137
U o‘zining "Arifmetika kaliti" nomli
ishida alohida bir bobni
me’morchilikka bag‘ishlab, unda ravoqlar qurishning besh usulini ko‘rsatib
bergan. Biz bu haqda keyinroq batafsil to‘xtalib o‘tamiz.
Ushbu kitobda Koshiy gumbazlar ichini bezashda keng qo‘llaniladigan
yulduzsimon me’moriy bezak – muqarnasning to‘rt
turini va muqarnas
kosachasining takrorlanuvchi qismi – "taqsim"ni yasash tartibini ham ko‘rsatib
o‘tgan. "Bilginki, –
deydi Koshiy, – binokor ustalar to‘g‘ri to‘rtburchakning
asosini muqarnas miqyosiga (moduliga) teng olib, balandligini undan ikki hissa
uzun belgilashadi".
O‘rta Sharq va O‘rta Osiyo olimlarining ushbu
ishlari Markaziy Osiyo
me’morlari ijodiy ishlarining taraqqiy topishida katta rol o‘ynagan va shak-shubha
yo‘qki me’morchilik san’atining o‘rta asrlardagi nazariy asoslari bo‘lib xizmat
qilgan.
Talabalarning o‘zini-o‘zi nazorat qilish va olgan bilimlarini
mustahkamlash uchun savollar:
1. Me’morchilik va me’moriy uyg‘unlikka doir antik
davr yozma manbalarini
aytib bering.
2. Me’morchilikka doir o‘rta asrlarda yozilgan tarixiy manbalarga qanday asarlarni
kiritish mumkin?
3. Forobiy asarlaridagi go‘zal handasaviy uslublar haqida tushuncha bering.
4. Abul-Vafo Buzjoniyning “Hunarmandlarga handasaviy yasalmalardan
nimalar
zarurligi haqidagi kitob”iga izoh bering.
5. G‘iyosiddin Jamshid Koshiyning qaysi asarida me’morchilikka doir qanday
tavsiyalar va chizmalar aks ettirilgan?
