1.3. SINXRON GENERATORNING SALT ISHLASHI.NAGRUZKALI ISH REJIMI. YAKORI REAKSIYASI.

Sinxron mashinaning magnit maydoni oqimi, uyg'otish chulg'amining (G'u) va stator chulg'amining MYK larining birgalikda ta'siri natijasida hosil qilinadi. Generator salt ishlaganda magnit maydoni oqimi faqat uyg'otish toki yordamida hosil qilinadi, ya'ni FVat = FU bo'lib, stator faza chulg'amlarida rotorning qutb o'qi bo'yicha yo'nalgan EYuK ni induksiyalaydi,ya'ni

E₀= 4,44fK⁰ 1Ф_y

Asosiy magnit maydon okimi uyg'otish tokiga proporsional bo'lgani uchun EYuK qiymatini uyg'otish toki qiymatini katta diapozonda uzgartirib, rostlash mumkin Stator chulg'amlarida induksiyalanuvchi EYK niNg chastotasi f=p*n/60 ekanligini bilgan xolda.

E₀=4.44*( k⁰ w₁ p )/60 *Ф_у*n= с_e пФ_у

Generator yuklanish bilan ishlaganda stator chulg'amlaridan oqib o'tayotgan tok rotorning asosiy magnit maydoni oqimiga teskari yo'nalgan magnit oqimini hosil 'qilishi natijasida yakori reaksiyasi hosil bo'ladi. Turli yuklanishlar uchun yakori reaksiyasi ta'sirini aks ta'sirini ko'rib chiqamiz. Aktiv iste'molchi rotorning ikki qutby va stator chulg'ami ko'rsatilgan. Rotorning rasmda ko'rsatilgan strelka yo'nalishi bo'yicha harakatlanishi natijasida stator chulg'amlarida o'tkazgichni yuqori qismida ko'rsatilgan izlanishda indukdiyalangan EYuK hosil bo'ladi. Ko'rilayotgan holda stator toya'ining yo'nalishi EYuK yo'nalishi bilan mos tushgani uchun uning yo'nalishini ham EYuK yo'nalishini qo'rsatgandek, o'tkazgichning pastki qismida ko'rsatamiz. Karama-qarshi yo'nalgan Fya (ikkilanchi statorning magnit oqimi) ta'sirida ham bir qutbning yarmi magnitsizlanady, ikkinchi yarmi esa magnitlanadi. Bu holda statorning magnit maydoni ko'ndalang maydon, deb hisoblanadi.

Yakori reaksiyasi umumiy magnig maydoni o'qyyaing aylanish yo'nalishi bo'ylab siljishiga sabab bo'ladi. To'yinishning ta'siri tufayli umumiy magnit maydoni biroz susayadi: qutblarning yaqinlashayotgan qismida ko'proq susayib, uzoqlashayotgan qismida kuchayadi.

Induktiv iste'molchi (_). Statordagi faza toki rotor qutbi π /2 yoki 90° gradusga ilgarilab ketgandagina o'zyning maksimal kiymatiga erishadi, chunki tokning musbat maksimum qiymatiga EYK ning musbat maksimum qiymati mos keladi. Stator magnit maydonining oqimi rotor qutbi bo'yicha yo'nalgan bo'lib, rotor maydoni oqimiga qarama-qarshi yo'nalgandir. Bunday yakori reaksiyasi ko'ndalang magnitsizlovchi yakori reaksiyasi deb ataladi. Sig'imli iste'molchi (π /2). Stator toki o'zining maksimum qiymatiga rotor qutbi faza chulg'ami o'rtasidan π /2 masofada bo'lganda erishadi, ya'ni EYK o'zining musbat eng katta qiymagiga tokning musbat eng katta qiymatidan so'ng erishdi.

Bunday holda yakori reaksiyasi bo'ylama magnitlovchi bo'ladi.Keltirilgan hollar’uchun yakori reaksiyasining ta'siri EYuK, magnit oqimi va toklarining vektor diagrammasi orqali namoyish boladi. Aktiv iste'molchi uchun yakori reaksiyasi ko'ndalangdir.

