Vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika unversiteti tabiiy fanlar

O'ZBEKISTON RESPULIKASI OLIY VA

O'RATAMAXSUS TA'LIM

VAZIRLIGI NIZOMIY NOMIDAGI

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA

UNVERSITETI TABIIY FANLAR

FAKULTETI BIOLOGIYA YO'NALISHI 105-

GURUHTALABASI

Mustaqil ish

Mavzu:Evglenozoalar tipi, Evglenasimonlar sinifi

Topshirdi:Atayeva.Sh

Tekshirdi:Miraxmedov.F

Reja:

1.Evglenozoalar xaqida

2.Evglenasimonlar xaqida

3.Yashil evglena xaqida

Euglenoidea sinfining harakterli vakillari Euglena viridis, Euglena gracilis ko‘pincha to‘xtab qolgan ko‘lmak suvlarda ba’zi bir ifloslangan hovuzlar hamda vaqtli suv havzalarida ko‘plab uchrab, suvning ko‘karishi (“gullashi”)ga sabab bo‘ladi. Yashil evglena tanasining oldingi qismida joylashgan ancha uzun xivchinining buralib- eshilganligidan bir tekisda harakatlanadi. U bir necha nihoyatda nozik tolalardan tarkib topgan.

Evglena endoplazmasida yashil xromotafora donachalari yaqqol ko‘zga tashlanadi. Evglena bu donachalar yordamida quyosh nuri energiyasini o‘zlashtirib suv va CO2 dan glyukoza sintezlab autotrof tipda ovqatlanadi.

Evglenalar yashash muhitining o‘zgarishiga qarab oziqlanish usulini o‘zgartira oladi. Agar evglenani qarong‘uda saqlansa, u tezda xromotofora tanachalarini yo’qotib, suvda erigan organik moddalarni shilib oziqlanishga ko‘chadi. Bu saprofit (Suvda erigan moddalarni shilib oziqlanishga) oziqlanish deyiladi. Evglenalar ikki xil tipda oziqlana oladi a) autotrof – o‘simliksimon

b) geterotrof – hayvonsimon.

Bo‘linish yo‘li bilan ko‘payadi.

Kinetoplastida sinfi. Bu geterotrof usulda hayot kechiradigan xivchinlilarni bir necha xili dengizlarda va chuchuk suvlarda hamda hayvonlar va inson tanasida parazitlik qilib hayot kechiradi. Vakillari: tripanosoma (Trypanosoma sp.), leyshmaniya ( Leishmania sp.).

Bularning ayniqsa hayvon va inson tanasida parazitlik qilib nihoyatda xilma-xildir va xavfli kasalliklarni tug‘diradi.

Masalan: triponasomalar – parazit xivchinlilarning eng xavflilaridan bo‘lib, ular turli umurtqali hayvonlar, jumladan insonning qonida hayot kechiradi. Triponasomaning tanasi cho‘ziq yassilashgan bo‘lib oldingi tomondan ayrilgan bitta xivchini orqaga yo’nalib yon tomonga yopishgan. Shu joyda xivchin ektoplazmaga tutashib, to‘lqinlanuvchi parda hosil qiladi. Parazit mazkur parda vositasida harakat qiladi. Murakkab tuzilgan bazal tanacha (kinetoplastlar) xivchinning endoplazmadagi qismida joylashgan. Bir yadroli, bo‘linish yo’li bilan ko‘payadi. Kattaligi 15-30 mk.

Masalan: Uyqu kasali tripanosamasi Afrikada ekvator atrofida va janubiy qismida xavfli kasallik uyqu kasalini keltirib chiqarishi aniqlangan. Bu kasallikni se-se pashshasi tarqatadi. Pashshada uyqu tripanosomasi ma’lum muddatni o‘taydi va uning so‘lak bezlariga kelib joylashib oladi va chaqqanda hayvon yoki odamda o‘tishi mumkin. Qonga tarqalib keyin orqa miyaga joylashib oladi. Tripanosomalar - «uyqu kasalligi», ni keltirib chiqaradi. Boshlang‘ich etap larda bemorning qonida yashaydi va sekinlik bilan orqa miya suyuqligiga o‘tadi. Bemor surunkali ko‘p uxlaydi va bu o‘lim bilan tugaydi. Bu kasallikni tashuvchisi setse pashshasi hisoblanadi. Invaziyani manbasi toq tuyoqli umurtqali hayvonlar (antilopalar) va kasal odamlar sanaladi. Hozirgi vaqtda davolash choralari topilgan.

Euglena yashil (Euglena viridis) - bu bitta hujayrali, eng oddiy organizm, Euglene jinsidan, sarkomastigofora sinfidan tashkil topgan. Zoologlarning fikriga ko'ra, yashil euglena hayvonlar guruhiga kiradi - o'simlik flagella (fito-flagellatlar). Boshqa olimlarning fikriga ko'ra, euglena yashil rangi tabiiy ravishda uchraydigan evlena yosunlarining vakili.

Ushbu protozoyalar juda ifloslangan suv havzalarida - zovurlar, botqoqliklar, ko'lmaklar, mayda parchalanuvchi chuchuk suv havzalarida yashaydi. Ba'zida euglena yashil toza va sho'r suv havzalarida uchraydi.+

Euglena nomi yashil rangga ega bo'lib, tanadagi xromatoforlarni beradi. Agar yashil euglenani mikroskop ostida ko'rib chiqsak, u holda yashil evuglena xujayrasi fusiform cho'zinchoq shaklga ega ekanligi, uning kattaligi oddiy amoebadan (0,05-0,06 mm) kichikligi seziladi. Membran ostida organoidlar va bitta katta yadro joylashgan sitoplazma joylashgan. Sitoplazmaning tashqi qatlami siqilgan bo'lib, hujayraning shakli faqat ma'lum chegaralar ichida o'zgarishi mumkin - biroz qisqaradi, hujayra esa qisqaroq va kengroq bo'ladi. Oldingi qirrasida qizil fotosensitiv ko'z inson tanasida yaqqol ko'rinadi. Uning yonida chuqurchada flagellum joylashgan bo'lib, uning yordamida aylanadigan harakatlar yordamida euglena yashil harakatlanadi. Kontraktil vakuol fotosensitiv ko'zga ulashadi, uning asosiy vazifasi osmoregulyatordir (tanani ortiqcha suvdan ozod qilish). Biror kishining tanasidagi xromatoforlar oval shaklda bo'lib, radiatsion tarzda joylashtirilgan.

Yashil euglenaning o'ziga xos xususiyati shundaki, uning tuzilishi va faoliyatida o'simlik va hayvonlarning xususiyatlari birlashtirilgan. Bu evolyutsiya davrida o'simlik va hayvonlar organizmlarining umumiy kelib chiqishini ko'rsatadi. Shunday qilib, mikototrof oziqlanish evuglenaga xosdir, ya'ni hujayrada xlorofill bilan xloroplastlar mavjudligi sababli ototrofik va heterotrofik ovqatlanish qobiliyatiga ega. Fotosintez xloroplastlarda yaxshi yoritish sharoitida amalga oshiriladi. Yorug'lik kam bo'lgan joylarda yashil yuglena uzoq vaqt turishi bilan xloroplastlarda xlorofilning yo'q qilinishi tufayli uning hujayrasi "rangsiz" bo'lib ko'rinadi. Euglena och yashil rangga yoki shaffofga aylanadi. Eng oddiy narsa, suvda erigan organik moddalarni so'rib olish, ovqatlanishning heterotrofik turiga o'tishdir. Euglena yoritilgan joylarga kirganda, avtotrof oziqlanishning barcha jarayonlari tiklanadi.

Advertisement

Yashil evlena tanasida fotosintez natijasida nur tarkibida kraxmalga o'xshash zaxira ozuqa hosil bo'ladi. Ushbu modda hujayra sitoplazmasida don shaklida to'planadi.

Shunday qilib, yashil euglenaning tanasida ovqatlanish, nafas olish, ekskretsiya, fotosintez va ko'payish kabi funktsiyalar bajariladi. Ushbu turning organizmlarini ko'payishi evgenikdir - hujayrani yarimga bo'lish orqali, jinsiy jarayon bilan ajralib turadigan ciliates-slipperdan farqli o'laroq. Ko'plab yashil evglenlarning tez ko'payishi bilan suv havzalarining jigarrang, qizil yoki yashil “gullashi” kuzatilmoqda.

Anatomiya va fiziologiya

Tana uzunligi 50-60

Foydalanilgan adabyot

1.arxiv.uz

2.libruary.com

3. Wikipedia.com