Urganch davlat universiteti turizm va iqtisodiyot fakulteti
Download 0.61 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- OLIY VA O`RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI URGANCH DAVLAT UNIVERSITETI
- k.o’qt. Bekjanоv D.Y. Urganch shahri
- KIRISH
- Muammoning o’rganilganlik darajasi.
- Bitiruv malakaviy ishining maqsadi
- Bitiruv malakaviy ishining predmeti.
- Bitiruv malakaviy ishi natijalarining ilmiy va amaliy ahamiyati.
- I BOB. TURISTIK INFRATUZILMANI RIVOJLANTIRISHNING IJTIMOIY VA IQTISODIY ASOSLARI 1.1. Turizm infrastrukturasi va uni tashkil qilish asoslari
|
OLIY VA O`RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI URGANCH DAVLAT UNIVERSITETI TURIZM VA IQTISODIYOT FAKULTETI
5610300 – “Turizm (faoliyat yo`nalishlari bo`yicha)” ta’lim yo`nalishi bo`yicha bakalavr darajasini olish uchun
“TURISTIK INFRATUZILMANI RIVOJLANTIRISHNING TURISTLAR OQIMIGA TA’SIRI (XIVA SHAXRI MISOLIDA)” Ilmiy rahbar: k.o’qt. Bekjanоv D.Y. Urganch 2015 yil 3
OLIY VA O`RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI URGANCH DAVLAT UNIVERSITETI TURIZM VA IQTISODIYOT FAKULTETI “TURIZM” kafedrasi “TURISTIK INFRATUZILMANI RIVOJLANTIRISHNING TURISTLAR OQIMIGA TA’SIRI (XIVA SHAXRI MISOLIDA)” Bajaruvchi: Abduraxmanov O’ktam Maxsudovich Rahbar: k.o’qt. Bekjanоv D.Y. Urganch shahri 2015-yil 4
KIRISH
I BOB
TURISTIK INFRATUZILMANI RIVOJLANTIRISHNING IJTIMOIY VA IQTISODIY ASOSLARI
1.1.
Turizm infrastrukturasi va uni tashkil qilish asoslari
1.2. Turistik yo’nalishlarning paydo bo’lishi va shakllanishining iqtisodiy asoslari
1.3.
Xorazm viloyatida turistik infratuzilmalarni rivojlantirishning huquqiy asoslari
II BOB
TURISTLAR OQIMINI O’STIRISH VA BARQARORLASHTIRISH YO’NALISHLARI
2.1.
Turistik oqimni boshqarishda xorij tajribasidan foydalanish
2.2. O‘zbekiston Respublikasida turizm industriyasida turistik resurslarni to’tgan o‘rni
2.3.
Xiva shaxri turistik majmuasi faoliyatini ratsional boshqarish va rivojlantirish muammolari, hamda uning echimlari
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
5
tarovatining hamma sohalariga ulkan o’zgarishlarni olib kelmoqda. Bu o’zgarishlar fan va ilmiy tadqiqotlar, texnika va axborot vositalarini rivojlantirish, texnologiyalar yaratish va ishlab chiqarishni boshqarish sohalarida yorkin namoyon bo’ldi. Insonning o’zi, ya’ni moddiy boyliklarni ishlab chikaruvchi va shu bilan birga ularni iste’mol qiluvchi shaxsning o’zi ham sifat jihatidan o’zgarib bormoqda. Odamlarning falsafasi, dunyoqarashi, fikriyu-tafakkuri ham tubdan o’zgarib bormoqda. Bunday o’zgarishlar hech qaysi mamlakatni chetlab o’tmadi. Bozor munosabatlariga o’tish ob’ektiv zaruriyat bo’lishi bilan birga zamon talabi hamdir. Butunjaxon turizm tashkilotining “Turizm-2020 yilgacha” mavzusidagi statistik ma’ruzasida 2020-yilga borib xalqaro turistlarning soni 1,6 mlrd kishini tashkil qilib,turizmdan olinadigan foyda 2 trln AQSh dollarigacha etadi.Turistik oqimning turg’un ravihda o’sishi har yili 3-5 % gacha ko’payadi 1 .
