Urganch davlat universiteti iqtisodiyot fakulteti n


Download 0.7 Mb.
Pdf ko'rish
bet9/9
Sana11.11.2017
Hajmi0.7 Mb.
#19896
1   2   3   4   5   6   7   8   9

 

 

XULOSA VA TAKLIFLAR 

 

    Mamlakatimizda  xususiy  sеktorning  ulushi  tobora  ortib  bormoqda.  Bu  borada 



Rеspublikamizda  olib  borilayotgan  tub  islohotlar  samara  bеrayotganligini  ko’rib 

o’tdik.  Unda  kichik  tadbirkorlikni  rivojlantirishda  hali  bir  qator  muammolar  to’siq 

bo’layotganligiga  guvoh  bo’ldik.  Bularni  o’rganishdan  maqsad  ushbu  soha  rivojiga 

to’g’ri xulosa bеrishdan iboratdir.    

    Tadqiqot  davomida  erishilgan  natijalarni  umumlashtirgan  holda,  olingan  qisqacha 

xulosalar quyidagilardan iborat: 

-Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik tushunchasiga ijtimoiy-iqtisodiy jihatdan baho 

beriladigan  bo’lsa,  oddiylik  va  murakkablikning  o’zaro  uyg’unlikda  va 


92 

 

aloqadorlikdagi  faoliyati,  yaxlit  tamoyillar,  maqsad  va  vazifa  yo’nalishlari  KBXT 



sohasining mazmuniy ifodasini tashkil etadi. 

-Mamlakatimizning  iqtisodiy  taraqqiyoti,  iqtisodiy  mustaqilligi,  xalqning  farovon 

turmush  darajasi,  shuningdek,  mehnat  resurslarining  ish  bilan  bandlik  darajasi 

bevosita kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning rivoji bilan bog’liq. 

-Kichik  biznes  sohasining  iqtisodiyotdagi  ahamiyati  uning  iqtisodiyotda  raqobat 

muhitini  ta’minlash,  yirik  korxonalar  uchun  mahsulot  va  xizmatlar  yetkazib  berish, 

yangi  ish  o’rinlarini  yaratish  va  ikkilamchi  bandlikni  ta’minlash,  bozor  tizimining 

moslashuvchanligini  oshirish,  ilmiy-taxnikaviy  inqilobni  jadallashtirish,  resurslarni 

ishlab  chiqarishga  safarbar  etish,  soliq  tushumlari  hajmining  o’sishini  ta’minlash, 

aholi  daromadlari  darajasini  barqarorlashtirish  kabi  rivojlanish  omillari  bilan 

belgilanadi. 

-Kichik  biznes  va  xususiy  tadbirkorlikning  iqtisodiyotdagi  hissasi  quyidagi 

tarmoqlarda namoyon bo’ladi: 

-  ro’yxatga  olingan,  shuningdek,  haqiqatan  faoliyat  ko’rsatayotgan 

korxonalar umumiy sonidagi hissasi; 

-  YaIMda,  sanoat,  qishloq  xo’jaligi  mahsulotlari  hajmida,  savdo  va  xizmat 

ko’rsatish sohasidagi hissasi; 

-   iqtisodiyotda band aholi sonidagi hissasi; 

-  Eksportmahsulotihajmidagihissasi. 

-Kichikbiznesvaxususiytadbirkorliknikrеditlashdajahontajribasini-

o’rganishimizdanasosiymaqsad, 

rivojlanganmamlakatlardayillarmobaynidao’zinioqlabkelayotgantajribalarnibizningm

amlakatdaqo’llashdanhamdao’zimizningmilliy 

 

strategig 



maqsadlarimizyo’nalishlarinianiqbelgilabolishdaniborat. 

Krеdit  munosabatlaritizimitakror  ishlab  chiqarish  jarayonini  tеzlashtiradi  va  ijtimoiy 

ishlab  chiqarishning  uzluksizligini  ta'minlaydi.  Korxonalarga  bеriladigan  krеdit 

ularning  vaqtinchalik  moliyaviy  rеsurslarga  bo’lgan  ehtiyojini  qondiradi  va  korxona 

ishlab chiqarish faoliyatining muntazam davom etishiga imkon yaratadi.  


93 

 

Kredit  samaradorligi  –  umuminsoniy  faoliyat  hamda  uning  shaxsiy  insoniy  omiliga 



xizmat  qiluvchi  tizim  sub’yektlarining  kredit  munosabati  asosida  o’zaro  aloqa  va 

bog’liqlikda  uzviy  faoliyat  yuritgan  holda  o’z  oldilariga  qo’ygan  maqsadlariga 

muvaffaqiyatli erishib, iqtisodiy o’sishi uchun zamin yaratilishi darajasidir.  

