Urganch davlat universiteti iqtisodiyot fakulteti n
Download 0.7 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 1.
- Internet tarmog’i veb-saytlari va manzillari
XULOSA VA TAKLIFLAR
Mamlakatimizda xususiy sеktorning ulushi tobora ortib bormoqda. Bu borada Rеspublikamizda olib borilayotgan tub islohotlar samara bеrayotganligini ko’rib o’tdik. Unda kichik tadbirkorlikni rivojlantirishda hali bir qator muammolar to’siq bo’layotganligiga guvoh bo’ldik. Bularni o’rganishdan maqsad ushbu soha rivojiga to’g’ri xulosa bеrishdan iboratdir. Tadqiqot davomida erishilgan natijalarni umumlashtirgan holda, olingan qisqacha
-Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik tushunchasiga ijtimoiy-iqtisodiy jihatdan baho beriladigan bo’lsa, oddiylik va murakkablikning o’zaro uyg’unlikda va
92
aloqadorlikdagi faoliyati, yaxlit tamoyillar, maqsad va vazifa yo’nalishlari KBXT sohasining mazmuniy ifodasini tashkil etadi. -Mamlakatimizning iqtisodiy taraqqiyoti, iqtisodiy mustaqilligi, xalqning farovon turmush darajasi, shuningdek, mehnat resurslarining ish bilan bandlik darajasi bevosita kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning rivoji bilan bog’liq. -Kichik biznes sohasining iqtisodiyotdagi ahamiyati uning iqtisodiyotda raqobat muhitini ta’minlash, yirik korxonalar uchun mahsulot va xizmatlar yetkazib berish, yangi ish o’rinlarini yaratish va ikkilamchi bandlikni ta’minlash, bozor tizimining moslashuvchanligini oshirish, ilmiy-taxnikaviy inqilobni jadallashtirish, resurslarni ishlab chiqarishga safarbar etish, soliq tushumlari hajmining o’sishini ta’minlash, aholi daromadlari darajasini barqarorlashtirish kabi rivojlanish omillari bilan belgilanadi. -Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning iqtisodiyotdagi hissasi quyidagi tarmoqlarda namoyon bo’ladi: - ro’yxatga olingan, shuningdek, haqiqatan faoliyat ko’rsatayotgan korxonalar umumiy sonidagi hissasi; - YaIMda, sanoat, qishloq xo’jaligi mahsulotlari hajmida, savdo va xizmat ko’rsatish sohasidagi hissasi; - iqtisodiyotda band aholi sonidagi hissasi; - Eksportmahsulotihajmidagihissasi. -Kichikbiznesvaxususiytadbirkorliknikrеditlashdajahontajribasini- o’rganishimizdanasosiymaqsad, rivojlanganmamlakatlardayillarmobaynidao’zinioqlabkelayotgantajribalarnibizningm amlakatdaqo’llashdanhamdao’zimizningmilliy
strategig maqsadlarimizyo’nalishlarinianiqbelgilabolishdaniborat. Krеdit munosabatlaritizimitakror ishlab chiqarish jarayonini tеzlashtiradi va ijtimoiy ishlab chiqarishning uzluksizligini ta'minlaydi. Korxonalarga bеriladigan krеdit ularning vaqtinchalik moliyaviy rеsurslarga bo’lgan ehtiyojini qondiradi va korxona ishlab chiqarish faoliyatining muntazam davom etishiga imkon yaratadi.
