Va usullarning samaradorligi

TECH-FEST-21
International Multidisciplinary Conference
Hosted from Batumi, Georgia 
https://conferencea.org October11
th 
2021 
51 
Shuningdek, yangi metodlarga tayangan va quvvatli instrumentlar bilan qurollangan hozirgi zamon 
astronomiyasida kun sayin yangiliklar, erishilgan ma’lumotlarni aniqlashtirishlar bo‘lib turganda, ularning 
hammasi astronomiya darsligining mazmunidan o‘z vaqtida o‘rin olishi qiyinligini e’tiborga olsak, 
o‘quvchilarni mavjud ilmiy-ommabop adabiyot bilan sistemali tanishtirib borish zarurligini tushunish qiyin 
bo‘lmaydi. Binobarin, o‘quvchilarning mustaqil o‘qishlarini tashkil qilishda internet tizimi, ilmiy-ommabop 
adabiyotning roli katta ekanligini unutmaslik kerak. Shu jihatdan mualliflar, darsda uyga vazifalarni 
berishda mustaqil o‘qish va savollarga javob topish masalalariga ko‘proq e’tibor berishni lozim topdi.
Ko‘p yillar davomida, fizika, matematika va astronomiya fanlarining o‘qitilishida ularning 
o‘quvchilarda insoniylikni tarbiyalash bo‘yicha katta imkoniyatlariga kam e’tibor berib kelindi. Biroq 
mazkur metodik qo‘llanmada, ilmiy dunyoqarash xarakteridagi, ekologik va axloqiy-estetik mazmundagi, 
bir so‘z bilan aytganda, insoniylikni tarbiyalaydigan mazmunga ega bo‘lgan materiallar e’tibordan chetda 
qoldirilmagan holda darsni tashkil qilishlarini maslahat berilgan. Unda tabiat fanlarining eng “mo‘ysafidi” 
hisoblanmish astronomiyani o‘qitishda, uning insonparvarlik mazmunini namoyon qilish va o‘quvchilarda 
bunday sifatlarni shakllantirishdek muhim didaktik muammoga alohida o‘rin bergan. Ma’lumki, 
astronomiya fani va uning rivojlanishi, insoniyat tarixida, hayotda muhim amaliy ahamiyati (dunyo 
taqvimlarini tuzishda, vaqt xizmatida, geodeziyada, dengiz va quruqlik navigatsiyasi va boshqalarda) va 
kishilar dunyoqarashini shakllantirishda muhim iz qoldirgan.
Ming yillar oldin Koinot haqidagi bilimlar, unda yashiringan go‘zallik, uyg‘unlik va simmetriya, 
faqat estetikanigina emas, balki barcha umuminsoniy xislatlarni shakllanishi va “oyoqqa turishida” asosiy 
manba xizmatini o‘tab kelgan. Biroq bugun, ezgulik va go‘zallik – olamni asrab qolishda muhim omillardan 
ekanligini kishilar yaxshi anglagan davrda, astronomik ta’limning gumanitar aspekti global xarakter kasb 
etib, yoshlarni bunday ruhda tarbiyalashda alohida ahamiyat kasb etadi. 
Bugungi astronomiya, Koinotning tuzilishi va evolyutsiyasini o‘rganishni o‘ziga vazifa qilib, u 
Olamni tabiiy-matematik obyekt sifatida qayd qilishdan tashqari, uni gumanistik his-tuyg‘ular asosida ham 
qayd qilishni o‘zining bosh maqsadlaridan deb biladi. Astronomiyada ta’limni gumanitarlashtirish tamoyili, 
o‘z ichiga bugun uning darsda bayon qilinadigan nazariy bilimlar mazmunidan tashqari, amaliy 
mashg‘ulotlarining mazmunini ham, shuningdek, sinfdan tashqari o‘rganiladigan astronomiya va 
kosmonavtikaga tegishli ma’lumotlarni ham oladi.
Shularni e’tiborga olib ushbu qo‘llanma, bu predmetni o‘qitishda ta’limnig samaradorligini orttirish, 
jumladan, uning mazmunini gumanitarlashtirish masalasiga alohida e’tibor qaratganini tushunish qiyin 
emas.
Astronomiyani o‘rganish jarayonida o‘quvchilar astronomiyaning predmeti mazmunini yaxshi 
anglab, uning boshqa o‘quv predmetlar bilan aloqasi haqida aniq tasavvurga ega bo‘lishlari, uning amaliy 
qo‘llanilishining asosiy yo‘nalishlaridan voqif bo‘lishlari va, nihoyat, hozirgi zamon astronomiyasi, qanday 
umuminsoniy muammolarni hal qilishga aloqadorligidan ogoh bo‘lishlari lozim. Astronomiya kursini 
insoniylashtirishdan maqsad, bu o‘quv predmeti mazmunini abstrakt ko‘rinishdan o‘quvchilarda bilimlarga 
qiziqish uyg‘otadigan konkret mazmunga, insonning hayotiy ehtiyojlarini qondirishda o‘zining bevosita 
ishtiroki mavjudligini his ettiradigan kursga aylantirishdir. 
Astronomiya kursi yuzasidan o‘quv muassasalarida beriladigan bilimlar, bugun astronomiya, 
o‘quvchilarning faqat fizika va matematikadan olgan bilimlarininggina emas, balki ularning falsafiy, 
ekologik, axloqiy va estetik bilimlarining yakunlovchi o‘quv predmeti sifatida ham muhim rol o‘ynaydi.