Va massaalmashuv fanidan kurs ishi bajardi

O’zq 
Varaq 
Hujjat № 
Imzo
_
Sana_
Varaq_
 4
KURS ISHI 5310300. 

---

qo'rg'oshinli akkumulyatorlar ishlab chiqarish va ishlatiladigan qo'rg'oshin miqdorini 
oshirimoqda .
Agar faqat O'zbekiston qo'rg'oshin uning qotishmalaridan va konsentrat 
import qaramligini bartaraf etish emas balki uzoq muddatga eksport qilishni 
xisoblash lozim. Hozirgi vaqtda rangli va qora metalllarni qayta ishlash nafaqat 
oqilona balki iqtisodiy, ekologik jihatdan ham ajralmas sanaladi. Ikkilamchi 
xomashyodan metall ishlab chiqarishga qanchalik ko'p qaytib kelinsa, shunchalik 
samarali xisoblamnadi.
Qo'rg'oshinning yuqori konsentratsiyasi va uning nisbatan kam xarajati 
ikkilamchi 
xom 
ashyolarni 
qayta 
ishlash 
iqtisodiyotini 
aniqlaydi. 
Tavsiya etilgan texnik yechimlarning yangiligi, energiyani tejash jihatidan qat'iy 
ekologik talablar va afzalliklar bilan bog'liq ravishda zamonaviy eritish 
texnologiyalarini joriy etishdan iborat.
Hozirgi vaqtda O'zbekiston Respublikasida etakchi ishlab chiqarish yo'q. 
Yuqorida keltirilgan xomashyo turlarini qayta ishlash texnologik sxemasini ishlab 
chiqish innovatsion bo'lib, respublika sanoatini sezilarli darajada kengaytiradi. 
 
O’zq 
Varaq 
Hujjat № 
Imzo
_
Sana_
Varaq_
 
5
KURS ISHI 5310300. 

---

I. NAZARIY QISM. 
1.1. Tiklovchi shaxtali eritishning umumiy xususiyatlari 
Hozirgi kunda ko‘plab zavodlar boyitilgan rudalarda- konsentratlardan (40-78% Pb) 
Pb eritib olish keng qo‘llaniladi. Birinchi metallurgik operatsiya-aglomeratsiya 
kuydirishni pishirish aglomeratsion mashinalarda amalga oshirish (Pb sulfidlarini 
oksidlariga o‘tkazish). 
Sulfidlar oksidlanganda issiqlik ajraladi, shuning hisobiga shixtada qisman 
ayrim past haroratda suyuqlanadigan birikmalar suyuqlanishi sodir bo‘ladi. 
Aglomeratni eritish minorli pechda koks bilan birgalikda 1500
o
C temperaturagacha 
bo‘lgan temperaturada amalga oshadi. 
Minorli eritish jarayonida: tarkibida Cu, Au, Ag va Bi qo‘shimcha moddalar 
xomaki qo‘rg‘oshin; shteyn, tarkibida Cu, Rb, Fe va nodir metallari bor birikma; 
shlak, tarkibida ko‘p Zn tarkibli birikmalar olinadi. Ruxli shlaklarni ruxsizlantirish 
usuli orqali gaz fazasida haydaladi. 
Olingan haydalmalar ruxli zavodga yo‘naltiriladi. Shteynlarni konvertorlash 
orqali qayta ishlanadi, ularning eritmasini havo bilan kuchli purkalanish metall 
holatidagi Cu olinadi, Pb va Zn lar gazdagi changga o‘tadi. Xomaki qo‘rg‘oshin 
qoralamasi birinchi o‘rinda misdan tozalanadi va S aralashtirib, keyinchalik 
oksidlovchi qo‘shimcha tufayli rafinatsiyalashda As, Sb, Sn larni ajratib tashlaydi. 
Buning uchun qo‘rg‘oshinni ishqor va osh tuzi, selitra qavati orasidan sulfatlanadi. 
Oksidlanadigan qo‘shimcha arsenatlar, stannat va natriy antimonat hosil 
bo‘lishi bilan boradi, ishqorli eritmaga o‘tadi. Qo‘shimchalar keyingi jarayonda 
ketma-ket oksidlanadi: As, Sn, Sb. 
Qo‘rg‘oshinni nodir metallardan ajratish – kumush bilan qayta ishlash – Pb ga 
ruxni ta’sirlashtirish orqali amalga oshadi, natijada Au va Ag intermetallid 
birikmalar hosil qiladi. Pb ga nisbatan kam zichlikka ega bo‘lgan birikmalar eritma 
yuzasiga qalqib chiqadi va kumushsimon ko‘pik ko‘rinishida chiqarib yuboriladi (8-
12% Ag, 20-30% Zn, qolgani-C). Ko‘pik Ag va Au ni ajratib olish uchun qayta 
ishlanadi va Zn va Pb regeneratsiyasi uchun oldin undan distilyatsiya bilan Zn 
ajratiladi, keyin oksidlantirib suyuqlantirishda PbO suyuq ko‘rinishida qo‘rg‘oshin 
ajratiladi, vannada nodir metallar to‘plami hosil bo‘ladi. Keyingi operatsiya 
rafinatsiya hisoblanadi kumushsizlashdan so‘ng suyuqlanmada qolayotgan ruxning 
qoldiq qismini ajratadi (0,55% Pb da). 
Bu holat vakuumli distilyatsiya goho oksidlash bilan amalga oshiriladi. Keyin 
esa Bi qo‘rg‘oshin kalsiyli va surma bilan ajratish amalga oshiriladi (vismutsizlash). 
Yuqori navdagi rafinatsiyalangan Pb tarkibida 0,003% Ag, 0,0015% Cu, 0,002% 
(As+Sb), 0,001% Zn,0,002% Fe, 0,05% Bi kiradi.