Kredit  munosabatlari  samaradorligiga  salbiy  ta’sir  etuvchi  asosiy  holatbumajburiyat 

ijrosini  ikkilamchi  manba  predmetlari  asosida  to’g’ri  rasmiylashtirmaslik  vaziyatiga 

sababchi bo’luvchi omillardir. 

 KBXT  sohasining  mintaqalarda,  xususan,  Xorazm  viloyatida  rivojlantirish  borasida 

olib borilayotgan islohotlar va bunda tijorat banklarining roli tobora ortib bormoqda. 

2011-2015  yillarda  bank-moliya  tizimini  rivojlantirishning  eng  muhim  ustuvor 

yo’nalishlari  tijorat  banklarining  kapitallashuv  darajasini  yanada  oshirish  hamda 

ularning resurs bazasini mustahkamlashdan iboratdir.  

Kichik 


biznеs 

sub’yеktlarini 

moliyaviy 

qo’llab-quvvatlash 

bilan 

bog’liq 


muammolarga barham bеrilishi, eng avvalo, bankning xizmat ko’rsatuvchi xodimlari 

malakasini  oshirish,  hududiy  filiallarda  yosh  mutaxassislar  bilan  ishlash  tizimining 

keng  yo’lga  qo’yilish,  takomillashtirilishi  hamda  huquqiy  bazaning  mukammal 

yaratilishi sharoitida erishiladi. 

Kichik  biznеs  faoliyatining  rivojlanishiga  ta'sir  qiluvchi  bеshta  asosiy  jarayonni 

ko’rsatish mumkin:  

 – davlat nazorati asosida davlat va biznеs manfaatlarining muvozanatlashuvi; 

 – ro’yxatdan o’tkazishning sodda va tushunarli bo’lishi; 

 – soliq qonunchiligining barqarorligi; 

     – banklarning imtiyozli krеditlar bilan ta'minlashi; 

– samarali eksport-import jarayoni. 

Respublikamizda  2013  yil  qabul  qilingan  “Garovreestri”  to’g’risidagi

57

  qonunning 



ham  kichik  biznes  va    xususiy    tadbirkorlikni  yanada  rivojlantirishga,    ya’ni  garov 

ta’minotining    ortiqcha    qismidan  foydalangan  holda  qo’shimcha  bank  kreditlaridan 

foydalanish  imkoniyatini  beradi.  Biroq,  bu  kichik  biznes  subektlarini  moliyaviy 

ta’minlashda muammolar yo’q degani emas. Hozirgi kunda tadbirkorlarga moliyaviy 

                                                

57

2013 yil qabul qilingan “Garovreestri” to’g’risidagi qonun 



94 

 

yordam  tizimidagi  qiyinchiliklardan  biri  bu  tadbirkorlar  xorijiy  valyutada  olgan 



kreditlarini  va  ularning    foizlarini    qat’iy    valyutada    qaytarishlari  shartligidir.  

Ma’lumki,  ko’pgina  loyihalar  asosan  ichki    bozordagi  talabni  qondirishga 

mo’ljallanadi, kreditni  xorijiy  valyutada qaytarish  uchun  valyuta konvertatsiyasining 

qat’iy  tartibda  o’rnatilganligini  inobatga  oladigan  bo’lsak,  ko’pgina  tadbirkorlar 

valyutada  kredit  olishdan  voz  kechadilar.          Mamlakatimizda  kichik  biznes  va 

xususiy  tadbirkorlik  sub’ektlari  moliyaviy  barqarorligini  ta’minlashda  davlat 

boshqaruv organlari  va tijorat banklari tomonidan  quyidagi chora-tadbirlarni amalga 

oshirish maqsadga muvofiq. 

    Bitiruv  malakaviy  ishi  natijalari  bo’yicha  ishlab  chiqilgan  amaliy  tavsiyalar  va 

takliflar quyidagilardan iborat: 

1.  Kichik  biznes  va  xususiy  tadbirkorlik  sub’yektlarining  iqtisodiy  faoliyati 

eksport mahsulotlarini ishlab chiqarishga yo’naltirilgan bo’lsa, bank tomonidan 

ajratiladigan  kredit  mablag’larining  foiz  stavkasini  qayta  moliyalash 

stavkasining  (10  foiz)  50  foizidan  70  foizgacha  bo’lgan  summada  to’lansa, 

maqsadga muvofiq bo’lar edi. 

2.  Ishlab  chiqarish  vositalari  va  uskunalari  nisbatan  eskirib  qolgan  korxonalarni 

iqtisodiy  jihatdan  modernizatsiyalash,  texnik  va  texnologik  jihatdan  yangilash 

qisqartirish, shuningdek, soliq  to’lovlarini  kamaytirish  korxona  faoliyati  uchun 

samaraliroq  bo’lishi mumkin. 



3.  Hududiy  bank  filiallarida  bankning  xizmat  ko’rsatuvchi  xodimlari  malakasini 

oshirish,chet  tillarini    mukammal  bilish,axborot  komunikatsiyatexnologiyalari 

bilan  ishlashni chuqur o`zlashtirish,bank tizimidagi  ilmiy-texnik  yutuqlar bilan 

tanishtirish,  bilim  va  ko’nikmalarini  mustahkamlash  uchun  ma’lum 

muddatlarga  mo’ljallangan  maxsus  o’quv  kurslarini  tashkil  qilish  kredit 

xizmatlari  samaradorligini  oshirishda  va  banklarni  yetuk  mutaxassis  kadrlar 

bilan ta’minlashda asosiy vosita bo’lib xizmat qiladi.   

4.  Kichik  biznes    sub’ektlarini  davlat  tomonidan  ro’yxatga  olishning  yanada 

takomillashgan mexanizmini joriy etish; 



95 

 

5.  Respublikamiz  yirik  tijorat  banklari  kredit  portfeli  tarkibida  kichik    biznes 

sub’ektlari  faoliyatiga  yo’naltiriladigan  kreditlar  hajmini  yanada  oshirishga 

erishish lozim; 



6.  Axborot    xizmatlari    ko’rsatishni    takomillashtirish,  "innovatsioniqlim"ni 

yaratish; 

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

96 

 

    FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 



1.  Prezident Islom Karimovning O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 20 

yilligiga  bag’ishlangan    tantanali  marosimida  so’zlagan  ,,Inson  manfaati, 

huquq  va  erkinliklarini  ta’minlash,  hayotimizning  yanada  erkin  va  obod 

bo’lishiga  erishish  –  bizning  bosh  maqsadimiz“  mavzusidagi  ma’ruzasini 

o’rganish bo’yicha o’quv qo’llanma. – T.: ,,O’qituvchi“ NMIU, 2013. – 10, 30-

31, 76 betlar. 

2.  O’zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  Islom  Karimovning  2011-yilning  asosiy 

yakunlari  va  2012-yilda  O’zbekistonni  ijtimoiy-iqtisodiy  rivojlantirishning 

ustuvor  yo’nalishlariga  bag’ishlangan  O’zbekiston  Respublikasi  Vazirlar 

Mahkamasining majlisidagi ,,2012-yil Vatanimiz taraqqiyotini yangi bosqichga 

ko’taradigan  yil  bo’ldi“  mavzusidagi  ma’ruzasini  o’rganish  bo’yicha  o’quv 

qo’llanma.  –  T.:  ,,O’qituvchi“  NMIU,  2012.  –  21,  63-64,  153-154,  210-223 

betlar. 

3.  O‘zbekiston 

Respublikasi 

Prezidenti 

Islom 

Karimovning 



2012-yilda 

mamlakatimizni  ijtimoiy-iqtisodiy  rivojlantirish  yakunlari  hamda  2013-yilga 

mo‘ljallangan  iqtisodiy  dasturning  eng  muhim  ustuvor  yo‘nalishlariga 

bag‘ishlangan Vazirlar Mahkamasining  majlisidagi ,,Bosh  maqsadimiz  – keng 

ko’lamli  islohotlar  va  modernizatsiya  yo’lini  qat’iyat  bilan  davom  ettirish“ 

mavzusidagi ma’ruzasi. – 19.01.2013. 

4.   O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  Islom  Karimovning  mamlakatimizni 

2013-yilda 

ijtimoiy-iqtisodiy 

rivojlantirish 

yakunlari 

va 


2014-yilga 

mo‘ljallangan  iqtisodiy  dasturning  eng  muhim  ustuvor  yo‘nalishlariga 

bag‘ishlangan  Vazirlar  Mahkamasining  majlisidagi  ma’ruzasi  Xalq  so’zi 

18.01.2014 y. (13) 

5.  O’zbеkiston  Rеspublikasi  Prеzidеntining  2010-yil  29-yanvardagi  ,,Asosiy 

vazifamiz  -  Vatanimiz  taraqqiyoti  va  xalqimiz  faravonligini  yanada 

yuksaltirishdir“  mavzusidagi  2009-yilning  asosiy  yakunlari  va  2010-yilda 

O’zbekistonni  ijtimoiy-iqtisodiy  rivojlantirishning  eng  muhim  ustuvor 



97 

 

yo’nalishlariga  bag’ishlangan  Vazirlar  Mahkamasining  majlisidagi  ma'ruzasi. 