Yakori reaksiyasi bo'ylama bo'lib, induktiv iste'molchi holida natijaviy magnit oqimi, binobarin EYK ni ham kamaytiradi. Sig'imli iste'molchi holida esa natijaviy magnit oqimi, ya'ni EYK ham oshadi. Yuqorida aytnlgan xulosalarni umumiy holda - bo'lganda ham qo'llash mumkin. Bunda induktiv tok (aktiv-induktiv iste'molchi) EYK ni kamaytirib, mashinani magnitsizlaydn, sigim toki .(aktiv-sigimli iste'molchi) mashinani magnitlab, EYK ni oshiradi

1.4 SINXRON MASHINANING AYLANTIRUVCHI MOMENTI

Sinxron mashinaning soddalashtirilgan vektor diagrammasidan foydalanib, uning aylantiruvchi momentini aniqlaymiz. Qulaylik uchun mashinaning generator rejimida ishlashini ko'rib chiqamiz.Generatorning statoridagi isroflarni hisobga olmagan holda generatorning rotoridan statoriga uzatilayotgan elektromagnit quvvat generatorning elektr tarmoqqa berayotgan foydali quvvatiga teng, deb hisoblash mumkin, ya'ni

Р = 3UrIC cos_

OAV va ABC uchburchaklardan

АВ =I_CXcos_ =E_0

Yani:

I_CXcos_=( E_0 /X

P=3(U*E₀)X*_









Rotorning burchak tezligi esa. quyidagiga teng:







bu erda:_= 2_f o'zgaruvchan tokning burchak chastotasi:





Shunday qilib, sinxron mashinaning aylantiruvchi momenti elektr tarmogi kuchlanishiga, stator EYK iga hamda stator va rotor magnit maydoni o'qlari orasidagi _ burchak sinusita to'g'ri proporsional ekan. Mashina _ = 90° da maksimal momentga erishadi:

M_MAX=_*_

Umumiy holda:

М = M _max.

Sinxron mashinaning parametrlari va elektr tarmogining kuchlanishi o'zgarmas bo'lganda maksimal moment qiymati EYK ga, ya'ni qo'zg'atish tokiga bog'liq, bo'ladi.





1. 
   Asinxron dvigatelni berilgan parametrlarini jadvaldan aniqlash. RA180L4 rusumli qisqa tutashgan rotorli uch fazali asinxron dvigatelni pasport malumotlari:Kuchlanishi U=660, nominal quvvati Pn=22.0kW; rotorni aylanish tezligi n₂= 1440ayl/min; FIK(foydali ish koeffitsienti) η =87.5%; quvvat koeffitsienti cosϕ = 0.88; ishga tushirish tokini karraligi α =7.0; dvigatelni qayta ishga tushish qobilyati λ=2.9; ishga tushirish momentini karraligi β =2.1 Stator cho’lg’ami uchburchak va yulduz ulanganda dvigatelning nominal va ishga tushirish toklarining qiymati topilsin. 6 nuqtadan kam bo’lmagan mexanik xarakteristikasi qurilsin Yuklangan dvigatelni ishga tushirish mumkinmi agar kuchlanish nominal kuchlanishidan 10% past bo’lsa, stotor cho’lg’amlari yulduz uchburchak ulanishda va tarmoqdagii kuchlanish 220V ga teng. Yechish: Qutblar sonini va magnit maydon yoki rotorning aylanish (chastotasi) tezligini aniqlash uchun siz dvigatelning markirovkasidan foydalanishingiz mumkin. Berilgan motor uchun markirovka qilingan qutblar soni 4, shuning uchun juft qutblar soni p = 2ga teng. Magnit oqimini aylanish(chastotasi) tezligi n₁= 60f_i/p=(60*50)/2=1500 ayl/min , rotorni nominal aylanish tezligi n₂=n_n=980ayl/min .
   



-2) Dvigatelni elektr xarakteristikasini aniqlash.

Fazalarning chiziqli va ishga tushirish toklarini aniqlash uchun, agar

dvigatel 220/380 V kuchlanishli o’zgaruvchan tok tarmog’ida ishlasa, har bir

fazadagi stotor cho’lg’ami 220V faza kuchlanishi xisoblanadi. cho’lgam

uchburchak usulida ulanganda tarmoq kuchlanishi 220V va yulduz usulida

ulanganda tarmoq kuchlanishi 380V deb olinadi.

3)Ishga tushirish tokini kattaligini aniqlash.

Dvigatelni tarmoqdan oladigan quvvati:

P₁=P₂/= 24175.8 Stator cho’lg’ami uchburchak ulangan (U_L=U_F) linya kuchlanishi U_L=220V faza, linya va ishga tushirish toklarini aniqlaymiz: