V bob. Yo‘NALISHLARDA Yo‘lovchilar tashishni tashkil etish тayanch so‘zlar va iboralar

Harakat тezliklarini xronometraj qilish varaqasi 
_______________________
_________________________ 
yo‘nalish
avtobus rusumi 
______________________ __________________________ 
kuzatuv sanasi
hafta kuni 
_________ ______________________ ______________________ 
kuzatuv vaqti yo‘l qoplamasining
ko‘rinuvchanlik: yetarli,
holati (quruq, ho‘l, sirpanchiq) yetarli emas 
 
____________________________ 
kuzatuvchining F.I.Sh. 
Т/r 
B
eka
t ra
qa
mi
B
eka
tl
ar or
asid
agi m
asof
a 
Vaqt, soat-min. 
Тezlik, km/soat 
Qatnov vaqti, 
min 
Q
o‘
zg‘
ali
sh
Ye
ti
b
ke
li
sh
Ha
ra
k
at
Or
ali
q be
ka
tda 
to‘
xtash
O
xirgi
be
ka
tda 
to‘
xtash
Za
rur
atsi
z t
o‘
xt
ash
Тe
xnik
Aloqa
Ekspluata
tsi
on
Т
o‘g‘
ri yo‘
na
li
shda
Or
qa
y
o‘
n
ali
shda
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
11 
12 
13 
14 
1 
1 
 
2 
2 
 
3 
3 
 
. 
 
. 
 
Jami 
l
m
 
∑t
x
 
∑t
ob
 
∑t
 ox
 
∑t
z
 
V
Т
 
V
a
 
V
e
 
t
qt
 
t
q.or
 
Jadvaldagi ma’lumotlar yordamida yo‘nalish uzunligi bo‘yicha 
harakatning texnik, ekspluatatsion va aloqa tezliklari aniqlanadi. 
1. Tехnik hаrаkаt tеzligi (V
T
)ni аvtоmоbillаr bоsib o‘tgаn yo‘llаrining (L), 

---

bоsib o‘tgаn yo‘lgа kеtgаn hаrаkаt vаqtiga (T
h
) nisbаti qilib аniqlаnilаdi:
h
T
T
L
V

(5.1.1) 
2.
Ekspluаtаtsiоn tеzlik (V
e
) miqdоri trаnspоrt vоsitаsining butun ish 
dаvоmidа umumiy bоsib o‘tgаn mаsоfаsini (L) o‘shа dаvr (ishdаgi) 
vаqtigа (T
ish
) nisbаti qilib аniqlаnilаdi: 
ish
e
T
L
V

(5.1.2) 
3. Аlоqа tеzligi dеb yo‘lovchilаrni o‘z mаnzillаrigа yеtib bоrish o‘rtаchа 
tеzligigа аytilаdi. Bundаy tеzlik miqdоri yo‘lovchilаrni bоsib o‘tgаn 
yo‘llаrini (L
y
), ulаrni yo‘ldа bo‘lgаn (аvtоbusgа chiqishgа tаyyorlаnishidаn 
tо tushib kеtgungаchа) vаqtgа (T
y
) nisbаti qilib аniqlаnаdi:
y
y
a
T
L
V

(5.1.3) 
Avtobuslarning harakat jadvalini tuzish uchun yo‘lovchilar bir necha 
marta qaytariladi va ularning o‘rtacha arifmetik qiymatlari amaliyot uchun 
yetarli deb hisoblanadi. 
Amalda oraliq bekatlar orasidagi masofalar, ulardagi mavjud yo‘l 
sharoitlari bir-biridan farq qiladi. Shuning uchun butun yo‘nalish uzunligi 
bo‘yicha tezliklarni me’yorlash harakat xavfsizligi nuqtai-nazarida yetarli 
bo‘lmaydi. Haydovchilarga yo‘nalishlar bo‘yicha xavfsiz harakatni 
ta’minlash bo‘yicha yo‘riqnomalar berilayotganda yo‘nalishdagi yo‘l 
sharoitlari, xavfli uchastkalar, harakatni qanday tashkil etilganligi haqida 
axborot berish bilan birga, har bir bekat orasida qanday va qaysi 
tezliklarda harakatlanish zarurligi ham tushuntirirlishi kerak. Buning 
uchun har bir oraliq bekatlar orasidagi o‘rtacha texnik tezliklar hisoblab 
chiqilgan va me’yorlangan bo‘lishi kerak. Тasarruf va harakat xavfsizligi 
xizmati bo‘limlari butun yo‘nalish uzunligi bo‘yicha (xavfsiz) 
tezliklarning me’yoriy qiymatlarining chiziqli grafiklarini ishlab 
chiqishlari va har bir haydovchiga yetkazishlari kerak. 
Avtomobillarda yo‘lovchilarni tashishda uning harakat tezligini 
tavsiflovchi texnik, ekspluatatsion va aloqa tezliklari asosiy texnik-
ekspluatatsion ko‘rsatkichlar hisoblanadi. Lekin avtomobilning harakat 
tezligini tavsiflovchi quyidagi tezliklarni ham qayd etish lozim. 
Hisobiy tezlik – yakka avtomobillarning (xavfsizlik va ustuvorlik 
sharti bo‘yicha) ob-havoning muqim sharoitida, avtomobil shinasining yo‘l 
qatnov qismi yuzasi bilan me’yoriy tishlashish holatida, yo‘lning eng 

---

noqulay ruxsat etilgan elementlariga ega bo‘laklarida mumkin bo‘lgan eng 
katta tezlikdagi harakatiga aytiladi. Bu tezlik bo‘yicha yo‘lning rejadagi, 
bo‘ylama va ko‘ndalang kesimdagi barcha geometrik elementlari 
loyihalanadi. Hisobiy tezlik avtomobil yo‘llarining darajasiga qarab ShNQ 
2.05.02-07 ko‘rsatmalariga asosan belgilanadi [19].
Oniy tezlik – aniq kichik masofadagi real yo‘l sharoitidagi haqiqiy 
tezlik. U yakka avtomobillarning yoki transport oqimining u yoki bu 
belgilangan qisqa masofadagi (odatda masofa 50, 100, 150, 200 metr 
belgilanadi) tezligini bildiradi. Bu tezlikdan ma’lum yo‘l bo‘laklarida 
harakatni tashkil qilishda keng ko‘lamda foydalaniladi [19]. 
Avtomobilning 
konstruktiv 
tezligi 
– ma’lum konstruksiyali 
avtomobilning maksimal tezligi, u asosan avtomobilning turiga bog‘liq 
ravishda o‘zgaradi, masalan, o‘rta va kichik litrajli yengil avtomobillar 
200

260 km/soat; kichik litrajli yengil avtomobillar 150

200 km/soat; 
kichik yuk ko‘taruvchi avtomobillar 100

120 km/soat va h.k.ni tashkil 
etadi [19].