93
Kredit samaradorligi – umuminsoniy faoliyat hamda uning shaxsiy insoniy omiliga xizmat qiluvchi tizim sub’yektlarining kredit munosabati asosida o’zaro aloqa va bog’liqlikda uzviy faoliyat yuritgan holda o’z oldilariga qo’ygan maqsadlariga muvaffaqiyatli erishib, iqtisodiy o’sishi uchun zamin yaratilishi darajasidir. Kredit munosabatlari samaradorligiga salbiy ta’sir etuvchi asosiy holatbumajburiyat ijrosini ikkilamchi manba predmetlari asosida to’g’ri rasmiylashtirmaslik vaziyatiga sababchi bo’luvchi omillardir. KBXT sohasining mintaqalarda, xususan, Xorazm viloyatida rivojlantirish borasida olib borilayotgan islohotlar va bunda tijorat banklarining roli tobora ortib bormoqda. 2011-2015 yillarda bank-moliya tizimini rivojlantirishning eng muhim ustuvor yo’nalishlari tijorat banklarining kapitallashuv darajasini yanada oshirish hamda ularning resurs bazasini mustahkamlashdan iboratdir. Kichik
biznеs sub’yеktlarini moliyaviy qo’llab-quvvatlash bilan bog’liq
muammolarga barham bеrilishi, eng avvalo, bankning xizmat ko’rsatuvchi xodimlari malakasini oshirish, hududiy filiallarda yosh mutaxassislar bilan ishlash tizimining keng yo’lga qo’yilish, takomillashtirilishi hamda huquqiy bazaning mukammal yaratilishi sharoitida erishiladi. Kichik biznеs faoliyatining rivojlanishiga ta'sir qiluvchi bеshta asosiy jarayonni ko’rsatish mumkin: – davlat nazorati asosida davlat va biznеs manfaatlarining muvozanatlashuvi; – ro’yxatdan o’tkazishning sodda va tushunarli bo’lishi; – soliq qonunchiligining barqarorligi; – banklarning imtiyozli krеditlar bilan ta'minlashi; – samarali eksport-import jarayoni. Respublikamizda 2013 yil qabul qilingan “Garovreestri” to’g’risidagi 57 qonunning ham kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni yanada rivojlantirishga, ya’ni garov ta’minotining ortiqcha qismidan foydalangan holda qo’shimcha bank kreditlaridan foydalanish imkoniyatini beradi. Biroq, bu kichik biznes subektlarini moliyaviy ta’minlashda muammolar yo’q degani emas. Hozirgi kunda tadbirkorlarga moliyaviy
57 2013 yil qabul qilingan “Garovreestri” to’g’risidagi qonun 94
yordam tizimidagi qiyinchiliklardan biri bu tadbirkorlar xorijiy valyutada olgan kreditlarini va ularning foizlarini qat’iy valyutada qaytarishlari shartligidir. Ma’lumki, ko’pgina loyihalar asosan ichki bozordagi talabni qondirishga mo’ljallanadi, kreditni xorijiy valyutada qaytarish uchun valyuta konvertatsiyasining qat’iy tartibda o’rnatilganligini inobatga oladigan bo’lsak, ko’pgina tadbirkorlar valyutada kredit olishdan voz kechadilar. Mamlakatimizda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’ektlari moliyaviy barqarorligini ta’minlashda davlat boshqaruv organlari va tijorat banklari tomonidan quyidagi chora-tadbirlarni amalga oshirish maqsadga muvofiq. Bitiruv malakaviy ishi natijalari bo’yicha ishlab chiqilgan amaliy tavsiyalar va
eksport mahsulotlarini ishlab chiqarishga yo’naltirilgan bo’lsa, bank tomonidan ajratiladigan kredit mablag’larining foiz stavkasini qayta moliyalash stavkasining (10 foiz) 50 foizidan 70 foizgacha bo’lgan summada to’lansa, maqsadga muvofiq bo’lar edi.
iqtisodiy jihatdan modernizatsiyalash, texnik va texnologik jihatdan yangilash qisqartirish, shuningdek, soliq to’lovlarini kamaytirish korxona faoliyati uchun samaraliroq bo’lishi mumkin. 3. Hududiy bank filiallarida bankning xizmat ko’rsatuvchi xodimlari malakasini oshirish,chet tillarini mukammal bilish,axborot komunikatsiyatexnologiyalari bilan ishlashni chuqur o`zlashtirish,bank tizimidagi ilmiy-texnik yutuqlar bilan tanishtirish, bilim va ko’nikmalarini mustahkamlash uchun ma’lum muddatlarga mo’ljallangan maxsus o’quv kurslarini tashkil qilish kredit xizmatlari samaradorligini oshirishda va banklarni yetuk mutaxassis kadrlar bilan ta’minlashda asosiy vosita bo’lib xizmat qiladi.
takomillashgan mexanizmini joriy etish; 95
sub’ektlari faoliyatiga yo’naltiriladigan kreditlar hajmini yanada oshirishga erishish lozim; 6. Axborot xizmatlari ko’rsatishni takomillashtirish, "innovatsioniqlim"ni yaratish;
96
1. Prezident Islom Karimovning O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 20 yilligiga bag’ishlangan tantanali marosimida so’zlagan ,,Inson manfaati, huquq va erkinliklarini ta’minlash, hayotimizning yanada erkin va obod bo’lishiga erishish – bizning bosh maqsadimiz“ mavzusidagi ma’ruzasini o’rganish bo’yicha o’quv qo’llanma. – T.: ,,O’qituvchi“ NMIU, 2013. – 10, 30- 31, 76 betlar. 2. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning 2011-yilning asosiy yakunlari va 2012-yilda O’zbekistonni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning ustuvor yo’nalishlariga bag’ishlangan O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining majlisidagi ,,2012-yil Vatanimiz taraqqiyotini yangi bosqichga ko’taradigan yil bo’ldi“ mavzusidagi ma’ruzasini o’rganish bo’yicha o’quv qo’llanma. – T.: ,,O’qituvchi“ NMIU, 2012. – 21, 63-64, 153-154, 210-223 betlar. 3. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning 2012-yilda mamlakatimizni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari hamda 2013-yilga mo‘ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo‘nalishlariga bag‘ishlangan Vazirlar Mahkamasining majlisidagi ,,Bosh maqsadimiz – keng ko’lamli islohotlar va modernizatsiya yo’lini qat’iyat bilan davom ettirish“ mavzusidagi ma’ruzasi. – 19.01.2013. 4. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning mamlakatimizni 2013-yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va
2014-yilga mo‘ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo‘nalishlariga bag‘ishlangan Vazirlar Mahkamasining majlisidagi ma’ruzasi Xalq so’zi 18.01.2014 y. (13) 5. O’zbеkiston Rеspublikasi Prеzidеntining 2010-yil 29-yanvardagi ,,Asosiy vazifamiz - Vatanimiz taraqqiyoti va xalqimiz faravonligini yanada yuksaltirishdir“ mavzusidagi 2009-yilning asosiy yakunlari va 2010-yilda O’zbekistonni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning eng muhim ustuvor 97
yo’nalishlariga bag’ishlangan Vazirlar Mahkamasining majlisidagi ma'ruzasi. ,,Bank axborotnomasi“ ro’znomasi. №5(716) 2010-yil 3-fеvral. 6. O’zbekiston Respublikasining ,,Tadbirkorlik to’g’risida”gi Qonuni.
O’zbekiston Respublikasi Qonun va Farmonlari. T.: ,,O’zbekiston”, 1992.– 137-b.
7. ,,Tadbirkorlik faoliyati erkinligining kafolatlari to’g’risida”gi O’zbekiston Respublikasi Qonuni. ,,Biznes konsultant” iqtisodiy, amaliy-ommabop oylik jurnali, №5-6, 2012. –37-b. 8. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 27.01.2010-yildagi PQ-1271- sonli ,,Barkamol avlod yili Davlat dasturi to’g’risida”gi Qarori. 9. O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2013 yil 17 aprel PQ 1957 sonli “2013-2016” yillarda qishloq joylarida xizmat ko`rsatish va servis sohasini rivojlantirish yuzasidan qo`shimcha chora tadbirlar to`g`risidagi qarori. 10. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2014 yil 17 aprel PQ 2164 sonli “Tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish va davlat xizmatlarini ko`rsatish bilan bog`liq tartibotlari yanada takomillashtirish chora tadbirlari to`g`risida”gi Qarori
11. ,,O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to’plami”, №23, 2007. 12. O’zbеkiston Rеspublikasi Prеzidеntining 1998-yil 9-aprеldagi 1987-sonli ,,Xususiy tadbirkorlik, kichik biznеsni rivojlantirishni yanada rag’batlantirish chora-tadbirlari to’g’risida“gi Farmoni. O’zbеkiston Rеspublikasi banklari tomonidan kichik biznеsni qo’llab-quvvatlash bo’yicha qonunchilik hujjatlari to’plami. T.: ,,O’zbеkiston“, 2003. – 156-160 bеtlar. 13. O’zbеkiston Rеspublikasi Prеzidеntining 2003-yil 23-dеkabrdagi 3367-sonli ,,Kichik tadbirkorlik sub’yеktlarini moliyaviy qo’llab-quvvatlash mеxanizmini takomillashtirish to’g’risida“gi Farmoni. O’zbеkiston Rеspublikasi qonun qujjatlari to’plami. №51, 2003. 14. O’zbеkiston Rеspublikasi Prеzidеntining 2008-yil 10-noyabrdagi 4051-sonli ,,Mikrokrеditbank“ aksiyadorlik tijorat bankining tadbirkorlik sub’yektlarini qo’llab-quvvatlash borasidagi faoliyatini yanada kеngaytirish chora-tadbirlari
98
to’g’risida“gi Farmoni. O’zbеkiston Rеspublikasi qonun hujjatlari to’plami. №45, 2008. 15. O’zbеkiston Rеspublikasi Prеzidеntining 2003-yil 23-dеkabrdagi 3367-sonli ,,Kichik tadbirkorlik sub’yеktlarini moliyaviy qo’llab-quvvatlash mеxanizmini takomillashtirish to’g’risida“gi Farmoni. O’zbеkiston Rеspublikasi qonun qujjatlari to’plami. №51, 2003. 16. "O’zbеkiston Rеspublikasi qonun hujjatlari to’plami",№14, 2009. – a. 155-modda. 17. ,,O’zbekiston Respublikasi Hukumati qarorlari to’plami“, №5, 2000. – 25- modda. 18. ,,O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to’plami“, №10-11, 2011, 98- modda hamda O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining Axborotnomasi, №3, 2011-yil. – 81-modda. 19. ,,O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to’plami“, №37-38, 2006. – 369- modda.
