Vi. Treningda psixogimnastikaliq shinig’iwlardan paydalaniw

VII.TRENING PROTSESSINDE OYIN USILI.
7.1.Oyin haqqindag’i teoriyalar
Eger a’yyemgi da’wir tariyxina na’zer taslasaq,diny ko’z-qarastan oyin haqqinda tek g’ana unamsiz qaraslar bar ekenligin ko’riwimiz mu’mkin.Solardan,xriatian dininde belgili bir da’wir dawaminda to’mendegishe qaras bar bolg’an:”Qiz bala jaslig’indanda da oyin oynawi mu’mkin emes,ol tek ko’birek jilawi ha’m o’z gu’nalari haqqinda oylawi kerek”.
Tek XVII a’sirde renessans da’wirine kelip oying’a basqasha qizig’iw arta baslag’an.Sol da’wir alimlari-Fransua Rible ha’m Mishel de Monten oyinnin’ insan rawajlaniwinda u’lken a’hmiyetke iye ekenligin ko’re alg’an.
Shetel ilim-pa’ninde ilimiy ko’z- qarastan qaraw XIX a’sirdin’ ekinshi yarimina kelip ku’sheye basladi.Oyin ilimiy izlenislerdin’ predmeti sipatinda u’lken rol oynay basladi.Pa’nde oyin haqqindag’i teoriyalar ha’m olardin’ tiykarshisi to’mendegi bag’darlarda sa’wlelenedi:
1.Fiziologiyaliq teoriya(G.Spenser,M.Lasarius)
2.Biogenetik teoriya(G.Xoll.L.Epplton)
3.Sotsialliq teoriya(K.Reynuoter,D.Rismen,E.Neymer)
4.Biopsixologiyaliq teoriya(U.Makdaugoll,G.Merfi)
5.Psixoterapiyaliq teoriya(Z.Freyd,Ya.Moreno,G.Lemann)
6.Ma’deniy teoriya(Y.Xayzing)
7.Sintetik teoriya(Jan Piaje)
Fizologiyaliq bag’dar ta’repdarlarinin’ pikirine ko’re,insanlar da,haywanlar da o’zindegi ishki energiyani shig’arip turiwi kerek ha’m olardin’ pikirinshe,oyin individler ushin tap sol maqsette xizmet qiladi.Gerbert Spenserdin’ pikirine ko’re oyin tek turmisliq waqiyalar yaki belgili bir xizmetti ta’kirarlaw ushin paydali bolip qalmastan,ba’lkim onin’ en’ paydali ha’m za’ru’r ta’replerinen biri ol individke qanig’iwda beredi.Sonin’ ushin oyin individdin’ instinktiv qa’lewleri realizatsiya qiliw qurali da.Bunnan tisqari,ol tek instinct ta’rizindegi qa’lew emes,ba’lkim aqil gimnastikasi da.
Haqiyqattan da treningler protsessi qollanig’an oyin ha’m shinig’iwlar qatnasiwshilarg’a qizig’iw beriw menen birge,olardin’ aqilin da rawajlandiradi.
Nemis psixolog ha’m filosof alimi Moris Lasariustin’ pikirine ko’re oyin dem aliw ha’m shinig’iw qurali.Insan o’z mu’skil ha’m dene ag’zalarinin’ ha’reketi ushin shinig’iw qilg’ani siyaqli o’zinin’ ruwxiyati ha’m ha’reketin ta’miyinlewi lazim,onin’ ushin bolsa ol oynaydi.Bunnan tisqari oqiw ha’m miynet protsessinen sharshaw na’tiyjesindegi ishki unamsiz energiyalar oyin arqali shig’arip jiberiledi.Sonday qilip,G.Spenser ha’m M.Lasariustin’ kontseptiyasina ko’re,oyin-insannin’ do’gerek-a’tirapqa shin biopsixologiyaliq maslasiwi sipatinda tu’siniledi.