Urganch Davlat Universiteti Filologiya va tillarni õqitish õzbek tili fakulteti 206-guruh talabasi Sadullayeva Yulduzxonning zamonaviy tilshunoslik muammolari fanidan mustaqil ta‘limi

Semantik-psixologik qarashlarda nutqiy jarayoni aynan nutqning qurilishi, nutqning vaziyati, shuningdek, nutqning kontekstda tutgan o‘rni masalalari to‘laqonli ravishda o‘rganilgan va o‘rganilib kelinmoqda. Rus tilshunosligida bu muammolar bilan L.SHerba, L.Vo‘gotskiy kabi olimlar mutnazam shug‘ullanib kelishgan. Bir qancha psixolingvistlarni A.Leontev boshqarib kelgan. Natijada 1967 yilda «Psixolingvistika», 1969 yilda «Psixolingvistik birliklar nutqiy vaziyatning muhim vositalari», 1969 yilda «Til, nutq, nutqiy faoliyat» deb nomlangan asarlarini yaratgan. Angliyada Fyors Xolideya boshchiligida kontekst vaziyati, nutqiy vaziyat, nutqiy kontekst masalalari bilan bevosita shug‘ullanuvchi maktab yaratilgan. YAponiyada esa bevosita «tilning paydo bo‘lishi»ni o‘rganuvchi maktab mavjud bo‘lib, u asosan, til va uning inson faoliyatiga aloqadorligini, til va nutqiy jarayonni o‘rganish asosida nima beradi, degan masalalar ustida ilmiy izlanishlar olib boriladi. Ko‘rinadiki, til jamiyatning asosiy aloqa-aralashuv vositasi sifatida tushuniladi, shuning uchun tilni har tomonlama o‘rganish va tahlil etib berish lozim bo‘ladi. Insonning ijtimoiy-siyosiy qarashlarda tildan va uning elementlaridan foydalanish muhimdir. Bunda til elementlari yordamida osil qilingan ma’nolar til belgilari yordamida ma’no hosil qilib, ular ayni zamonda inson ‘atti-harkatiga xos tushunchalarni tushunish imkonini beradi beradi.Lingvistik psixologizmning paydo bo‘lishida naturalizm va logizmning alohida o‘rni bor. Psixologiya ana shu jarayonlarning bir ko‘rinishi bo‘lib, psixologizm tilning boshqa xususiyatlarini, xususan, uning nutqiy faoliyati bilan bog‘liq jihatlarini o‘rganadi. Psixologik jarayon bilan biz sotsiolingvistika va struktural tilshunoslikda, lingvosemiotika va matematik lingvistikaning bo‘limlarida tanishib chiqamiz.

Semantik-psixologik qarashlarda nutqiy jarayoni aynan nutqning qurilishi, nutqning vaziyati, shuningdek, nutqning kontekstda tutgan o‘rni masalalari to‘laqonli ravishda o‘rganilgan va o‘rganilib kelinmoqda. Rus tilshunosligida bu muammolar bilan L.SHerba, L.Vo‘gotskiy kabi olimlar mutnazam shug‘ullanib kelishgan. Bir qancha psixolingvistlarni A.Leontev boshqarib kelgan. Natijada 1967 yilda «Psixolingvistika», 1969 yilda «Psixolingvistik birliklar nutqiy vaziyatning muhim vositalari», 1969 yilda «Til, nutq, nutqiy faoliyat» deb nomlangan asarlarini yaratgan. Angliyada Fyors Xolideya boshchiligida kontekst vaziyati, nutqiy vaziyat, nutqiy kontekst masalalari bilan bevosita shug‘ullanuvchi maktab yaratilgan. YAponiyada esa bevosita «tilning paydo bo‘lishi»ni o‘rganuvchi maktab mavjud bo‘lib, u asosan, til va uning inson faoliyatiga aloqadorligini, til va nutqiy jarayonni o‘rganish asosida nima beradi, degan masalalar ustida ilmiy izlanishlar olib boriladi. Ko‘rinadiki, til jamiyatning asosiy aloqa-aralashuv vositasi sifatida tushuniladi, shuning uchun tilni har tomonlama o‘rganish va tahlil etib berish lozim bo‘ladi. Insonning ijtimoiy-siyosiy qarashlarda tildan va uning elementlaridan foydalanish muhimdir. Bunda til elementlari yordamida osil qilingan ma’nolar til belgilari yordamida ma’no hosil qilib, ular ayni zamonda inson ‘atti-harkatiga xos tushunchalarni tushunish imkonini beradi beradi.Lingvistik psixologizmning paydo bo‘lishida naturalizm va logizmning alohida o‘rni bor. Psixologiya ana shu jarayonlarning bir ko‘rinishi bo‘lib, psixologizm tilning boshqa xususiyatlarini, xususan, uning nutqiy faoliyati bilan bog‘liq jihatlarini o‘rganadi. Psixologik jarayon bilan biz sotsiolingvistika va struktural tilshunoslikda, lingvosemiotika va matematik lingvistikaning bo‘limlarida tanishib chiqamiz.