rivojlantirishning eng muhim manbai va omili hisoblanadi. Jahon tajribasi bugun aynan ushbu soha yalpi ichki mahsulotni shakllantirish, aholi bandligini ta’minlash, odamlarning farovonligini oshirishda yetakchi o‘rin tutishini ko‘rsatmoqda. 2014-yilda bozor xizmatlari ko‘rsatish hajmi 15,7 foizga o‘sdi, ularning yalpi ichki mahsulot tarkibidagi ulushi esa 53 foizdan 54 foizga oshdi. Bugungi kunda iqtisodiyotda band bo‘lgan aholining 50 foizdan ortig‘i ushbu tarmoqda mehnat qilmoqda. Har yili yaratilayotgan yangi ish o‘rinlarining, avvalambor, kasb-hunar kollejlari bitiruvchilari uchun tashkil etilayotgan ish o‘rinlarining uchdan bir qismidan ko‘prog‘i aynan mazkur soha hissasiga to‘g‘ri kelmoqda. Bu borada xizmatlar tarkibi ham tubdan o‘zgarib borayotganini ta’kidlash joiz. Mobil aloqa, yuqori tezlikda ishlaydigan internet, kabelli televizion aloqa, masofaviy bank xizmatlari, qishloq xo‘jaligi texnikasi, avtomobillar va texnologik
1 http://www.wto-marketing.ru 6 uskunalarni ta’mirlash va ularga xizmat ko‘rsatish kabi zamonaviy yuqori texnologiyalar asosidagi xizmat turlari aholi o‘rtasida tobora ommalashib bormoqda. So‘nggi besh yilda an’anaviy maishiy va kommunal xizmatlar ulushi 16 foizdan 9,5 foizga tushdi, yuqori texnologiyalar asosidagi xizmatlar ulushi esa 21,2 foizga qadar ko‘tarildi 2 . O’zbekturizm milliy kompaniyasi ma’lumotlariga ko’ra, 2013 yilda 8142609 kishiga xizmat ko’rastilgan, 2012 yili bu ko’rsatgich 7 492 010 kishiga xizmat ko’rsatilgan. 2012 yilda bu ko’rsatgich 2012 yilga nisbatan 8,6 % ko’p sayyoh kelgan. 2011 yilda mamlakatimizda 5 939131 kishiga sayyohlik xizmati ko’rsatilgan. Bundan tashqari 2013 yilda mamlakatimiz bo’yicha 348 turistik korxona va 539 mehmonxona faoliyat yuritgan. Yurtimizda ushbu sohadagi xizmat ko’rsatishdagi ulushi 2012 yili 49,6 % kichik bizness va mikofirmalarga to’g’ri kelgan bo’lsa. 2013 yilda bu ko’rsatgich 56,8 % kichik bizness va mikofirmalarga to’g’ri keladi 3 . XX asrga kelib bunday intilishlar kuchaydi va turizm infrastrukturasining rivojlanishiga katta turtki bo’ldi. O’tgan 2014 yilda dunyo aholisining har to’rtinchisi sayohat qilgan. Ayrim mamlakatlarda turizm infrastrukturasi juda ham barqaror rivojlanib bormoqda va ularning har yillik o’sish sur’ati 8 % gacha boradi. Bular albatta, turizmning qanchalik darajada mamlakatlar iqtisodiyoti tizimida hal qiluvchi ahamiyatga ega ekanligidan dalolat beradi. Turizm infrastrukturasi rivojlanishi bilan bir qatorda transport, bozor infrastrukturasi, savdo-sotiq, oziq-ovqat tarmoqlari, qurilish, xunarmandchilik va boshqa xizmat ko’rsatish tarmoqlari ham rivojlanib boradi. Bu tanlangan mavzumizning dolzarb ekanligidan dalolat beradi. Bozor iqtisodiyoti barcha imkoniyatga daxldor hodisa bo’lib, jahon tsivilizatsiyasining rivojlanish yo’lida muqarrar bosib o’tiladigan bir bosqichdir. Bozor iqtisodiyotining chinakam oxirgi maqsadi avvalo insonga munosib yashash sharoitlari yaratish va respublikani madaniyat va taraqqiyot cho’qqilariga olib
2 O’zbеkiston Rеspublikasi Prеzidеnti I.A.Karimovning mamlakatimizni 2014 yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va 2015 yilga mo’ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo’nalishlariga bag’ishlangan Vazirlar Mahkamasining majlisidagi ma'ruzasi. // “Xalq so’zi”, 2015 yil 17 yanvar, 1-b 3 Статистический сборник «Туризм в Узбекистане» Ташкент 2014 г. 7 chiqishdir. Bozor munosabatlariga o’tish, qaror topib kelayotgan yangi davlatchilik uchun jamiki resurslardan foydalanishni, xalq xo’jaligining farovon turmush kechirayotgan, iqtisodiy jixatdan rivojlangan mamlakatlar qatoriga olib chikishni ta’minlab beradigan qudratli iqtisodiy asos yaratib berishdan iboratdir.