,,Bank axborotnomasi“ ro’znomasi. №5(716) 2010-yil 3-fеvral. 

6.      O’zbekiston 

Respublikasining 

,,Tadbirkorlik 

to’g’risida”gi 

Qonuni. 


O’zbekiston  Respublikasi  Qonun  va  Farmonlari.  T.:  ,,O’zbekiston”,  1992.– 

137-b. 


7.     ,,Tadbirkorlik  faoliyati  erkinligining  kafolatlari  to’g’risida”gi  O’zbekiston 

Respublikasi  Qonuni.  ,,Biznes  konsultant”  iqtisodiy,  amaliy-ommabop  oylik 

jurnali, №5-6, 2012. –37-b. 

8.  O’zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  27.01.2010-yildagi  PQ-1271-  sonli 

,,Barkamol avlod yili Davlat dasturi to’g’risida”gi Qarori. 

9.  O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2013 yil 17 aprel PQ 1957 sonli 

“2013-2016” yillarda qishloq  joylarida xizmat ko`rsatish  va servis sohasini 

rivojlantirish  yuzasidan  qo`shimcha  chora  tadbirlar  to`g`risidagi qarori. 

10. O’zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  2014  yil  17  aprel  PQ  2164  sonli 

“Tadbirkorlik  faoliyatini  amalga  oshirish    va  davlat  xizmatlarini  ko`rsatish 

bilan bog`liq tartibotlari yanada takomillashtirish chora tadbirlari to`g`risida”gi 

Qarori 


11.   ,,O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to’plami”, №23, 2007.  

12.  O’zbеkiston  Rеspublikasi  Prеzidеntining  1998-yil  9-aprеldagi  1987-sonli 

,,Xususiy  tadbirkorlik,  kichik  biznеsni  rivojlantirishni  yanada  rag’batlantirish 

chora-tadbirlari  to’g’risida“gi  Farmoni.  O’zbеkiston  Rеspublikasi  banklari 

tomonidan  kichik  biznеsni  qo’llab-quvvatlash  bo’yicha  qonunchilik  hujjatlari 

to’plami. T.: ,,O’zbеkiston“, 2003. – 156-160 bеtlar. 

13.  O’zbеkiston  Rеspublikasi  Prеzidеntining  2003-yil  23-dеkabrdagi  3367-sonli 

,,Kichik tadbirkorlik sub’yеktlarini  moliyaviy qo’llab-quvvatlash mеxanizmini 

takomillashtirish  to’g’risida“gi  Farmoni.  O’zbеkiston  Rеspublikasi  qonun 

qujjatlari to’plami. №51, 2003. 

14.  O’zbеkiston  Rеspublikasi  Prеzidеntining  2008-yil  10-noyabrdagi  4051-sonli 

,,Mikrokrеditbank“  aksiyadorlik  tijorat  bankining  tadbirkorlik  sub’yektlarini 

qo’llab-quvvatlash  borasidagi  faoliyatini  yanada  kеngaytirish  chora-tadbirlari 


98 

 

to’g’risida“gi  Farmoni.  O’zbеkiston  Rеspublikasi  qonun  hujjatlari  to’plami. 



№45, 2008. 

15.  O’zbеkiston  Rеspublikasi  Prеzidеntining  2003-yil  23-dеkabrdagi  3367-sonli 

,,Kichik tadbirkorlik sub’yеktlarini  moliyaviy qo’llab-quvvatlash mеxanizmini 

takomillashtirish  to’g’risida“gi  Farmoni.  O’zbеkiston  Rеspublikasi  qonun 

qujjatlari to’plami. №51, 2003. 

16. "O’zbеkiston Rеspublikasi qonun hujjatlari to’plami",№14,  2009. –   

a.  155-modda. 

17.  ,,O’zbekiston  Respublikasi  Hukumati  qarorlari  to’plami“,  №5,  2000.  –  25-

modda. 

18.   ,,O’zbekiston  Respublikasi  qonun  hujjatlari  to’plami“,  №10-11,  2011,  98-



modda  hamda  O’zbekiston  Respublikasi  Oliy  Majlisi  palatalarining 

Axborotnomasi, №3, 2011-yil. – 81-modda. 

19.  ,,O’zbekiston  Respublikasi  qonun  hujjatlari  to’plami“,  №37-38,  2006.  –  369-

modda. 


