Васила Каримова оила психологияси

7.2. Репродуктив хулқ психологияси


Оилада фарзанд туғилиши, унинг сони ва тарбия бериш имкониятлари масаласи ҳар доим ҳам долзарб бўлган. Лекин айрим Ғарб давлатларида, жумладан, Россияда оилада бола сонининг кескин камайиб кетиши муносабати билан эр-хотиннинг репродуктив ҳуқуқи, маданияти ва хулқи масаласи айни даврда ўта долзарб масаладир. Рус олими С.П.Капицанинг (1999) пессимистик башоратига кўра, Россияда 1995–2025 йиллар оралиғида туғилишнинг камайиши 2 млн.дан (оптимистик башорат) 32 млн.гача тушиб (пессимистик башорат) кетади, бу рақамга 1995 йилги 147,9 млн. аҳоли сони асос қилиб олинган. Шунинг учун жаҳон олимлари, Халқаро аҳолишунослик жамғармалари (жумладан, ЮНФПА, ЮНИСЕФ) оилада соғлом бола туғилиши сиёсати орқали Ер юзининг турли минтақаларида репродуктив хулқни мувофиқлаштириш масаласига алоҳида эътибор бериб, конкрет тадқиқотлар ўтказмоқда. Бундаги асосий муаммо – онанинг репродуктив хулқини бошқариш ва мувофиқлаштириш, унинг саломатлигини муҳофаза қилиш, соғлом зурриёд туғилишини кафолатлашдир.
Репродуктив хулқ – бу оилада фарзанд туғилиши билан боғлиқ хулқдир. У оила аъзоларини ўз даврининг фуқароси сифатида ижтимоий келиб чиқиши, ёши, саломатлиги даражаси, маданиятига бевосита боғлиқ бўлган хатти-ҳаракатидир. Бу ҳаракатларнинг асл мотиви аввало инсондаги ўзидан насл қолдириш, оилада эр-хотинлик бурчини адо этишга бўлган иштиёқ ва лаёқатга бориб тақалади. Россиялик аёллар ўртасида ўтказилган сўровларга кўра, улар хоҳлаган бола сони (2,8) реал болалар сонидан анча ортиқ. Шундан А.Антонов, айни даврда одамлар ўз репродуктив вазифаларини адо этмаяптилар, деб хулоса қилади. Кўпинча, репродуктив хулқнинг мотивлари одамнинг бошқа турдаги фаолият мотивлари таъсирида сўниб бормоқда, аввало бу ҳаракат оилада содир бўлса-да, у аёл кишининг шахсий ишидай тасаввур этилади ва аёлнинг бола туғиб бериш орқали ўзини намоён этиши, эрининг муносабатларини кескин ўзгартириш, унга таъсир (тазйиқ) кўрсатиш, устидан ҳукмрон бўлиш, кимнидир севиш ва унга ғамхўрлик қилиш эҳтиёжини қондиришга бориб тақалади. Қуйидаги 7.1-жадвалда А.Антонов ўтказган тадқиқотлар асосида репродуктив ота-оналик кўрсаткичлари келтирилган.
7.1-жадвал