Vazirligi termiz davlat pedagogika

“Maktabgacha ta’lim” yo’nalishi 106-guruh talabasi Mengaliyeva Feruza
A.S.Makarenko aytganidek, “parallel ta‟sir etish pedagogikasi” muvaffaqiyatli tarzda 
qo‟llanadi. Jamoa qanchalik mustahkam jipslashgan bo‟lsa, unda tarbiyachilar va pedagoglar 
jamoasi jamoat fikrining parallel ta‟siri shunchalik ko‟proq namoyon bo‟ladi. 
Ta‟lim muassasalarida pedagoglar jamoasi birgalikda olib boriladigan ijtimoiy-
foydali faoliyat (mashg‟ulotlar, sayrlar, o‟yinlar va boshqa shu kabilar) vositasida 
jipslashgan pedagoglarning barqaror birlashmasidir. U pedagoglarning jamoa faoliyatida 
musta‟illiklari va tashabbuslari orqali taraqqiy etib, mustahkamlanib boradi. Maqsadlarning 
birligi, umumiy mas‟uliyat, sog‟lom jamoat fikri, ijobiy an‟analar va jozibali istiqbol, 
ko‟tarinki shod-xurramlik kayfiyati, ishonch va yuksak talabchanlik muhiti, jamoatchilik va 
o‟zaro yordam, tan‟id, tan‟id „ilish va tanqidni to‟g‟ri tan olish ko‟nikmasining mavjudligi 
jipslashgan jamoa uchun xarakterlidir. 
Mudiraning ishida muomalaning turli bosqichlarida uning emotsional kayfiyati: 
faoliyatga hozirlik ko‟rish jarayonida, uni amalga oshirish davrida, muomala amalga 
oshgandan keyingi his qilinadigan sezgilarda va kechinmalarda muhim rol o‟ynaydi. SHu 
tariqa biz kasbiy- pedagogik muomalani amalga oshirish uchun juda muhim bo‟lgan 
pedagogning psixik holatlari va ularni faoliyat va muomala jarayonida boshqarish 
muammosiga oydinlik kiritamiz. 
Kasbiy-pedagogik faoliyat jarayonida ijodiy kayfiyatni bosh‟arish muammolari juda 
muhimdir. Darsga bo‟lgan psixologik rag‟bat, sinf bilan bo‟ladigan muomalaga rag‟bat, 
o‟zaro fikr almashish ilhomi deyilgan ilhomning vujudga kelishi va amalga oshirilishi 
murakkab jarayondir. 
Pedagog xodimlar bilan muomalada kishi o‟zini boshqara bilishi nihoyatda zarurdir. 
Mudiraning yomon, tushkun, noijodiy kayfiyati darhol umuman jamoaning ijodiy 
kayfiyatiga ta‟sir qiladi, birgalikdagi faoliyatning samaradorligini pasaytiradi. Ijodiy 
kayfiyatni boshqarishning taklif etilgan tizimi o‟z ustida muntazam yo‟naltirilgan ish olib 
borishni talab qiladi. 
Pedagoglar bilan muomala jarayonida va bevosita undan oldin ijodiy kayfiyatni 
boshqarish – pedagog mehnatining eng muhim kasb-korlik talabi bo‟lib, u pedagogning 
sinfda, bolalar bilan muomalada va shu kabilarda erkin bo‟lishini, xulq-atvorining samarali 
bo‟lishini ta‟minlaydi. 
Pedagogik jarayonda samarali boshqarish qobiliyatini aniqlash uchun mudiraning 
o‟sishini ta‟minlash imkonini bermaydigan cheklanishlarni aniqlash lozim bo‟ladi. Buning 
uchun keyingi o‟n yil mobaynida o‟z ahamiyatini saqlab qoladigan quyidagi tajriba va 
qobiliyatlar pedagoglik faoliyatini tanlagan mutaxassisida bo‟lishi kerak: 
1. 
O‟z-o‟zini boshqarish. 
2. 
Shaxsiy qadr-qimmatini bilish. 
3. 
Ma‟sadni aniq belgilay olish. 
4. 
Bilimni mukammalllashtirib borish (ongni takomillashtirish). 
5. 
Muammolarni yechish tajribasini o‟rganish. 
6. 
Ijodkorlik, yangilikka ijobiy yondashish tajribasini o‟rganish. 

---

“Maktabgacha ta’lim” yo’nalishi 106-guruh talabasi Mengaliyeva Feruza
7. 
Pedagoglarga, voqelikka ta‟sir etish kuchiga ega bo‟lish. 
8. 
Zamonaviy boshqarish uslublarini egallash. 
9. 
Pedagoglar jamoasiga ta‟sir ko‟rsata olish va ahil jamoani tashkil eta bilish. 
Pedagogik boshqaruvda mudiraning o‟z-o‟zini boshqara olishi muhim ahamiyat kasb 
etadi. Quyida o‟zini boshqarish qobiliyatiga ega bo‟lgan va ega bo‟lmagan pedagoglarga xos 
jihatlarni taqqoslab ko‟ramiz: 
1. 
O‟zini boshqarishni bilmaydigan mudiralar: 
a) o‟z sog‟lig‟iga e‟tiborsizlik bilan qaraydi; 
b) me‟yoridan ortiqcha mehnat qiladi; 
v) dam olish uchun vaqt ajratish xususiyati yo‟q; 
g) his-tuyg‟ularini erkin ifodalay olmaydi; 
d) vaqtdan samarasiz foydalanadi; 
e) his-tuyg‟ulari bilan boshqarishga halaqit beradi; 
j) pedagoglar bilan oqilona muomalada bo‟lmaydi; 
z) muvaffaqiyatsizlik bilan kelisha olmaydi; 
i) o‟zining qadr qmmatini baholay olmaydi; 
y) o‟ziga ortiqcha baho beradi va o‟zini aytganini doimo ma‟qullaydi; 
k) pedagoglarga mustaqil ishlashga yo‟l bermaydi; 
l) aksariyat hollarda o‟zini ojiz sezadi. 
2. O‟zini boshqarishni biladigan mudiralar: 
a) sog‟lig‟ini saqlash uchun harakat qiladi; 
b) ish vaqti cheklangan bo‟ladi; 
v) ish faoliyatini rejalashtiradi va dam olish uchun vaqt ajratadi; 
g) his-tuyg‟ularini erkin ifodalay oladi; 
d) va‟tdan o‟ilona foydalanishga harakat qiladi; 
e) kuch-quvvatini his etadi; 
j) pedagoglar bilan o‟qilona muomalada bo‟ladi; 
z) muvaffaqiyatsizlikni tabiiy jarayon deb biladi; 
i) o‟zigi va bajargan ishiga tanqidiy munosabatda bo‟ladi; 
y) o‟z imkoniyati va qobiliyati darajasidagi ishilarni bajaradi. 
K) aksariyat hollarda o‟zini kuchga to‟lgan va yaxshi kayfiyatda his etadi. 
Maktabgacha yoshdagi bolalarni intellektual, axloqiy, estetik va jismoniy jihatdan har 
tomonlama rivojlantirish uchun sharoitlarni yaratish maktabgacha ta‟lim tashkilotlarida 
ta‟lim- tarbiya jarayonini tashkil qilishning mavjud tartibini qayta ko‟rib chiqishni hamda 
maktabgacha ta‟lim xizmatlarini ko‟rsatishning zamonaviy usullarini joriy etishni talab 
qiladi. 
Ta‟lim-tarbiya jarayonini takomillashtirish bolalarning rivojlanganligi darajasini va 
ularning umumiy boshlang‟ich ta‟limga tayyorligini, shuningdek, ularning ijtimoiy, shaxsiy, 
hissiy, nutqiy, jismoniy va ijodiy rivojlanishini baholash asosida amalga oshirilishi lozim. 

