Vazirligi muhammad al-xorazimiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti kiberxavfsizlik fakulteti

Eskport va import 
Qozogʻiston chetga avtomobillar, turli harbiy texnikalar, lokomotivlar, neft va 
tabiiy gaz, qora metall, mis, gʻalla, koʻmir, oziq-ovqat va boshqa turli hil yuqori 
sifatli mahsulotlar chiqaradi. Chetdan sanoat mollari, mashina va jihozlar oladi. 
Tashqi savdoda Italiya, Finlandiya, Janubiy Koreya, BAA, Rossiya, Ukraina, 
Qirgʻiziston, Germaniya, Xitoy bilan faol hamkorlik qiladi. Pul birligi – tenge. 
Qozogʻiston Markaziy Osiyodagi iqtisodi eng kuchli davlat. 
Xoʻjaligi 
Qozogʻiston – industrial-agrar mamlakat. Yalpi ichki mahsulotda sanoat 23 
%, savdo va umumiy ovqatlanish 18 %, qishloq xoʻjaligi va oʻrmon xoʻjaligi 12,7 
%, transport va aloqa 11,8 % ni tashkil etadi. Yalpi ichki mahsulot hajmi 167 
milliard dollar (2018 y) va bu borada Markaziy Osiyodagi mutloq yetakchi davlat.
Transportida temir yoʻllar uzunligi 13,5 ming km, avtomobil yoʻllari uzunligi 87,4 
ming km. Kaspiy va Orol dengizlari, Balxash, Irtish, Ural, Sirdaryo daryolarida 
kema qatnaydi. Truboprovod transporti rivojlangan. „Air Kazakhstan“ havo yoʻllari 
kompaniyasi mavjud. 

---

Qozog’iston iqtisodiyoti 
Qozogʻiston davlatining iqtisodiyoti — mutlaq va aholi jon boshiga toʻgʻri 
keladigan YaIM koʻrsatkichlari boʻyicha Markaziy Osiyoda eng yirik mamlakat 
hisoblanadi. Qozogʻiston Sobiq Sovet Ittifoqi parchalangandan keyin, mustaqil 
respublika boʻlganidan beri 2021-yilda 370 milliard AQSh dollaridan ortiq xorijiy 
investitsiyalar jalb qildi. 
U neft zahiralariga, shuningdek, minerallar va metallarga boy boʻlgan davlat. 
Chorvachilik va gʻalla yetishtirishga ixtisoslashtirilgan, keng dasht yerlari bilan ham 
qishloq xoʻjaligida katta salohiyatiga ega. Qozogʻiston janubidagi togʻlar olma va 
yongʻoq mahsulotlari uchun muhim ahamiyatga ega; u yerda ikkala tur mahsulot 
yovvoyi holda oʻsadi. Qozogʻistonning sanoat sektori ushbu tabiiy resurslarni qazib 
olish va qayta ishlashga tayanadi.
Sovet Ittifoqining parchalanib ketishi va Qozogʻistonning anʼanaviy ogʻir 
sanoat mahsulotlariga boʻlgan talabning tushib ketishi 1991-yildan beri 
iqtisodiyotning keskin pasayishiga olib keldi, eng keskin yillik pasayish 1994-yilda 
sodir boʻlgan. 1995-1997 yillarda iqtisodiy islohot va xususiylashtirish boʻyicha 
davlat dasturining oʻsish sur'ati tezlashdi, buning natijasida davlat aktivlari xususiy 
sektorga sezilarli darajada oʻtdi. Qozogʻistonga 2000-yil va 2002-yillarda Yevropa 
Ittifoqi va AQSh davlatlari tomonidan „bozor iqtisodiyoti mamlakati“ maqomi 
berilgan. 
1996-yil dekabr oyida Gʻarbiy Qozogʻistonning Tengiz konidan Rossiya 
orqali Qora dengizgacha yangi quvur qurish boʻyicha Kasbiy quvurlari 
konsorsiumining imzolanishi Putinning 2022-yilgi Rossiyadan keyin koʻrgan iliq 
qoʻllab-quvvatlashi bilan muammoga duch kelmaguncha, sezilarli darajada kattaroq 
neft eksporti istiqbollarini oshirib kelmoqda edi. Qozogʻiston prezidenti Qosim-

---

Jomart Tokayevning Ukrainaga bostirib kirishi, Qozogʻiston iqtisodiyoti 1998-yilda 
neft narxlarining pasayishi va Rossiyaning avgust oyidagi moliyaviy inqirozi tufayli 
YaIM oʻsishi 2,5% ga pasayib ketdi. 1999-yildagi yorqin nuqta xalqaro neft 
narxlarining tiklanishi boʻldi, bu oʻz vaqtida tanga devalvatsiyasi va moʻl hosil 
yigʻish bilan birgalikda iqtisodiyotni turgʻunlikdan olib chiqdi. 
Aholi jon boshiga davlatning yalpi ichki mahsuloti 1990-yillarda 26 foizga 
qisqardi. 
2000-yillarda 
Qozogʻiston 
iqtisodiyoti keskin oʻsdi, bunga 
Qozogʻistonning yetakchi eksport mahsulotlari: neft, metallar va gʻallaning jahon 
bozorlaridagi mahsulot narxlari oshishi yordam berdi. YaIM 2000-yilda 9,6% ga 
oʻsdi, 1999-yildagi 1,7% oʻsishga qaraganda. 2006-yilda mamlakat yalpi ichki 
mahsulotining oʻta yuqori oʻsish sur'ati saqlanib qoldi va 10,6 foizga oʻsdi. 
Iqtisodiyotlari jadal rivojlanayotgan Rossiya va Xitoy, shuningdek, qoʻshni 
Mustaqil Davlatlar Hamdoʻstligi (MDH) davlatlari bilan olib borilgan biznes bu 
oʻsishda yordam berdi. Iqtisodiy oʻsishning oʻsishi davlatning moliyaviy holatining 
oʻzgarishiga olib keldi, byudjet 1999-yildagi yalpi ichki mahsulotning 3,7% 
miqdoridagi naqd pul taqchilligidan 2000-yilda 0,1% profitsitga koʻtarildi. 
Mamlakat 2014-yildan boshlab iqtisodiy oʻsishning sekinlashishini boshdan 
kechirdi, bu neft narxining tushishi va Rossiya-Ukraina urushining oqibatlari tufayli 
yuzaga keldi. Mamlakat valyutasi 2014-yilda 19 foizga, 2015-yilda esa 22 foizga 
qadrsizlangan. 
2017-yilda boʻlib oʻtgan Jahon iqtisodiy forumi tomonidan Global 
raqobatbardoshlik reytingi tuzilib, Qozogʻiston davlati 144 ta davlat orasida 57-
oʻrinni egalladi[25]. Reytingda bozor hajmi, YaIM, soliq stavkalari, 
infratuzilmaning rivojlanishi va boshqalar kabi bir qancha makroiqtisodiy va 
moliyaviy omillar hisobga olingan. 2012-yilda Jahon Iqtisodiy Forumi korrupsiyani 
mamlakatda biznes yuritishdagi eng katta muammo sifatida koʻrsatdi, Jahon banki 
esa Qozogʻistonni Angola, Boliviya, Keniya, Liviya va Pokiston bilan bir qatorda 
korrupsiya oʻchogʻi sifatida qayd etdi[28]. Transparensy International (Xalqaro 
shaffoflik) tashkilotining 2018-yilgi Korrupsiyani qabul qilish indeksida 

---

Qozogʻiston 100 balldan 31 ball toʻpladi, bu korrupsiyaning yuqori darajadan dalolat 
beradi. 
Jahon bankining Yevropa va Markaziy Osiyo mintaqalari boʻyicha vitse 
prezidenti Siril Myuller 2017-yilning yanvar oyida Ostonaga (hozirgi Nur-Sulton 
nomi bilan mashhur) tashrif buyurdi. U Jahon banki bilan 25 yillik hamkorlik 
davomida erishilgan yutuqlarni yuqori baholadi. Myuller, shuningdek, 
Qozogʻistonning Jahon banki hisobotining “Biznes yuritish 2017” dasturida avvalgi 
koʻrsatkichlaridan yaxshilangan oʻrni haqida gapirib oʻtadi, bunda Qozogʻiston 
dunyoning 190 ta mamlakatlari orasida 35-oʻrinni egallanganligi aytiladi[30]. 2000-
yildan keyin hukumat davlat sektorida bir qancha islohotlar oʻtkazdi: xarajatlarni 
kamaytirish va davlat xizmatlarini koʻrsatish samaradorligini oshirishga qaratilgan 
Yangi Davlat boshqaruvi (NPM) yondashuvini qabul qildi. 
Qozogʻiston davlati Jahon intellektual mulk tashkiloti tomonidan e’lon 
qilingan 2018-yilgi Global innovatsiyalar indeksining (GII) Markaziy va Janubiy 
Osiyo mintaqaviy reytingida 3-oʻrinni egalladi.