20. S. Salayev, N. Fayzullayev, J. Atayev, D. Saidov, M. Gulmonov – ,,Tadbirkorlik asoslari“ o’quv qo’llanmasi. – T.: ,,Fan va texnologiya“, 2012. – 3, 8, 12-18, 30- betlar. 21. Y.Abdullayev, F. Karimov – ,,Kichik biznes va tadbirkorlik asoslari“ o’quv qo’llanmasi (1-qism). – T.: ,,Mehnat“, 2000. – 8-11 betlar. 22. T. Do’stjanov, S. Salayev – ,,Iqtisodiyot va tadbirkorlik asoslari“ o’quv qo’llanmasi. – T.: ,,IQTISOD VA MOLIYA“, 2006. – 243-b. 23. БусыгинА.В. – ,,Предпринимательства“. М.: ,,Инфра-М“, 1997. – c-14. 24. I.f.n.N. Murodova – ,,Kichik biznesning rivojlanish tendensiyalari“. ,,O’zbekiston iqtisodiy axborotnomasi“ tahliliy jurnali, №1, 2012. – 44-b. 25. E. Egamberdiyev, X. Xo’jaqulov – ,, Kichik biznes va tadbirkorlik“ o’quv qo’llanmasi. – Toshkent-2003. – 124-127 betlar. 26. B.A. Erkayev, G.I. Karimova – ,,Bozor iqtisodiyoti“ izohli lug’ati. – T.: ,,SHARQ“ Nashriyot-Matbaa. – 137-b. 27. X. Shodiyev – ,,Moliya statistikasi“ o’quv qo’llanmasi. – T.: ,,IQTISOD-
99
a. MOLIYA“, 2010. – 127-b. 28. Y. Abdullayev, T. Boboqulov – ,,Kredit“ 100 savolga 100 javob. – T.: ,,Mehnat“, 1996. – 8-b. 29. Sh. Abdullayeva – ,,Pul, kredit va banklar“ o’quv qo’llanmasi. – T.: ,,IQTISOD-MOLIYA“ , 2007. – 191-194, 235-237 betlar. 30. G’ulomov S.S. – ,,Tadbirkorlik va kichik biznеs“. – T.: - 2002. 31. Qosimova M.S., Xodiеv B.Yu. va boshqalar – ,,Kichik biznеsni boshqarish“. – T.: -2003. 32. ,,O’zbekiston Respublikasi iqtisodiy-ijtimoiy taraqqiyotining mustaqillik yillaridagi (1990-2010 yillar) asosiy tendensiyalari va ko’rsatkichlari hamda 2011-2015 yillarga mo’ljallangan prognozlari“ statistik to’plami. – T.: ,,O’zbekiston“ – 2011. – 119, 124-125 betlar.
2013-yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va
2014-yilga mo‘ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo‘nalishlariga bag‘ishlangan Vazirlar Mahkamasining majlisidagi ma’ruzasi Xalq so’zi 18.01.2014 y. (13) 34. ,,2012-yilda pul-kredit sohasidagi vaziyat va monetar siyosatning 2013-yilga mo’ljallangan asosiy yo’nalishlari“. ,,Bozor, Pul va Kredit“ ilmiy-amaliy oylik jurnali, №1, 2013. – 18-19 betlar. 35. Yusufbek To’rayev – ,,Xorazm viloyati banklari: bunyodkorlik va taraqqiyot yo’lidagi izchillik“ . ,,Bozor, Pul va Kredit“ ilmiy-amaliy oylik jurnali, №3, 2013. – 19-25 betlar. 36. Internet tarmog’i veb-saytlari va manzillari 37.
www.stat.uz
38. www.referat.uz
39. www.ziyo.net
40. www.lex.uz
41. www.cbu.uz 42. Google tezkor qidiruv portali Download 0.7 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling