Урду жисмоний маданият факультети «Умумий жисмоний тарбия» кафедраси ўқитувчилари п ф. н. В рахимов, п ф. н. А шариповлар томонидан

Қўлтўпидажариматўпиотишчизиғиўлчами.

0,5 метр

1 метр

0,75 метр
1,5 метр
Қўлтўпидаўгилболаларучунтўпнингайланаси.

54- 56 см

58- 60 см

56- 58 см
56- 60 см
Қўлтўпиўйинидамайдондақанчаўйинчиўйнайди.

7 та

6 та

5 та
8 та

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ
УрДУ жисмоний маданият факультети «Умумий жисмоний тарбия» кафедраси ўқитувчилари Рўзметов Неъмат ва Рўзметов Расуллар томонидан


Спорт ва харакатли ўйинларни ўқитиш методикаси “Футбол”
фанидан ёзган маъруза матни


Мавзу. ФутболуйининингдунёдаваЎзбекистондапайдо булишиваривожлаништарихи.


Р Е ЖА.

1.Футболўйининингпайдо бўлишиваривожланиши.

2.Ўзбекистондафутболнингривожланиши.
3.Россиягафутболникирибкелиши.
4.Футболбўйича Европа,жаҳон,олимпиядамусобақалариниўтказиштарихи.

Футболенгқадимгиўйинларданбиридир. Инглизларнингеътирофетишларича, оёқбилантупўйнашБританоролларидаИХасрдаёқжудамашҳурбўлган.

1863 йил 26 октабрдаЛондондаАнглияфутболуюшмасинингташкилетилишипайтидабуўйиннинг 13 моддаданиборатбўлганилкрасмийқоидаларитасдиқланган. Кейинчаликбуқоидаларбошкабарчамиллийбошқамиллийуюшмалариучунфутболўйининингасосибўлибқолди.
орасигаарқонтортибқўйилганФутболўйининингилкқоидаларидабелгиланишича, майдонузунлиги 200 ярд(183 метр) дан, кенглиги 100 ярд (91 метр) дан ошиқбўлмаслигикерак. Дарвозалариккиустунданиборатбўлиб,улар орасидагитўсинбўлмаганваустунлар орасидагимасофа 8 ярд (7,32м)бўлган.1866 йилдабаланликничеклашучунустунлар орасигаарқонтортибқўйилган. ЙАна 10 йилўтиб, буарқоннияғочтўсингаалмаштиришган.
Дарвозабоннингқўлибиланўйнашгаҳаққийўқеди.1871 йилдаўнгқўлбиланўйнашгарухсатберилган, уҳамбўлсафақатдарвозамайдониичида. Дарвозабоннингжаримамайдониичидаҳамқўлбиланўйнашҳуқуқиниқўлгакиритишучун 30 йилданкўпроқвақткеракбўлади(1902).
Узоқвақтмобойниданажариматўпи, на 11 метрликзарбабўлган.Қоидабузарликучунеркинзарбаларбиланчегараланибқолинаверарди. Ниҳоят, 1891 йиленгқатъийжазоларданбири 11 метрликзарбакиритилди,униинглизчасўзбилан “пеналти” дебатайдилар.
Футболшаклланаётгандаврлардажамоасардорлариўйинқоидаларигариояқилинишиникузатибтурардилар. Футболмайдонидаҳакам 1880 йилдапайдо бўлди, 1 йилдансўнгесаҳакамиккитаёрдамчисибиланмайдонгачиқабошлади. Ҳуштак 1878 йилдакиритилди,бунгақадарҳакамтўхтатишёкиўйинниқайтабошлашучун овозданёкиқўлҳаракатлариданфойдаланарди. Ўшайиллардабарчамиллийфутболуюшмалариучунқоидаларибир хилёкимажбурийбўлмаган.Бувазият халқаро учрашувларўтказишёки халқаро мусобақаларташкилетишдақийинчиликлартуғдирарди.
1882 йилитўртмустақилиттифоқларининг, яъниАнглия, СҲотландия, УелсваИрландияиттифоқларинингбирлашувибўлибўтди.Бундаягонақоидаларқабулқилиндивафутболқоидаларидауёкибуўзгаришларниамалда оширишҳуқуқигаегабўлган халқаро кенгаштасдиқланди.
1871 йилдаАнглиядамамлакатКубогинингйўналишитасдиқланди.Букубокучунҳозирдаинглизфутболклубларикураш олибборадилар. Халқаро миқёсидагиилкфутболучрашувиАнглияваСҲотландияжамоалариўртасида 1873 йилдабўлибўтди. Ўйинчиларсони 11 кишидан ортиқбўлса, уларнингжамоадагижойлашишиҳозиргиданбошқачароқбўлган. Англияжамоасида 7 таўйинчиҳужумда , 1 тасияримҳимоядабўлган, шунингдек,2 таҳимоячива 1 тадарвозабонбўлган. СҲотландияжамоаситаркибидаеса 6 таҳужумчи, 2таярим химоячибўлганеди.
ХИХ асрнинг 80-йилларидафутболўйини Европақитъасидагимамлакатларгаёйилабошлади.1875 йилдафутболГолландияга, кейинроқесаДаниягакирибкелди.1882 йилданбошлабСҲвейцарияда, 1890 йилдан CҲехияда, 1897 йилданесаРоссиядафутболўйнайбошладилар.
1882 йилда халқаро уюшмаларбошқармасигаасоссолинди.Ниҳоят, 1904 йил 21 майдаФранцияташаббусигакўраҳозирда 200 дан ортиқдавлатлараъзо бўлган.Халқаро ФутболУюшмаси-ФИФАташкилетилди.ФИФАбиланбирқаторда 1954 йилданбошлаб Европафутболиттифоқи –УЕФАҳамфаолияткўрсатади.
1930 йилданбошлабҳар 4 йилдафутболбўйичажаҳончемпионати, 1958 йилданбошлабесамиллийтермажамоаларқатнашадиган Европачемпионатлариўтказилибкелмоқда. 1900 йилдафутбол олимпияспорттуригаайланди,аммо расмийжиҳатдану Олимпияўйинларидастурига 1908 йилдакиритилган.
Осиёфутболконфедерацияси (ОФК) 1954 йилитузилганбўлиб, ҳозиргивақтда 44 гаяқинмамлакатларнибирлаштиради.
Ўзбекистонфутболфедерацияси 1994 йилданФИФАва ОФКгааъзабўлган, ҳозирдаФИФАва ОФКтомониданўтказиладиганбарчарасмиймусобақалардақатнашибкелмоқда.