Vii б о б. Мукаммал рақобатлашган бозорда фирма ҳаракати

7.2. Қисқа муддатли оралиқда ишлаб чиқариш ҳажмини аниқлаш ва фойдани максималлаштириш

Рақобатлашувчи фирманинг ишлаб чиқариш омилла- ри нархининг ошишига акс таъсири. Рақобатлашган бо- зорда ҳаракат қилаётган фирма ишлаб чиқариш омил- ларидан бирининг нархи ошганда қандай қарор қабул қилишини кўриб чиқамиз.

Бозордаги нарх Р' ва фирманинг бошланғич (иш- лаб чиқариш омиллари нархи ўзгармагандаги) чекли харажати МС₁ ва фирма фойдасини максималлаштирувчи ишлаб чиқариш ҳажми Q бўлсин дейлик (7.2- расм).
Фараз қилайлик, ишлаб чиқариш омилларидан бирининг нархи ошди дейлик. Омил нархининг ошиши чекли харажат МС₁ ни юқорига чапга МС₂ га силжитади. Нима учун деганда, ҳар бир ишлаб чиқариладиган маҳсулот харажати ошади. Фойдани янги чекли харажатда максималлаштирадиган ишлаб чиқариш ҳажми Q₁ ни ташкил қилади, яъни Q₁ ҳажмда Р’ = МС₂

Шундай қилиб, ишлаб чиқариш омили нархининг ошиши фирмани маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажмини қисқартиришга мажбур қилади. Агар фирма ишлаб чи- қаришни 0. ҳажмда давом этгирганида штрихланган соҳага тенг бўлган зарарни кўрган бўлар эди. Штрих- ланган соҳа фирма фойдасининг йўқотилиши мумкин бўлган қисмини ифодалайди.

Қисқа мудцатли оралиқца фирма капитали размери ўзгармайди, шунинг учун у фойдани максималлашти- радиган ўзгарувчан ишлаб чиқариш омиллари ҳажми- ни танлаши лозим бўлади. Маълумки, фойдани макси- маллаштириш бу умумий даромад билан умумий хара- жатлар айирмасини максималлаштириш демақцир, яъни
п((})=Тт)-ТС(0). (1)
Агар абцисса ўқи бўйича ишлаб чиқариладиган маҳ- сулот ҳажмини, ордината ўқи бўйича — умумий даро- мадни жойлаштирсак, даромаднинг маҳсулот ҳажмига боғлиқлиги Р- 0) координата бошидан чиқув-
чи нур билан ифодаланади. Умумий харажатлар эса ўзгармас ва ўзгарувчан харажатлар йиғиндисидан ҳосил бўлади (7.3-расм).



7.3- расмдаги трафикдан кўриш мумкинки, ишлаб чиқариш ҳажми кичик бўлганда, фирма фойдаси ман- фий бўлади, фирма зарар билан ишлайди, фирманинг даромади ўзгармас ва ўзгарувчан харажатларни қоплаш учун етарли эмас.
Ишлаб чиқариш ҳажми ошиб бориши билан фир- манинг фойдаси мусбат бўлиб ошиб боради ва ишлаб чиқариш ҳажми 2гга тенг бўлганда даромад ТК(0) билан умумий харажат ТС(О) ўртасидаги фарқ макси- мал бўлади (7.3-расм бу МЮ- Демак, фойда ишлаб чиқариш ҳажми <2 = бўлгавда максималлашади (7.3- б-расм)(. Ишлао чиқариш ҳажми 2? Дан ошганда (2 > 22‘) умумий харажатларнинг ўсиши даромад ўси- шига нисбатан устунроқ бўлгани учун фойда камайиб боради. Расмдан кўриниб турибдики, ишлаб чиқариш