Vatanni sevmoq iymondandir! Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti urganch filiali

---

Vatanni sevmoq iymondandir! 


 
 
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT 
TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI URGANCH FILIALI 
 Kompyuter injinering fakulteti Kompyuter injineringi yo`nalishi 
961-19 guruh talabasi Qo’shayev Otanazarning
Tarmoq xavfsizligi fanidan 
 

---

Mavzu:
 
AAA 
serverda 
autentifikatsiya 
rejimini 
sozlash(RADIUS, TACACS+). 
 
Reja: 
1. 
AAA nima uchun?
 
2.
AAA asosiy tushunchalari 

3.
RADIUS va TACACS+ o'rtasidagi asosiy farqlar 
 
4.
AAA serverda autentifikatsiya rejimini sozlash(RADIUS, 
TACACS+) ko`nikmalarini hosil qilish. 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

Korporativ tarmoqlarda tarmoq administratori tarmoqdagi barcha 
qurilmalarni masofadan boshqarishi yoki biron bir tizimga masofadan turib 
xavfsiz ulanishini ta`minlab berishda RADIUS serverdan foydalaniladi. 
Odatda 
RADIUS 
serverini 
AAA 
(autentifikatsiya, 
avtorizatsiya,akkount)serveri deb ham ataladi. 
RADIUS server ikki xil protokol orqali ishlaydi: 

radius; 

tacacs. 
Ushbu protokollarning qiyosiy tahlili quyidagicha: 
RADIUS 
TACACS 
Protokol 
UDP 
1812/1645 autentifikatsiya 
1813/1646 akkount 
TCP/49 
Shifrlash 
Faqat parolni shifrlaydi 
To`liq shifrlaydi 
Xususiyatlari 
Ochiq standart 
CISCO standarti asosida 
ishlab chiqilgan 
 
Tarmoq xavfsizligini ta'minlash uchun foydalanuvchilarning tarmoqning turli 
elementlariga kirishini nazorat qilishni ta'minlash kerak. Ushbu elementlar tarmoq 
qurilmalari, serverlar, kompyuterlar, ilovalar yoki hatto tarmoqning segmentlari 
bo'lishi mumkin. Stsenariylar boshqacha, lekin printsip bir xil - autentifikatsiya, 
avtorizatsiya va buxgalteriya (Autentifikatsiya, Avtorizatsiya, Buxgalteriya - 
AAA). 
Tarmoqni qurish va ishlatishda uning qurilmalariga kimlar kirishi ustidan qattiq 
nazoratga ega bo'lish muhimdir. Agar sizning tarmog'ingiz kichik bo'lsa va undagi 
foydalanuvchilar soni kam bo'lsa, kirish va xavfsizlikni boshqarish oson va 
ko'pincha bitta tarmoq ma'muri javobgardir. Ammo agar tashkilot keng ko'lamli 
korporativ tarmoqqa ega bo'lsa yoki u ko'p sonli abonentlarga ega bo'lgan aloqa 
operatori tarmog'i bo'lsa, kimning nimaga kirishini qo'lda kuzatish imkonsiz 

---

bo'ladi. Bunday holda, AAA yordamga keladi - bu foydalanuvchilarni 
autentifikatsiya qilish, avtorizatsiya qilish va hisobga olish imkonini beruvchi 
mexanizm, ya'ni kirishni nazorat qilish va bajarilgan harakatlarni qayd etish. 
Tarmoq xavfsizligini ta'minlash uchun foydalanuvchilarning tarmoqning turli 
elementlariga kirishini nazorat qilishni ta'minlash kerak. Ushbu elementlar tarmoq 
qurilmalari, serverlar, kompyuterlar, ilovalar yoki hatto tarmoqning segmentlari 
bo'lishi mumkin. 
Stsenariylar boshqacha, lekin printsip bir xil - autentifikatsiya, avtorizatsiya va 
buxgalteriya (Autentifikatsiya, Avtorizatsiya, Buxgalteriya - AAA).