Turizm
infrastukturasini rivojlantirish, mehmonxonalar ishini tashkil yetish, turizmning ijtimoiy iqtisodiy rivojlanishi, turizmda marketingni tashkil yetish, mehmonxona va restoran biznesini boshqarish va boshqa shu kabi muammolar bilan ko’pgina olimlar shug’ullanishgan. Jumladan, Kamilova F.K “Xalqaro turizm bozori”, Xamidov O “Mehmondustlik industriyasi”, Mirzaev R. “O’zbekistonning turistik joylari”, Xamidov O. “Tarmoq raqobatbardoshligini oshirishda turistik ta’limning roli” kabi yo’nalishlarda ishlanish va tadqiqotlar olib borishgan. Olib borilgan ilmiy izlanishning o’rganilayotgan mavzuning to’liq o’rganilmaganligini, ushbu yo’nalishda hali ko’p tadqiqotlar olib borilishi zarur ekanligini ko’rsatmoqda. Ilmiy va maxsus adabiyotlar, me’yoriy hujjatlarning tahlili o’rganilayotgan mavzuning dolzarbligini va chuqur tadqiqot olib borish kerakligini ko’rsatdi. Bitiruv malakaviy ishining maqsadi turistik infratuzilmasining rivojlanishi va turistlar oqimini ratsional boshqarish muammolarini tadqiq yetish va uni echish bo’yicha taklif va tavsiya ishlab chiqishdan iborat.
maqsadiga erishish uchun quyidagi vazifalarni hal yetish belgilab olindi: - Turizm infrastrukturasi va uni tashkil qilish asoslarini tadqiq etish; - Turistik yo’nalishlarning paydo bo’lishi va shakllanishining iqtisodiy asoslarini o’rganish; - Turizm infrastrukturasini loyihalash va uni rivojlantirish hususiyatlarini tahlil etish; - Turistik loyihalarga investitsiyalarni jalb qilish tahlili; - Turistik oqimni boshqarishda xorij tajribasidan foydalanish; - O’zbekiston turism industriyasida turistik resurslar ta’sirini baholash; 8 - Xiva turistik majmuasida faoliyatni ratsional boshqarish va rivojlantirish muammolarini o’rganish va uni yechish takliflarini ishlab chiqish. Bitiruv malakaviy ishining predmeti. Turistik infratuzilma va turistlar oqimi ishning predmeti hisoblanadi. Bitiruv malakaviy ishining ob’ekti. Xorazm viloyati Xiva shaxri turistik infratuzilmasi ishning ob’ekti hisoblanadi Bitiruv malakaviy ishining uslubiyoti va amalga oshirish usullari. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimovning asarlari, shuningdek, milliy iqtisodiyotni rivojlantirishning asosiy tamoyillari, Oliy Majlis sessiyalarida qabul qilingan qonunlar, O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining Qarorlari, xorij va vatanimiz olimlarining mazkur muammolarga bag’ishlangan ilmiy ishlari tashkil qiladi. Ishni yozish jarayonida statistik ma’lumotlarni qayta ishlashda iqtisodiy guruhlash, iqtisodiy tahlil, qiyosiy tahlil, monografik va boshqa usullardan foydalanilgan.. Ilmiy ishning axborot va statistik bazasini Iqtisodiyot vazirligi va Statistika davlat qo’mitasi, Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti, Toshkent moliya instituti tadqiqotlari, internet materiallari, maxsus ilmiy adabiyotlar, xalqaro va respublika miqyosidagi ilmiy-amaliy anjumanlar va boshqalar tashkil qiladi.
firmalar va ishlab chiqarish sub’ektlari aloqalarini yaxshilashga qaratilgan takliflar va tavsiyalarni ishlab chiqilganligi bilan belgilanadi. Bitiruv malakaviy ishi natijalaridan kichik korxonalar, ishlab chiqarish sub’ektlari, boshqa yuridik shaxslar hamda ushbu yo’nalishda tahsil olayotgan talabalar foydalanishlari mumkin. Bitiruv malakaviy ishi dastlabki himoyadan Urganch davlat universitetinng «Turizm» kafedrasida o’tdi va Davlat Attestatsiya Komissiyasi oldida himoya qilishga tavsiya etildi. Bitiruv malakaviy ishining tuzilishi va hajmi. Mazkur bitiruv malakaviy ish kirish kismi, 2 ta bob, 6 ta bo’lim, xulosa va takliflar, foydalanilgan adabiyotlar
9 shaklida bayon qilingan. Ishning I bobi "Turistik infratuzilmani rivojlantirishning ijtimoiy va iqtisodiy asoslari" deb nomlanib, bu bobda Turizm infrastrukturasi va uni tashkil qilish asoslari, Turistik yo’nalishlarning paydo bulishi va shakllanishining iqtisodiy asoslari, Turizm infrastrukturasini loyihalash va uni rivojlantirish xususiyatlari kabi masalalar to’g’risida yoritilgan. Bitiruv malakaviy ishining II bobi "Turistlar oqimini o’stirish va barqarorlashtirish yo’nalishlari" deb nomlanib, unda Turistik loyihalarga investitsiyalarni jalb qilish tahlili, Turistik oqimni boshqarishda xorij tajribasidan foydalanish, Xiva turistik majmuasida faoliyatni ratsional boshqarish va rivojlantirish muammolari va uning echimlari kabi masalalar o’rganilgan.
10
IJTIMOIY VA IQTISODIY ASOSLARI 1.1. Turizm infrastrukturasi va uni tashkil qilish asoslari “Turizm infrastrukturasi”ga, turizm tashkilotlari, turistlarga ko’rsatiladigan joylar, mehmonxonalar, ovqatlanish tarmoqlari, transportlar, yo’llar va turizm bo’yicha mutaxassislar kiradi. Hozirgi kunda respublikamizdagi turizm infrastrukturasini jahon andozalariga javob beradigan qilib tartibga keltirish uchun ancha mablag’ sarf qilish kerak. Turizm infrastrukturasi iqtisodiy yoki siyosiy umumiy tuzilishni tarkibiy qismlarga bo’lib,yordamchi,bo’ysunuvchi xarakterga ega va umumiy tuzilmaning bir tekis ishlashini ta’minlashga xizmat qiladi. Yetarli infrastruktura turlarining asosiy nuqtalarini quyidagicha guruhlashimiz mumkin: xududiy qo’l mehnati va kerakli (tijorat) uskuna; tunash komplekslari (otel, motel, kempingva h.k.z);
suvning, asosan,
ichiladigan suvning
ta’minlanishi; telekommunikatsiya, axlatlarning yigilmasi; yetarli miqdorda oziq-ovqat moddalarining ta’minlanishi; sog’liqni saqlash tizimining bo’lishi; xavfsizlik jihatidan kerakli sifatlarni ta’minlaydigan transportlar; portlar, ishonchli temir yo’l; yodgorliklarni va an’analarni himoya qiladigan dasturlarning ishlab chiqarilishi; atrof-muhitni himoya qilish; madaniy ko’rsatuvlar tartibi va o’qish joylari, kutubxona, muzey, teatr, xususiy va davlatga tegishli madaniy markazlarni qurish; piyodalarni shovqinga,changga,tumanga qarshi tartiblarining oldi olinishi; yashil joylarni va chiroyli boglarning barpo qilinishi; piyodalarga va velosipedchilarga muayyan yo’llarni, imoratlarni, skameykalarni va dam olish joylarini, ahlat tashlash joylarini tartibga keltirish; turizmni kasb qilgan insonlarga o’qish va o’z- o’zlarini rivojlantiruvchi imkoniyatlarning yaratilishi; tabiiy ofatlar qarshisida saqlanish tadbirlari; o’t o’chirish xizmatlari va h.k.lar.
Turizm sohasining rivojlanishini turizm industriyasisiz tasavvur qilib bo’lmaydi. Chunki bu industriyasiz turizm mexanizmining ishlashi mumkin emas. Turizm industriyasi XIX asr oxirlarida hozirgi mamlakatlar iqtisodiyotida endigina shakllanayotgan edi. Hozirgi kunga kelib bu industriya dunyoning uchinchi ko’p daromad keltirayotgan sohasiga aylanganligi hech kimga sir emas. Bu sohani 11 o’rganishni davr tarozisi desak bo’ladi. Industriya, tabiat, sarmoya va tashabbus kabi ishlab chiqarish vositalaridan foydalanib mahsulot yoki xizmat ishlab chiqarishdir 4 .
Foyda maqsadini ko’zlamagan turistik tashkilotlar, marketing xizmatlari, mehmonxona xizmatlari, transport xizmatlari, oziq-ovqat xizmatlari, chakana savdo do’konlari va boshqa turli omillar kabi bir-biridan farqli xizmat turizm industriyasining bir parchasi hisoblansa, foydasining qanchasini turistlardan, qanchasini hamkorlik asosida olganligiga bog’liqdir. Turizm industriyasi, iqtisodiyotning agrosanoat kabi boshqa industriyalariga foyda keltiruvchi bir industriyadir. Ushbu xususiyati bilan turizm industriyasi investitsiya va foyda keltiradigan bir sektor deb aytiladi. Turizm industriyasida boshqa sektorlar bilan xizmat qilish aloqasi mavjud: ·
turizm industriyasi rivojlanayotgan davlatlar iqtisodiyoti kreditlar to’plamida juda katta yordam beruvchi bir sektor bo’lmoqda; ·
joyi yaratish, ishsizlikning o’sib borishiga katta to’siq bo’layotgan sektorga aylanmoqda; ·
muloqat o’rtasida xizmatchilik qilgan bir xizmat va mehmondo’stlik industriyasidir. ·
industriya xarakterini ham o’zida aks ettira oladi. Shubhasiz maqsad - turizmning tabiiy ijtimoiy zaxiralarini vayron qilish emas, balki bu manbalarning hisobotli siyosatini rivojlantirish kerakdir. Turizm bir industriyadir. Bu industriyada jismoniy mahsulot ishlab chiqarilmaydi, u faqat xizmat ko’rsatish shaklida ifodalanadi. Turizm industriyasi 4 ta asosiy omildan tashkil topadi. Bular: A. Transport.
4 Tuxliev I.S. va boshqalar. “O’zbekistonda turizm xizmat bozorini rivojlantirishning ijtimoiy – iqtisodiy muammolari” nomli monografiya. T.: “Iqtisodiyot” 2012 y 12 V. Mehmonxona. G. Animatsion faoliyatlar (xordiq chiqaruvchi va dam oldiruvchi faoliyatlar). D. Turistik tashkilotlar.
Makon o’zgartirish turizmning asosiy xususiyatlaridan biridir. Chunki sayohat bo’lmasa, turizmdan so’zlash mumkin emasligi haqiqatdir. Shu sababli transport, makon o’zgartirish harakatining ro’yobga chiqishiga imkon berib turizm industriyasining paydo bo’lishini va rivojlanishini hosil qilgan asosiy omildir.
Haqiqatdan, XVIII asrdagi industriya inqilobidan keyin transport vositalaridagi tez rivojlanish zamonaviy turizmning paydo bo’lishiga, uzoq masofada joylashgan turistik markazlarning ochilishiga imkon yaratdi. Turizm sohasida transportning ahamiyati quyidagicha guruxlantirilgan; 1. Transport, birorta davlatda joylashgan turistik markazlarning qulay ziyorat qilinishiga imkon yaratadi, chunki mintaqa turistik imkoniyatlarga va boyliklarga ega bo’lsa ham ularni osonlikcha ziyorat qilish imkonini beradigan bir vosita bo’lmasa, ularni tamosha qilish va ulardan foydalanish mumkin bo’lmaydi. Shu sababli turizmning rivojlanishi hamma narsadan oldin transport tizimining rivojlanishiga bog’liqdir. Boshqa tomondan olib qarasaq turizmning rivojlanishi transport tizimiga ham tasir qiladi. Chunki turizm rivojlangan sari mavjud extiyojlarni qarshilash uchun transport tizimining ham rivojlanishi kerakdir. Shu sababli turizm va transport tizimi orasida uzviy aloqa mavjuddir. 2. Transport vositasi tashqi turizmdan valyuta olib keluvchi bir manbadir. 3. Transportning rivojlanishi natijasida tezkor omma transportiga imkon beradigan vositalarning qo’llanilishi, vaqti va moliyaviy ahvoli chegarali bo’lgan insonlarning ham turizm harakatlariga qatnashishini yaratgandir. Shunday qilib, transport tizimi rivojlangan sayin turistik harakatlar ham miqdor va sifat jihatdan yaxshilangan, natijada o’rta tabaqada yashovchi xalq uchun ham sayohat qilish imkoniyati yaratilgan. Transport turlari 4 ta guruxda jamlanadi; n
n
suv yo’li transporti, 13 n xavo yo’li transporti, n
Turizm industriyasini tashkil qiluvchi vositalarning yana biri mehmonxona xo’jaligidir. Mehmonxona xo’jaligi, turistlarning vaqtinchalik tunash, ovqatlanish, tamosha qilish va xordiq chiqarish kabi ijtimoiy extiyojlarini qarshilovchi bir muassasadir. Bu muassasadan foydalangan turistlarning sayohat qilish sabablari, maqsadi, sayohat shakllari va zavklari juda farqli bo’lganligi uchun mehmonxona sektorini hosil qiluvchi muassasalar ham bir-biridan juda farqlidir. Mehmonxona xo’jaliklari ham o’z tuzilishiga qarab turli xil bo’ladi; -lyuks mehmonxonalar, o’rta narxdagi mehmonxonalar va arzon narxdagi mehmonxonalar; -shahar mehmonxonalari, tog’ mehmonxonalari, sanatoriya mehmonxonalari,sohil mehmonxonalari; -yil bo’yi faoliyat ko’rsatuvchi va ma’lum oylarda faoliyat ko’rsatuvchi mehmonxonalar. -tijoriy va ijtimoiy maqsadda ishlatiluvchi mehmonxonalar.
Mehmonxona xo’jaligi va bu xo’jalikni tashkil qiluvchi muassasalarning ba’zi xususiyatlari mavjuddir. Bular; -mehmonxona xo’jaligida, sarmoyaning 80%idan ko’pi bino, gilam, mebel va shunga uxshash vositalar kabi davomli kullanishga tasis kilingan vositalarga sarflanadi, -mehmonxona xo’jaliklarida ishlovchi personallar dini, tili,daromadlari,ishonchlari,urf-odatlari,millatlari farkli bulgan mijozlarga xizmat qilish majburiyati bulganligi uchun xodimlarning yuqori bir tushunchaga va dunyoqarashga ega bulishi kerakdir, -mehmonxona xo’jaliklarida xizmatlar turli xil bo’limlarda ko’rsatiladi, Animatsion faoliyatlar (tomosha kildiruvchi va jonlantiruvchi faoliyatlar). Bir davlatga turistlarning kelishi uchun fakat sayohat, tunash va ovkatlanish imkoniyatlarining yaratilishi etarli emasdir. Turist ma’lum maqsadlar uchun, turistik manbalardan foydalanish va ba’zi faoliyatlarni o’z ko’zi bilan ko’rish
14 uchun sayohat qilgan va tunagan kishidir. Shu sababli turistning bu xoxishlarini ruyobga chiqarishga fursat beradigan imkoniyatlarni tayyorlash kerakdir. Bu imkoniyat, turistik mahsulotda ba’zi tuzatishlarni qilish va tomosha qiluvchi muxitning tayyorlanishi bilan yaratiladi. Tomosha va jonlantiruvchi muhit bir tomondan xush vaqt o’tkazishga, boshqa tomondan korxonaga ahamiyatli qo’shimcha daromad yaratishga imkon beradi, turistik joyda va korxonada bir jonlilik yaratadi. Animatsiyaning bir qancha shaklidan so’z yuritiladi. - Ijtimoiy xususdagi omillar. Bular tartibli yoki shaxsiy dasturlarning tuzlish sur’ati bilan turistlar o’rtasida fikr almashishni qulaylashtiruvchi faoliyatlardir (xush kelibsiz banketi, rakslar, kokteyl banketi, rasmiy bayramlar va x.k.). - Harakat xususiyatini tashuvchi omillar. Bular turistlarga jismoniy faoliyatlar, sport va shunga uxshash uyinlarni ko’rsatuvchi omillar. - Madaniy va maroqli dam olishni tashuvchi omillar. Bular, turistlarning ilm olish, dam olish va shunga uxshash turli xil ehtiyojlarini qarshilagan, turistlarning ba’zi faoliyatlarda ishtirok qilishini tashkil qilgan omillar. Biror turizm markazi biror turistik muassasalar mijozlarning ehtiyojlariga uyg’un bir shaklda yuqorida keltirilgan animatsion faoliyatlardan hosil bo’lgani kabi turli dasturlarni turistlarga taqdim qila olishi kerakdir va bu faoliyatlarni ta’sirchan bir shaklda turistlarga yyetkazish kerakdir. Shunday qilib, bu faoliyat turizm industriyasining 4 chi asosiy omili bo’lgan tashkilot tuzilmasini hosil qiladi.
Turistik tashkilotlar turistlarga sayohat qilish, tomosha qilish va shunga o’xshash faoliyatlar haqida ma’lumot beruvchi, tavsiya beruvchi va turli xil mavzular bo’yicha yordam ko’rsatuvchi muassasalardir. Turistik tashkilotlar 5 ta guruxda to’planadi. n
Turizmning moliyaviy tashkilotlari. n
Sayohat agentliklari. n
Tur operatorlar. n
Turizmda davlat tashkilotlari. n
Turizmda xususiy tashkilotlar. 15 1.Turizmda moliyaviy tashkilotlar, turistik korxonalarga zarur bulgan sarmoyani ta’minlab beruvchi tashkilotlardir. Bunga misol qilib turistik banklarni misol qilish mumkin.
Masalan O’zbekistonda “O’zbekturizm” MKga
qarashli “O’zsayohatinvestbank”. 2.Sayohat agentliklari, xaridor bilan turistik mahsulot va xizmatlarning egalari o’rtasida vositachi rolini o’ynagan, sotilgan mahsulotdan ma’lum bir foizini oluvchi tijoriy tashkilotdir. Sayohat agentliklarining turizmdagi roli quyidagicha; Sayohat agentliklari turizm talabi va taklifi o’rtasida bir munosabat ko’rish vazifasini bajarganliklari uchun tijoriy hayotda tijoratchi rolini o’ynaydilar. Tijoriy hayotning rivojlanishi, tijorat vositalarining ahamiyatini oshirganidek, turizm sohasida ham 50 yildan beri ko’zatilayotgan katta bir rivojlanish, sayohat agentliklarining ham ahamiyatini oshirmoqdadir. Bu yerda ba’zi statistik ma’lumotlarning berilishi bu jihatni izohlaydi. Tashqi turistlarning 50%i bilet olish, ovqat kuponlari to’g’rilash, xona rezervatsioni qildirish uchun sayohat agentliklariga murojaat qilmoqdalar. Xalqaro turizmdagi ish hajmining 75%i sayohat
agentliklari tomonidan ro’yobga chiqarilmoqdadir. Sayohat agentliklarining turizmdagi ahamiyatli roli ushbu sabablar tufayli hosil bo’lmoqdadir. a) Til muammolari. Ziyorat qilinadigan davlatning tilini bilmaslik turistlarni sayohat agentliklariga murojaat qilishga majbur qiladi. b) Moliyaviy ahvoli va vaqtlari chegarali bo’lgan turistlar ijobiy bir narx bilan ma’lum sayohat dasturini ruyobga chiqargan agentliklarga murojaat qilish majburiyatidadirlar. v) Davomli ishlash insonlarning tomosha va sayohat dasturlarini tayyorlashga imkon bermayapti. Sayohat agentliklari vazifalari quyidagilardir. a) Ma’lumot berish ishi (informatsiya). b) Valyuta, pasport, viza va mashinani ijaraga olish vazifalari. g) Kelgan turistlarga kirish eshiklarida va bojxona nazoratida yordamchi bo’lish. d) Guruxli va shaxsiy sayohatlarni tashkillashtirish.
16 e) Turoperatorlar tomonidan tashkillashtirilgan pekij-turlarni sotish. Download 0.61 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|