‘sish sur’ati koeffitsiyenti 10,0 % boiganida, u quyidagicha hisoblanishi mumkin:
   

JC„_m = 2 0 % 0 - 1 0 % 0 = 1 0 % 0 v a *C„_m = 40%a -30%0 = 10%o,
bunda birinchi holatdagi aholi aylanmasi koeffitsiyenti 30,0 %ni tashkil qilsa, ikkinchi holatda u 70,0 %ga teng bo‘ladi;

0. 
   tug‘ilgan va o‘lganlarning mutlaq miqdori kattaligini yashovchanlik koeffitsiyentiga hisoblab chiqilayotganda, tug‘ilish va o‘limlaming umumiy koeffitsiyentlari kattaligiga aholining yosh-jins tarkibi ta’sir ko‘rsatadi.
   

Aholining takror hosil bo‘lish xususiyatlari haqida to ia tasavvurga ega bo‘lish uchun yosh-jins tarkibiga bogiiq bo‘lmagan ko‘rsatkichlardan foydalanish lozim. Aholining takror hosil bo‘lish ko‘rsatkichlariga quyidagilar kiradi:

0. 
   tug‘ilishning yig‘indi koeffitsiyenti;
   

0. 
   aholi takror hosil qilinishining brutto koeffitsiyenti;
   

0. 
   aholi takror hosil qilinishining netto koeffitsiyenti.