20.  S.  Salayev,  N.  Fayzullayev,  J.  Atayev,  D.  Saidov,  M.  Gulmonov  – 

,,Tadbirkorlik asoslari“ o’quv qo’llanmasi. – T.: ,,Fan va texnologiya“, 2012. – 

3, 8, 12-18, 30- betlar. 

21.  Y.Abdullayev,  F.  Karimov  –  ,,Kichik  biznes  va  tadbirkorlik  asoslari“  o’quv 

qo’llanmasi (1-qism). – T.: ,,Mehnat“, 2000. – 8-11 betlar. 

22.  T.  Do’stjanov,  S.  Salayev  –  ,,Iqtisodiyot  va  tadbirkorlik  asoslari“  o’quv 

qo’llanmasi. – T.: ,,IQTISOD VA MOLIYA“, 2006. – 243-b. 

23. БусыгинА.В. – ,,Предпринимательства“. М.: ,,Инфра-М“, 1997. – c-14. 

24.   I.f.n.N.  Murodova  –  ,,Kichik  biznesning  rivojlanish  tendensiyalari“.  

,,O’zbekiston iqtisodiy axborotnomasi“  tahliliy jurnali, №1, 2012. – 44-b.      

25.    E.  Egamberdiyev,  X.  Xo’jaqulov  –  ,,  Kichik  biznes  va  tadbirkorlik“  o’quv 

qo’llanmasi. – Toshkent-2003. – 124-127 betlar. 

26.   B.A.  Erkayev,  G.I.  Karimova  –  ,,Bozor  iqtisodiyoti“  izohli  lug’ati.  –  T.: 

,,SHARQ“ Nashriyot-Matbaa. – 137-b. 

27. X. Shodiyev – ,,Moliya statistikasi“ o’quv qo’llanmasi. – T.: ,,IQTISOD-    


99 

 

a.  MOLIYA“, 2010. – 127-b.   



28.   Y.  Abdullayev,  T.  Boboqulov  –  ,,Kredit“  100  savolga  100  javob.  –  T.: 

,,Mehnat“, 1996. – 8-b.  

29.   Sh.  Abdullayeva  –  ,,Pul,  kredit  va  banklar“  o’quv  qo’llanmasi.  –  T.: 

,,IQTISOD-MOLIYA“ , 2007. – 191-194, 235-237 betlar. 

30.   G’ulomov S.S. – ,,Tadbirkorlik va kichik biznеs“. – T.: - 2002. 

31.   Qosimova M.S., Xodiеv B.Yu. va boshqalar – ,,Kichik biznеsni boshqarish“. 

– T.: -2003. 

32. ,,O’zbekiston  Respublikasi  iqtisodiy-ijtimoiy  taraqqiyotining  mustaqillik 

yillaridagi  (1990-2010  yillar)  asosiy  tendensiyalari  va  ko’rsatkichlari  hamda 

2011-2015  yillarga  mo’ljallangan  prognozlari“  statistik  to’plami.  –  T.: 

,,O’zbekiston“ – 2011. – 119, 124-125 betlar.  

33. O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  Islom  Karimovning  mamlakatimizni 

2013-yilda 

ijtimoiy-iqtisodiy 

rivojlantirish 

yakunlari 

va 


2014-yilga 

mo‘ljallangan  iqtisodiy  dasturning  eng  muhim  ustuvor  yo‘nalishlariga 

bag‘ishlangan  Vazirlar  Mahkamasining  majlisidagi  ma’ruzasi  Xalq  so’zi 

18.01.2014 y. (13) 

34.  ,,2012-yilda  pul-kredit  sohasidagi  vaziyat  va  monetar  siyosatning  2013-yilga 

mo’ljallangan asosiy yo’nalishlari“. ,,Bozor, Pul va Kredit“ ilmiy-amaliy oylik 

jurnali, №1, 2013. – 18-19 betlar. 

35.  Yusufbek  To’rayev  –  ,,Xorazm  viloyati  banklari:  bunyodkorlik  va  taraqqiyot 

yo’lidagi  izchillik“  .  ,,Bozor,  Pul  va  Kredit“  ilmiy-amaliy  oylik  jurnali,  №3, 

2013. – 19-25 betlar. 

36. Internet tarmog’i veb-saytlari va manzillari 

37. 


www.stat.uz

 

38. 



www.referat.uz

 

39. 



www.ziyo.net

 

40. 



www.lex.uz

 

41. www.cbu.uz 



42. 

Google tezkor qidiruv portali



 

Download 0.7 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling