Uzumchilikda xosildorlik ko‘rsatkichlariga omillar ta’sirining ekonometrik tahlili U. O‘. Toshbotirov

Usullar va ma’lumotlar: Ushbu tadqiqotlar orqali asosiy uzumchilik xosildorligiga ajratilgan moliyaviy mablag‘lar (kredit), uzum ekilgan maydon va uzum yetishtirishda band bo‘lganlar soni (mehnat resurslari)ning bevosita va bilvosita ta’sirini ekonometrik modellar orqali o‘rganadi. Bunda ekonometrik modelni qo‘llash orqali, asosan omillar ta’sirini ARIMA modelidan foydalanish orqali tahlil qilinadi. Bunda uzum xosildorligiga ajratilgan moliyaviy mablag‘lar (kredit), uzum ekilgan maydon va uzum yetishtirishda band bo‘lganlar soni (mehnat resurslari) ta’siri ko‘rib chiqildi. Ushbu tadqiqot ajratilgan moliyaviy mablag‘lar (kredit), uzum ekilgan maydon va uzum yetishtirishda band bo‘lganlar soni (mehnat resurslari)ning uzum xosildorligiga ta’sirini aniqlashda, uzum xosildorligiga turli omillar ta’sir qilishi shu jumladan, to‘g‘ridan-to‘g‘ri yoki bilvosita, ajratilgan moliyaviy mablag‘lar (kredit), uzum ekilgan maydon va uzum yetishtirishda band bo‘lganlar soni (mehnat resurslari) ta’siri o‘rganildi. Ushbu tadqiqot qishloq xo‘jaligiga oid boshqa tadqiqotlardan farq qiladi, chunki tadqiqotning asosiy yo‘nalishi omillarning uzumchilikda xosildorlik ko‘rsatgichlariga qanday ta’sir qilishiga qaratilgan. Ushbu ilmiy ishimizda uzumchilikda xosildorlik ko‘rsatgichlariga ajratilgan moliyaviy mablag‘lar (kredit), uzum ekilgan maydon va uzum yetishtirishda band bo‘lganlar soni (mehnat resurslari) ekonometrik model asosida tahlillar o‘tkazildi. Ushbu o‘rganilgan natijalar “STATA 15” dasturi orqali amalga oshirildi. Ushbu tadqiqotda omillarning ta’sirlarni ko‘rish uchun ko‘rsatgichlarni logorifmlab olindi hamda ARIMA modeli orqali ko‘rib chiqildi. Taqdim etilgan keyingi natijalar to‘plamlarini o‘z ichiga oladi.


Natija

Yuqoridagi jadvaldan ko‘rinib turibdiki, uzumchilik sohasida hosildorlik ko‘rsatkichlariga mehnat resurslari salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Mehnat resurslar soni, ularning malakasi hosildorlik ko‘rsatkichlariga bevosita ta’sir ko‘rsatadi. Ajratilgan mablag‘lar (kredit, investitsiya va subsidiyalar) esa, ijobiy ta’sir ko‘rsatishi jadvalda aniq ko‘rinib, uzum ekilgan maydon statistik muxum ahamiyatga ega emas. Lekin bu ko‘rsatkich ijobiy ta’sir qiladi.
Shundan kelib chiqqan holda tahlillar natijasiga ko‘ra, ayta olamizki, ajratilgan moliyaviy mablag‘lar (kredit), uzum ekilgan maydon uzumchilikda xosildorlik ko‘rsatkichlariga ijobiy ta’sir qiladi mehnat resurslari ortishi salbiy ta’sir qiladi.