---

Bunda bolalarda Vatanga muhabbat hissini, oilaga, o‟z xalqining milliy, tarixiy, 
madaniy qadriyatlariga hurmat, atrof-muhitga nisbatan ehtiyotkorona munosabatni 
shakllantirishga alohida e‟tibor qaratilishi lozim. 
Ushbu vazifalarni amalga oshirish maqsadida quyidagilar nazarda tutiladi: 
1) maktabgacha ta‟lim tashkilotlari faoliyatini, shuningdek, bolaning rivojlanishi va 
uning umumiy boshlang‟ich ta‟limga tayyorligini kompleks baholashning yangi 
mexanizmlarini ishlab chiqish va joriy etish; 
2) maktabgacha ta‟lim tashkilotlari uchun o‟quv-metodik, didaktik materiallar va 
badiiy adabiyotlarni tanlab olishni va ekspertizasini ishlab chiqilgan tartibga muvofiq 
o‟tkazish; 
3) maktabgacha ta‟limning muqobil shakllari uchun yangi o‟quv-metodik materiallarni 
ishlab chiqish va amaliyotga joriy etish; 
4) “Ilk „adam” davlat o‟quv dasturini keng joriy etish; 
5) tarbiyalanuvchilarning yakka tartibdagi ish daftarlari, kartochkalar, tarqatma va 
sanoq materiallari mazmuni va dizaynini o‟rnatilgan talablarga muvofiq ishlab chiqish; 
6) rivojlanishida jismoniy yoki ruhiy buzilishlari bo‟lgan bolalar ta‟limining kompleks 
texnologiyalarini ishlab chiqish, inklyuziv ta‟lim, eng yangi reabilitatsiya va abilitatsiya 
usullarini keng joriy etish, ularning izchil ijtimoiylashuvi va umumiy maktabgacha ta‟lim 
umumiy tizimi integratsiyalashuviga ko‟maklashadigan moslashtirilgan dasturlar va yakka 
tartibdagi ta‟lim yo‟nalishlarini ishlab chiqish; 
7) maktabgacha 
ta‟limda 
fanlarni 
rivojlantiruvchi 
muhitning 
innovatsion 
texnologiyalari va modullarini ishlab chiqish, maktabgacha va umumiy boshlang‟ich ta‟lim 
izchilligining mazmun va protsessual komponentlarini optimallashtirish; 
8) mashg‟ulotlar davomiyligining eng maqbul vaqtini va ularning ketma-ketligini 
aniqlash maqsadida o‟quv rejalari va ta‟lim dasturlarini optimallashtirish; 
9) bolalarni sog‟lom turmush tarzini yuritishga o‟rgatish, gimnastika va faol o‟yinlar 
bo‟yicha mashg‟ulotlar o‟tkazish orqali tarbiyalanuvchilarda jismoniy tarbiya mashg‟ulotlari 
va sportga qiziqish uyg‟otishni shakllantirish, jismonan sog‟lom o‟sib kelayotgan yosh 
avlodni tarbiyalash; 
10) maktabgacha yoshdagi bolalarning badiiy-estetik va musiqiy tarbiya hamda ta‟lim 
darajasini oshirish, erta yoshdan boshlab STEAM o‟qitish asoslarini joriy etish; 
11) bolaning kelgusida o‟zini o‟zi muvaffaqiyatni namoyon qilishi uchun asos sifatida 
ijtimoiy-emotsional ko‟nikmalarni rivojlantirish; 
12) maktabgacha ta‟lim tashkilotlariga qatnamaydigan bolalar uchun ta‟lim xizmatlari 
turlari: pullik ta‟lim xizmatlari, qisqa muddatli guruhlar va boshqalarni kengaytirish. 
“Maktabgacha ta’lim” yo’nalishi 106-guruh talabasi Mengaliyeva Feruza

---

“Maktabgacha ta’lim” yo’nalishi 106-guruh talabasi Mengaliyeva Feruza