VII BOB. ME’MORCHILIKDA MODUL (MIQYOS) TIZIMI VA
HANDASAVIY UYG‘UNLIK ASOSLARI
7.1. Modul va modul tizimi haqida tushuncha
Modul lotincha “modulus” so‘zidan olingan bo‘lib, o‘lcham yoki miqyos
ma’nosini beradi. U arxitekturada bino yoki
inshootlar qismlarini o‘zaro uyg‘unlashtirish
maqsadida qo‘llaniladigan uzunlik o‘lchami –
miqyosning nomidir. Modul bino qismlari
o‘lchamlarini karrali kichrayib yoki
kattalashtirib o‘zaro nisbatini ifodalashda
foydalanadigan uzunlik birligi hamdir. Modul
sifatida odatda alohida uzunlik birligi yoki
bino, inshoot elementlaridan birining o‘lchami
qabul qilingan. O‘rta asrlar O‘rta Osiyo
me’morchiligida uzunlik birligi sifatida asosan
"gaz" (me’mor qo‘lining mushtidan
yelkasigacha bo‘lgan uzunligi) qabul qilingan.
Modul sifatida esa "gaz", yarimgaz, qurilishda
qo‘llanilayotgan asosiy g‘ishtning uzunligi,
bino tashqi devorining eni, peshtoq ravog‘i
enining yarmi kabilar qabul qilingan. Modul
har bir bino uchun alohida o‘zgarmas kattalik
vazifasini bajargan. Bino uchun qabul qilingan
uzunlik birligi va modul orasida karrali, ya’ni
mutanosib bog‘lanish mavjud bo‘lgan.
Shuning uchun ham arxitekturada qo‘llaniladigan barcha mutanosibliklarni bir-
biriga bog‘lovchi va birlashtiruvchi asosiy narsa bu me’moriy loyihani ishlash
muammosini yechishga va uni qurilish maydonida amalga oshirishga yordam
beruvchi modul tizimidir.
87
Modul tizimi "bino yoki inshootga zarur bo‘lgan mutanosiblikni
belgilovchi, loyihalanayotgan obyektning o‘lchamlarini aniqlovchi, uzunlik
o‘lchovini bino moduli bilan bog‘lovchi, bino masshtabini belgilovchi,
proporsiyalarning geometrik va matematik ifodalarini oddiy sonli nisbatlarga
Do'stlaringiz bilan baham: |
