Vii bob. Adobe Photoshop 0 grafik muharriri
Download 232.8 Kb. Pdf ko'rish
|
informatika va axborot texnologiyalari 7 bob
|
&% VII bob. Adobe Photoshop 7.0 grafik muharriri Hozirgi kunda Adobe Photoshop dasturi keng qollanilayot- gan grafik muharrirlardan biridir. Bu dastur juda keng im- koniyatlarga ega. Boshqa grafik muharrirlardek, Photoshop ham disklarda joylashgan fotosuratlar va boshqa tasvirlarni ozgartirishga moljallangan. Dasturda tasvirlarni ranglash va maxsus effektlar bilan boyitish, bir tasvirdagi elementlarni boshqa tasvirga otka- zish, matnlar kiritish, ranglar nisbatini ozgartirish va hattoki, yangi ranglar qoshish imkoniyatlariga ega. Xuddi shuningdek, dastur yordamida yangi tasvirlar hosil qilish mumkin. 7.1-§. Photoshop ni yuklash va dastur oynasi elementlari Agar dastur kompyuterga ornatilgan bolsa, uni Ïóñê → Âñå ïðîãðàììû → Adobe Photoshop 7.0 buyruqlar ketma-ketligi yordamida ishga tushirish mumkin. Dastur ishga tushirilgan- dan song ekranda quyidagi korinishdagi oyna paydo boladi (7.1-rasm). Boshqa muharrirlardan farqli olaroq, ilova oynasi bilan bir vaqtda darhol yangi hujjat uchun oyna ochilmaydi, chunki bu dastur yangi tasvirlar yaratish emas, balki, asosan, tayyor 7.1-rasm. && tasvirlarni tahrir qilishga moljallangandir. Photoshop dasturini organishning eng oson yoli u bilan amaliy mashq qilishdan iborat. Ishni biror hujjat oynasini ochishdan boshlash mumkin. Oyna elementlari xuddi Windows ning boshqa dasturi oynalari kabi bolib, ular bilan ishlashni osongina ozlashtirib olish mumkin. Sarlavha satri. Oynaning eng yuqori qismida joylashgan kok satrda, odatda, dasturning nomi va dastur belgisi turadi. Satr- ning ong tomonida esa oynani boshqarish tugmalari joylashgan. Oynani boshqarish tugmalari. Dastur oynasining olchamini kichiklashtirish, kattalashtirish va oynani yopishga moljallangan tugmalar. Dasturning belgisi . Uni bosish bilan oynaning olchamla- rini ozgartirish, boshqa joyga kochirish, oynani yopish kabi buyruqlarni bajarish imkonini beruvchi sistemali menyuni ochish mumkin. Holat satri. Ekranning quyi qismida joylashgan bu element ochilgan hujjat haqida, joriy vaqtda faollashtirilgan biror uskuna haqida malumotlar berishi yoki ish jarayoniga doir yol-yoriqlar korsatishi mumkin. Menyu satri. Bu satr sarlavha satrining tagida joylashgan bolib, unda dasturda amalga oshirish mumkin bolgan buyruq- lar ketma-ketligi joylashgan. Buyruqlar ish bajarish funksiyasiga kora guruhlarga bolingan (7.2-rasm). 7.2-rasm. Ôàéë (File) fayllar ustida bajariladigan amallar (yaratish, ochish, yopish, saqlash, chop etish va h.k.). Ðåäàêòèðîâàíèå (Edit) tahrir qilishni amalga oshiruv- chi amallar (nusxa olish, kochirish, tasvirlarning olchamini ozgartirish, burish, chozish va h.k.). Èçîáðàæåíèå (Image) tasvirning xilini (ranglarning xilini), ton va ranglar kombinatsiyasini ozgartiruvchi amallar. Ñëîé (Layer) qatlamlar ustida bajariladigan amallar. Âûäåëåíèå (Select) tasvirning ajratilgan qismi ustida bajariladigan amallar. &' Ôèëüòð (Filter) tasvirlar ustida filtr amallarini bajaruvchi buyruqlar. Ïðîñìîòð (View) ishchi sahifaning tashqi korinishini boshqaruvchi buyruqlar (masshtab, yonaltiruvchilar, chizgich va h.k.). Îêíî (Window) ochiq hujjat oynalarini va palitra oynalarini boshqarish (ekrandan olish va qoyish). Ïîìîùü (Help) malumot uchun foydalaniladigan buy- ruqlar. 7.2-§. Asboblar palitrasi Photoshop dasturi ishga tushirilgandan song, ekranning chap tomonida vertikal joylashgan asboblar palitrasi paydo boladi (7.3-rasm). Ularning koplari rassomlarga xos bolsa (masalan, Êàðàíäàø (Pencil), Êèñòü (Paintbrush), Ëàñòèê (Eraser)), ayrimlari suratkashlarga xosdir (masalan, Îñâåòèòåëü (Dodge) yoki Çàòåìíèòåëü (Burn)). Sohalarni belgilashga moljallangan asboblar esa shu dasturgagina xosdir. Har bir asbob palitrada shu uskuna piktogrammasida tasvirlangan tugma bilan ishga tushiriladi. Ayrim uskunalar bajaradigan amallarining yaqinligiga kora guruhlangan boladi va palitrada faqat ularning bittasigina korinib turadi, qolganlari esa yashirin holda boladi. Shu guruhdagi boshqa asbobni tanlash uchun sichqoncha kursorini shu tugma ustiga (sichqonchaning chap yoki ong tugmasini) bosish yetarli. Natijada ichki joylashgan asboblar qatori paydo boladi va undan boshqa asbobni tanlash mumkin. Guruhlangan asboblar joylashgan tugmalarning pastki ong burchagida kichkina uchburchak belgi joylashgan boladi. Asboblarni gu- ruhlab joylashtirish palitrani ekranda ratsional joy- lashtirish imkonini beradi. Shuningdek, palitrada asosiy va fon rangini bel- gilovchi tugmalar, tasvirning masshtabini ozgar- tiruvchi va uning ekrandagi harakatini taminlovchi tugmalar, qoliðlash holatini ornatuvchi va boshqa tugmalar mavjud bolib, ular bilan ish jarayonida 7.3-rasm. 19A.Sattorov ' ketma-ket tanishib boramiz. Quyida asboblar panelida joylash- gan asosiy asboblarning (tugmalarning) vazifasi keltirilgan. Bu asboblardan birortasi tanlanganda sichqoncha kursori kop hollarda asbob korinishiga otadi. Ïðÿìîóãîëüíàÿ îáëàñòü (Òogri tortburchakli soha). Berilgan tasvirdan togri tortburchakli sohani ajratish. Ajratil- gan sohaning konturi harakatlanuvchi uzuq chiziq korinishida boladi. Ýëëèïòè÷åñêàÿ îáëàñòü (Elliðtik soha). Berilgan tas- virdan elliðtik sohani ajratish. Ajratilgan sohaning konturi hara- katlanuvchi uzuq chiziq korinishida boladi. Ïåðåìåùåíèå (Siljitish). Òasvirning ajratilgan qismini yoki qatlamni boshqa joyga siljitish. Ëàññî (Lasso). Òasvirning ixtiyoriy korinishdagi qis- mini ajratish. Alt tugmasini bosib turgan holda sichqoncha kursorini tasvirning ustiga bosish bilan chegarasi togri chiziqli sohani ajratish mumkin. Ïîëèãîíàëüíîå yoki Ìíîãîóãîëüíîå ëàññî (Poligonal yoki Kopburchakli lasso). Òasvirning har joy-har joylarida sich- qonchaning chap tugmasini bir marta bosish natijasida kop- burchakli sohani ajratish. Sichqonchaning chap tugmasi har bir bosilganda kopburchakning burchaklari aniqlanadi. Ìàãíèòíîå ëàññî (Magnitli lasso). Bu asbobni tasvirda sudrash natijasida ajratiladigan kontur tasvir chekkalariga avto- matik tarzda boglangan boladi. Sudrash natijasida Ìàãíèòíîå ëàññî avtomatik tarzda nuqtalarni qoyadi. Agar birorta qoyilgan nuqta sizni qanoatlantirmasa va siz uni yoqotmoqchi bolsangiz Backspace yoki Delete tugmalaridan birini bosing. Âîëøåáíàÿ ïàëî÷êà (Sehrli tayoqcha). Sehrli tayoq- chani tasvir ustiga bosish bir xil rangli piksellardan tashkil topgan uzluksiz sohani ajratadi. Barcha shunga oxshash sohalarni ajratish uchun oldin ulardan birortasini ajratish, keyin esa Shift tugmasini bosib turgan holda qolganlarini ajratish lozim. Natijada keyingi ajratilgan sohalar oldingilari bilan birlashib ketadi. Êàäðèðîâàíèå (Kadrlash). Òasvirdan chegarasi togri tortburchak bolgan malum bir qismni (kadrni) ajratib olish. ' Ajratilgan chegara tashqarisida bu asbob kadrni burish imkonini beradi. Enter tugmasini bosish kadrga kirmagan tasvir qismini yoqotadi. Êèñòü (Moyqalam). Òasvir ustida silliq va aniq chiziq chizish. Êàðàíäàø (Qalam). Ixtiyoriy chiziqlar chizish. Êëîíèðîâàíèå øòàìïà (Nusxalash shtampi). Bu asbob tasvirning biror joyidan boshqa joyiga nusxa olish imkonini beradi. Alt tugmasini bosgan holda tasvirning biror joyida sichqonchaning chap tugmasini bosish shu joydan nusxa oladi. Kerakli joyda asbobni sudrash olingan nusxani qoyadi. Øòàìï (Shtamp). Bu asbob tasvir ustida har xil gullarni qoyishni taminlaydi. Buning uchun oldin gulning turi aniqlangan bolishi kerak. Èñòîðè÷åñêàÿ êèñòü (Òarixiy moyqalam). Bu asbob tasvirning tarixi haqidagi malumotga asoslanib, uni ixtiyoriy oldingi holatiga qaytaradi. Óçîðíàÿ êèñòü (Gulli moyqalam). Bu asbob tanlangan gulni tasvirga ornatadi. Ëàñòèê (ochirgich). Bu asbob tasvirni fon rangida boyashni yoki rasm joylashgan qatlamni tozalashni taminlaydi. Natijada rasm tagidagi qatlam korinadi. Ëàñòèê ôîíà (Fon ochirgichi). Bu asbob asosiy tas- virni saqlagan holda fondagi tasvirni ochiradi. Âîëøåáíûé ëàñòèê (Sehrli ochirgich). Bu asbob bilan tasvir ustiga sichqonchaning chap tugmasini bosish tanlangan rangdagi yonma-yon joylashgan bir xil ranglar gu- ruhini ochiradi. Ãðàäèåíò (Gradiyent-yonalish). Òasvirning ajratilgan qismida bu asbobni sudrash, shu qismni sudrash yonalishida gradiyent rangi bilan toldirishni taminlaydi. Âåäðî (Chelak). Bu asbob uzluksiz sohani tanlangan rang yoki gul bilan tekis toldiradi. Ðàçìûòèå (Xiralashtirish). Bu asbob tasvirni xiralash- tirish hisobiga tasvirning kontrastini kamaytiradi. Alt tugmasini bosgan holda bu asbobni qollash tasvirni tiniqlashtiradi. ' Îñâåòëåíèå (Òiniqlashtirish). Bu asbob tasvirni tiniq- lashtiradi. Alt tugmasini bosgan holda bu asbobni qollash tasvirni xiralashtiradi. Çàòåìíåíèå (Qoraytirish). Bu asbob ham tasvir piksel- larini xiraroq holga olib keladi. Alt tugmasini bosgan holda bu asbobni qollash tasvirni tiniqlashtiradi. Ãóáêà (Gubka). Bu asbobni tasvir ustida sudrash ran- glar tiniqligini kamaytiradi va natijada ranglar xiralashib, sekin- asta kulrang holatga otadi. Òåêñò (Matn). Bu asbobni tanlab, sichqonchaning chap tugmasini bir marta bosish yoki kadr ochish matnni kiritish va formatlash uchun matn muloqot oynasini (Type Tool) ochadi. Âåðòèêàëüíûé òåêñò (Vertikal matn). Bu asbob yorda- mida vertikal yozilgan matnlarni (tepadan pastga) hosil qilish mumkin. Òåêñò-ìàñêà (Matn-maska). Bu asbobni tanlab, tasvir ustida sichqonchaning chap tugmasini bir marta bosish matn uchun Type Tool muloqot oynasini ochadi. Bu oynadan chiqilgandan keyin, Photoshop chekkalari jimirlab turgan matnni hosil qiladi. Matn uchun alohida yangi qatlam hosil qilishni xohlamasangiz bu asbobdan foydalanganingiz maqul. Âåðòèêàëüíàÿ òåêñò-ìàñêà (Vertikal matn-maska). Bu asbob ham oddiy matn-maska kabi ishlaydi. Farqimatn vertikal korinishda boladi. Ïåðî. Bu asbobni tanlab, tasvir oynasida sichqon- chaning chap tugmasini bir-bir bosish va sudrash natijasida nuqtalar hosil boladi. Natijada Photoshop tahrir qilish uchun chegara yolini hosil qiladi. Bu yolni ranglar bilan toldirish mumkin. Ïèïåòêà (Òomizgich). Bu asbob yordamida tasvirdagi biror rang ustida sichqonchaning chap tugmasini bosish shu rangni asosiy rang sifatida ornatadi. Alt tugmasini bosib, yuqori- dagilarni bajarish esa fon rangini ornatadi. Èçìåðåíèå. Asbob tasvir oynasida masofani olchaydi va yonalishni aniqlaydi. Buning uchun asbobni bir nuqtadan ik- kinchi nuqtagacha sudrash va fiksirlash (keyingi nuqtada sich- '! qonchaning chap tugmasini bosish) yetarli. Malumotlar Èí- ôîðìàöèÿ palitrasida hosil boladi. Öâåòîâàÿ ïðîáà (Rangli taqqoslash). Bu asbob yorda- mida tasvirning ixtiyoriy tortta nuqtasida sichqonchaning chap tugmasini bosish nuqtalarning rangi haqidagi malumotni Èí- ôîðìàöèÿ palitrasida hosil qiladi. Ranglarni taqqoslab, kerakli rangli nuqtani boshqa nuqta ustiga sudrab keltirish mumkin. Ðóêà (Panja). Òasvir ustida bu asbobni sudrash tasvir- ning yashiringan qismlarini korish imkoniyatini beradi. Bu asbob bilan tasvir ustiga sichqonchaning chap tugmasini ikki marta bosish natijasida tasvirning olchami oyna olchamidek boladi. Ëóïà (Lupa). Bu asbob yordamida tasvir ustida sich- qonchaning chap tugmasini bir marta bosish tasvirni katta- lashtiradi. Alt tugmasini bosgan holda yuqoridagilarni bajarish esa tasvirni kichraytiradi. Asbobni tasvir ustida sudrash, shu tasvirning malum bir qismini kattalashtiradi. Òasvir ustida sichqonchaning chap tugmasini ikki marta bosish uning olchovini normal holatga keltiradi. Ïðÿìîóãîëüíèê (Òogri tortburchak). Bu asbobni tasvir ustida sudrash natijasida togri tortburchak chiziladi. Shift tugmasini bosib turgan holda sudrash natijasida kvadrat chiziladi. Ñêðóãëåííûé ïðÿìîóãîëüíèê (Burchaklari aylanali togri tortburchak). Bu asbob ham yuqoridagidek ish bajaradi. Ýëëèïñ (Elliðs). Bu asbobni tasvir ustida sudrash natijasida elliðs chiziladi. Shift tugmasini bosib turgan holda sudrash natijasida aylana chiziladi. Ïîëèãîí (Qavariq kopburchak). Bu asbobni tasvir us- tida sudrash natijasida qavariq kopburchak chiziladi. Shift tug- masini bosib turgan holda sudrash natijasida muntazam kop- burchak chiziladi. Ëèíèÿ (Chiziq). Bu asbobni tasvir ustida sudrash natijasida togri chiziq chiziladi. Shift tugmasini bosib turgan holda sudrash natijasida vertikal yoki gorizontal chiziqlar chizish mumkin. Ôîðìà ïîëüçîâàòåëÿ (Foydalanuvchining formasi). Bu asbob tanlanganda formalar (oldindan tayyorlab qoyilgan '" shakllar) oynasi ochiladi. Ulardan birini tanlab, tasvir ustida sudrash natijasida tanlangan forma chiziladi. Ïðàâêà â ñòàíäàðòíîì ðåæèìå (Standart holatda tahrir qilish). Bu tugmani bosish tez niqoblash holatidan chi- qishni taminlaydi. Photoshop ekranda ajratilgan konturni harakatlanuvchi punktir chiziq korinishida chiqaradi. Bu chiziq goyoki chumoli larning harakatiga oxshaydi. Áûñòðàÿ ìàñêà (Òez niqoblash). Bu tugmani bosish tez niqoblash holatiga otishni taminlaydi. Natijada chizish asboblari yordamida ajratilgan chegarani tahrir qilish mumkin boladi. Chumolilarning harakati yoqoladi va tasvir yarimtiniq qizgish rang bilan qoplanadi. Qatlam tasvirning ajratilmagan gilofli qismini qoplaydi. Qora rangda chizish ajratilgan gilofli sohani kengaytiradi. Oq rangda chizish gilofni kichraytirish hisobiga ajratilgan sohani kengaytiradi. Ayrim asboblarning ishlashi boshqa bir asbobning oldingi holatiga bogliq bolishi ham mumkin. Buni amaliy mashqlarni bajarish jarayonida koramiz. 7.3-§. Palitralar Photoshop dasturining oynasida palitralar deb ataluvchi qoshimcha oynalar mavjud bolib, ular malum bir buyruqlarni bajarishga moljallangan. Masalan, uskunalar palitrasi kerakli ishchi uskunani tanlash imkoniyatini bersa, ranglar palitrasi orqali kerakli rangni tanlash mumkin va h.k. Palitralarning orni va olchamlarini ixtiyoriy ozgartirish mumkin hamda keraksiz paytda yopib, ekrandan olib qoyish mumkin. Agar kerakli palitra ekranda korinmasa, Îêíî menyusi bolimi orqali uni korinadigan qilish mumkin va aksincha. Bu xossa ish jarayonida ekrandan ratsional foydalanish va kop buyruqlarni osongina amalga oshirish imkonini beradi. Asboblar palitrasi ish jarayonida har doim kerak bolib, uni ekranda har doim tasvirlash lozim. Yana shunday palitralar mavjudki, ulardan faqat kerakli paytlardagina ochib foydalanish va keyin yopib qoyib, ekranning ish maydonini kengaytirish mumkin. Öâåò (Color) palitrasi. Okno → Öâåò (F6) buyruqlari yorda- mida ochiladi (7.4-rasm). Bu palitrada ikki ishchi rang, yani '# asosiy va fon rangi aniqlanadi. Palitrada joriy rangning rang modeli va undagi komponentlarning nisbati korsatiladi. Bu ranglar chizuvchi va rang beruvchi as- boblarda ishlatiladi. Îáðàçöû (Swatches) palitrasi. Okno → Îáðàçöû buyruqlari yordamida ochiladi (7.5-rasm). Ranglar katalogini hosil qilish, saqlash va ulardan foyda- lanish imkonini beradi. Joriy katalog oynada aks etadi va undan asosiy va fon rangi uchun rangni tanlash mumkin. Photoshop dasturining komplektiga bir qancha tayyor kataloglar kiritilgan bola- di (masalan, Pantone, Toyo). Êèñòè (Brushes) palitrasi. Îêíî → Îáðàçöû (F5) buyruq- lari yordamida ochiladi (7.6-rasm). Photoshop dasturidagi barcha chizuvchi uskunalar oz olchami va korinishiga ega. Bu palitra yor- damida kerakli moyqalamni tan- lash va uning effektlarini orna- tish mumkin. Bu palitra faollashi- shi uchun uskunalar palitrasida Êèñòü asbobi tanlangan bolishi lozim. Palitrada dastur majmua- siga kiruvchi boshqa moyqalam- lar katalogini ornatish, shuning- dek, yangi moyqalamning kori- nishini ozingiz yaratishingiz ham mumkin. Ïàðàìåòðû (Options) palitrasi (7.7-rasm). Bu palitra uskunalar palitrasidan tanlangan har bir element uchun mos parametrlarni ornatish imkonini beradi va undagi xarakte- ristikalar tanlangan asbobning turiga qarab ozgarib turadi. 7.5-rasm. 7.6-rasm. 7.7-rasm. 7.4-rasm. '$ Dasturdagi kop asboblar turli xarakteristikalarga ega bolib, bu palitrani uskunalar palitrasidagi mos asbob tugmasi ustiga sichqoncha tugmasini ikki marta bosib ochish mumkin. Èíôîðìàöèÿ (Info) palitrasi. Îêíî → Èíôîðìàöèÿ buyruqlari yor- damida ochiladi (7.8-rasm). Bu palit- rada kursor joylashgan koordinatalar va shu nuqtaning rangi haqida malumot aks etadi. Agar tasvirda ajratilgan may- don bolsa, uning olchamlari ham ush- bu palitrada korinib turadi. Íàâèãàòîð (Navigator) palitrasi. Îêíî → Íàâèãàòîð buyruqlari yorda- mida ochiladi (7.9-rasm). Bu palitra tas- virning korinish masshtabini ozgar- tirish va kattalashtirilgan tasvirlar bi- lan ishlaganda kerakli fragment (lavha) ni ekranda korinadigan qilib olish im- konini beradi. U yordamida tasvirning korinish olchamini kattalashtirish yoki kichiklashtirish mumkin. Bunda eng kichik korinish tasvirning 0,2% ulushini, eng katta korinish esa 1600% ulushini tashkil etadi. Òasvirning joriy vaqtda oynada korinib turgan qismi palit- rada qizil ramkali tortburchakda aks etadi. Ñëîè (Layers) palitrasi. Oêío → Ñëîè (F7) buyruqlari yordamida ochiladi (7.10-rasm). Photoshop dasturining asosiy elementlaridan biri bolgan qatlamlar bilan ishlashni oson- lashtiradi. Unda joriy hujjatdagi barcha qatlamlar aks etadi va bu palitra yordamida ulardan nusxa olish, kochirish hamda ularni birlashtirish, shuningdek, ular uchun turli effektlarni ornatish mumkin. 7.10-rasm. 7.11-rasm. 7.8-rasm. 7.9-rasm. '% Êàíàëû (Channels) palitrasi. Îêíî → Êàíàëû buyruqlari yordamida ochiladi (7.11-rasm). Photoshop dasturida tasvirlar kanallar korinishida beriladi. Kanallar yordamida rang va tonning turlarini tanlash (rang kanallari yordamida), tasvirning biror qismini belgilash (alfa-kanallar) kabi ishlarni amalga oshirish mumkin. Kanallar palitrasi shu kanallarni boshqarish imkonini beradi. Êîíòóðû (Paths) palitrasi. Îêíî → Ïóòè buyruqlari yor- damida ochiladi (7.12-rasm). Photoshop dasturi nuqtali tasvirlar bilan ishlaydi. Lekin tasvirning ayrim bolaklarini yordamchi kontur sifatida saqlab qoyish imkoniyati mavjud bolib, ushbu palitra shunday konturlarni yaratish va ular ustida ishlash imkonini beradi. 7.12-rasm. 7.13-rasm. Äåéñòâèÿ (Actions) palitrasi. Îêíî → Äåéñòâèÿ buyruqlari yordamida ochiladi (7.13-rasm). Ish jarayonida ayrim harakatlarni tez-tez takrorlashga togri keladi. Bunday amallarni bajarishni avtomatlashtirish mumkin, yani ushbu palitrada tez-tez takrorlanadigan amallarni saqlab qoyish va kerak bolganda shu joydan bajarish mumkin. Èñòîðèÿ (History) palitrasi. Îêíî → Èñòîðèÿ buyruqlari yordamida ochiladi (7.14-rasm). Bu palitrada oxirgi bajarilgan 20 ta buyruqning royxati turadi. Bu royxatdan bir yoki bir necha buyruqni bekor qilish mumkin. Songgi buyruqni bekor qilish uchun palitradagi osha buyruqdan oldingi buyruqni tan- lang. Natijada royxatdagi songgi buyruq kulrang tusga otadi va tasvirdagi oxirgi ozgarish bekor boladi. (Oxirgi buyruqni Ðå- äàêòèðîâàíèå (Edit) menyusidagi Îòìåíèòü (Undo) buyrugi bilan ham amalga oshirish mumkin.) Yana orqaga qaytib, bu buyruqni tiklash mumkin. Agar buyruq butunlay kerak bol- '& masa, shu buyruqni tanlagan holda palitraning quyi qismida joylashgan chiqindilar savat- chasini bosish kifoya. Shu usulda oxirgi ikkita, uchta, ... yoki yigir- matagacha bolgan buyruqlarni bekor qilish mumkin. Lekin buy- ruqlarning ixtiyoriysini tanlab be- kor qilish mumkin emas, masa- lan birinchi va beshinchini yoki birinchi, beshinchi va oltinchini. Ïàëèòðà dan tanlangan ixtiyoriy buyruqdan keyingi barcha buyruqlar avtomatik ravishda bekor qilinadi. Ñèìâîë palitrasi. Îêíî → Ñèìâîë buyruqlari yordamida ochiladi (7.15-rasm). Bu palitra yordamida matnli qatlamda kiritilgan matnning shrift turi, uning olchami, stili (quyuq yoki yotiq shrift) belgilanadi. Shuningdek, ajratilgan matn qis- mini quyi yoki yuqori indeks sifatida ifodalash mumkin. 7.15-rasm. 7.16-rasm. Ïaðàãðàô palitrasi. Îêíî → Ïàðàãðàô buyruqlari yorda- mida ochiladi (7.16-rasm). Bu palitra yordamida joriy abzasni kerakli korinishda tekislash, shuningdek, uning chap yoki ong chegaralaridan kerakli masofalarni qoldirish mumkin. Ïàëèòðà larni guruhlash va ajratish. Dastur oynasidagi joyni iqtisod qilish maqsadida palitralar bir nechtadan qilib guruhla- nadi. Guruhdagi biror palitra chaqirilsa, unga boglangan boshqa palitralar ham chiqariladi, bunda chaqirilgan palitra eng yuzada joylashgan, qolganlari esa orqada yashirin holatda boladi. Guruh- 7.14-rasm. '' dagi boshqa palitrani faollashtirish uchun uning sarlavhasini bosish yetarlidir. Bir necha palitrani bir paytda korib turish uchun esa ularni guruhlardan ajratishga togri keladi. Buning uchun kerakli palitraning sarlavhasi ustiga sichqonchaning chap tugmasini bosib turib, uni guruh chegarasidan chetga tortish lozim. Natijada ushbu palitra yakka holda bolib qoladi. Aksincha, joriy palitrani biror palitralar guruhiga qoshish uchun uni sarlavhasidan bosib turib, guruh chegarasi ichiga tortish lozim. Natijada bu palitra guruh ichidan joy oladi. Palitrani palitra oynasining ong yuqori burchagidagi tugmalar orqali boshqarish, yani minimal holga keltirish yoki yopish mumkin. 7.4-§. Nuqtali va vektorli obyektlar hamda ular ustida amallar Kompyuterda yaratilgan yoki kiritilgan barcha tasvirlar ikki katta guruhga bolinadi: nuqtali va vektorli. Vektorli grafikada barcha tasvirlar matematik obyekt konturlar korinishida bolib, bu kontur bilan chegaralangan sohani biror rangga boyash, olchamlarini ozgartirish yoki boshqa joyga kochirish kabi amallarni bajarish mumkin. Nuqtali tasvirlar esa nuqtalar toridan iborat bolib, bu tor rastr, uni tashkil etuvchi nuqtalar esa piksellar deb ataladi. Vektorli obyektlardan farqli olaroq, nuqtali obyektlarning har bir nuqtasini alohida tahrir qilish mumkin. Chunki dastur har bir nuqtaning parametrlari haqida malumotni ozida saqlaydi. Odatda, nuqtali tasvirlar bilan ishlaganda uning kerakli qismla- rini ajratib olib, songra uning ustida amallar bajariladi. Sohalarni tanlash va ular bilan amallar bajarish. Òasvirlar bilan ishlaganda ularning ayrim qismlarida ozgartirishlar qilish yoki ularning ayrim sohalarini olib tashlash (yoki kochirish) kabi ishlarni amalga oshirishga togri keladi. Agar tasvirda belgilangan soha bolsa, barcha bajariladigan ishlar faqat shu sohagagina tegishli boladi. Bunday holatlarda shu sohalarni aniq belgilab olish lozim. Buning uchun Photoshop dasturida Ïðÿìîóãîëüíàÿ îáëàñòü (Rectangular Marquee), Îâàëüíàÿ îáëàñòü (Elliðtical Marquee), Îáëàñòü ãîðèçîíòàëüíàÿ ñòðî- êà (Single Row Marquee) va Îáëàñòü âåðòèêàëüíàÿ ñòðî- êà (Single Column Marquee), Ëàññî (Lasso), Ìíîãîóãîëü- ! íîå ëàññî (Polygonal Lasso) va Ìàãíèòíîå ëàññî (Magnetic Lasso), Âîëøåáíàÿ ïàëî÷êà (Magic Wand) kabi asboblardan foydalanish mumkin. Bu asboblarning qanday qollanilishini quyidagi misolda koramiz. 7.17-rasmda tasvir bir necha bolaklarga bolingan. Ushbu bolaklarni ortadagi äîñêà ga yigib, 7.18-rasmdagi tas- virni hosil qilish kerak. 7.17-rasm. 7.18-rasm. Òogri tortburchakli sohani tanlash. Buning uchun: 1. Asboblar palitrasidan Ïðÿìîóãîëüíàÿ îáëàñòü asbobini tanlang yoki klaviaturadan lotincha M harfini bosing. Natijada avtomatik ravishda Ïðÿìîóãîëüíàÿ îáëàñòü asbobi faollashadi. Uning tugmasi shtrixlangan togri tortburchakdan iborat. 2. Kursorni hujjat oynasiga olib keling. Uning shakli (+) belgisi holatida boladi. Uni tortburchakning chap yuqori bur- chagiga ornating va sichqonchaning chap tugmasini bosgan holda pastki ong burchak tomon torting. Agar shu tortish ja- rayonida Shift tugmasi bosib turilsa, kvadrat shaklidagi soha belgilanadi. 3. Òogri tortburchakning atrofida uzuq chiziqli ramka paydo boldi, yani soha belgilandi. Endigi qilinadigan har bir harakat faqat shu sohagagina tegishli boladi. Agar soha aniq tanlanmagan bolsa, uni turli usullar bilan ozgartirish mumkin: • Sichqoncha kursorini bosmagan holda uni ajratilgan sohaning ichkarisiga ornating, uning korinishi oq uchburchak strelka korinishiga otadi. Bu holatda sichqonchaning chap tugmasini bosgan holda surib, sohaning chegarasini surish mumkin. ! • Klaviaturadagi chapga, ongga, yuqoriga va pastga surish (boshqarish) tugmalari orqali sohaning chegarasini ozgartirish mumkin. Bunda tugma har bir bosilganda ajratilgan chegara mos yonalishda bir pikseldan suriladi. • Âûäåëåíèå (Select) menyusidagi Ìîäèôèöèðîâàòü (Mo- dify) buyrugi yordamida tanlangan sohani kengaytirish yoki toraytirish mumkin. Ðàñøèðèòü (Expand Selection) buyrugi sohani kengaytirishga va Ñæàòü (Contract Selection) buyrugi sohani toraytirishga moljallangan. Muloqot oynasida hujjat olchamlari doirasida ixtiyoriy pikselgacha kengaytirish (yoki toraytirish) olchamini berish mumkin bolib, bunda ozgarish barcha yonalishlar boyicha (yani boyiga va eniga) amalga oshiriladi. 4. Belgilangan konturni bekor qilish uchun kontur tash- qarisida sichqonchaning chap tugmasini bir marta bosish yetarlidir. Belgilangan fragmentni kochirish va nusxa olish. Òogri tortburchakli fragmentni kochirish uchun: 1. Asboblar palitrasidan Ïåðåìåùåíèå (Move) asbobini tanlang. 2. Òanlangan asbobga mos holatga otgan sichqoncha kur- sorini tanlangan obyekt ichiga olib boring. Bunda uning korinishi qaychi tasviri bilan birgalikdagi qora strelka holatida boladi. Shu holatda kochirish amalga oshirilsa, belgilangan obyekt joyidan qirqib olinib, yangi joyga qoyilishini bildiradi. 3. Òanlangan obyekt ustiga sichqonchaning chap tugma- sini bosgan holda sudrab, tasvirdagi doskaning chap yuqori burchagiga joylashtiring. 4. Sichqonchaning tugmasini qoyib yuboring. Obyekt yangi joyga kochdi. Lekin hozircha belgilangan obyekt atrofidagi ajratuvchi chiziqlar yoqolgani yoq, demak, uni yana keraklicha siljitish mumkin. Kutilganidek, obyektning eski ornida teshik paydo boldi, yani obyekt yangi joyga kochirilib, uning ornida faqat tasvir fonining rangi qoldi. 5. Òanlangan obyektning tashqarisida sichqoncha chap tugmasini bir marta bosing. Natijada, obyekt atrofidagi ajratuvchi chiziqlar yoqoladi. Bu ishni Âûäåëåíèå menyusidan Îòìå- íèòü âûäåëåíèå (Deselect) buyrugini tanlab ham amalga oshirish mumkin (klaviatura orqali Ctrl+D). Kochirilgan obyektning oz ornida ham qolishini amalga oshirish uchun quyidagi ishlarni bajaring: ! 1. Èñòîðèÿ palitrasini oching. Undagi songgi bir necha buyruqlarni bekor qiling. 2. Òogri tortburchak korinishidagi obyekt belgilangan holatni tanlang. 3. Asboblar palitrasidan Ïåðåìåùåíèå buyrugini tanlang va sichqoncha kursorini tanlangan obyekt ichiga ornating. 4. Belgilangan ôðàãìåíò ni yangi joyga tortishda Alt tugma- sini bosib turing. Bunda kursorning korinishi birgalikdagi oq va qora strelkalardan iborat boladi. Natijada ôðàãìåíò dan yangi joyga nusxa olinadi (7.19-rasm). 5. Òanlangan obyektdan tashqarida sichqonchaning chap tugmasini bir marta bosib, belgilashni bekor qiling. 7.19-rasm. 7.20-rasm. Elliðtik korinishdagi sohalarni tanlash va kochirish. Buning uchun: 1. Âûäåëåíèå asboblar guruhidan Îâàëüíàÿ îáëàñòü (Elliðtical Marquee) ni tanlang. Buning uchun Âûäåëåíèå piktogrammasi ustida sichqonchaning ong tugmasini bosing va hosil bolgan asboblar guruhidan shtrixli elliðs korinishdagi piktogrammani tanlang. 2. 7.17-rasmdagi elliðs korinishli obyektni belgilang. Bu kori- nishdagi sohalarni belgilashni shakl chekkasidan emas, balki markazdan boshlagan maqul. Buning uchun kursorni sohaning markaziga ornating va Alt tugmasini bosgan holda ajratishni amalga oshiring. 3. Ayrim hollarda ajratilgan soha aniq chiqmasligi mumkin. Sohani aniq ajratish uchun berilgan sohaning ichida (chegara- dan chiqmagan holda) ixtiyoriy elliðs yoki aylana chizib oling (7.21-rasm). 4. Âûäåëåíèå menyusidan Ïðåîáðàçîâàòü âûäåëåíèå buyrugini tanlang. Natijada ajratilgan soha atrofida nuqtali togri tortburchak hosil boladi (7.22-rasm). ! ! 5. Bu nuqtalarni mos yonalishlarga tortib ajratishni aniq amalga oshirish mumkin (7.23-rasm). 6. Bu holatdan chiqish uchun ixtiyoriy boshqa asbobni tanlang. Natijada 7.25-rasmdagi muloqot oynasi paydo boladi. 7.25-rasm. Undan Ïðèìåíèòü ni tanlash ajratilgan sohaning oxirgi holatini korsatadi (7.24-rasm). Îòìåíèòü ni tanlash bilan yana 7.23-rasm holatiga qaytiladi va yana boshqa ozgartirishlar qilish mumkin. Íå ïðèìåíÿòü ni tanlash 7.21-rasmdagi holatga, yani boshlangich holatga qaytaradi. E s l a t m a . Aniq aylana shaklini hosil qilish uchun ajratish jarayonida Shift tugmasi bosib turiladi. 7. Agar soha yana ham aniq tanlanmagan bolsa, yuqoridagi (tortburchakli soha kabi) usullar bilan uni aniq ajratib olish mumkin. 8. Ajratilgan sohani kerakli joyga kochiring (7.20-rasm) va Ðåäàêòèðîâàíèå (Edit) menyusining Òðàícôîðìàöèÿ buy- ruqlar toplamidan soat miliga teskari yonalishda 90° ga burish buyrugini tanlang. 7.5-§. Murakkab chegarali sohalarni tanlash va kochirish Chegarasi murakkab chiziqlardan iborat bolgan sohalarni belgilashda Ëàññî asboblar guruhiga kiruvchi Ëàññî, Ìíîãî- óãîëüíîå ëàññî va Ìàãíèòíîå ëàññî kabi uskunalardan foydalaniladi. 7.21-rasm. 7.22-rasm. 7.23-rasm. 7.24-rasm. ! " Ëàññî. Lasso korinishidagi kursorni konturning ixtiyoriy nuqtasiga ornating (7.26-rasm) va sichqonchaning chap tugmasini bosgan holda tasvirning chegarasini belgilab chiqing. Boshlangich kursor qoyilgan nuqtaga kelganda, lasso oldida kichkina aylana paydo boladi va ikki marta sichqoncha tugma- sini bosib, yopiq sohani belgilash mumkin. Natijada lasso belgisi yoqoladi va ekranda belgilangan soha paydo boladi. 7.26-rasm. 7.27-rasm. Ìíîãîóãîëüíîå ëàññî. Kopburchakli lasso, asosan, kopbur- chak korinishidagi sohalarni belgilashga moljallangan. Sich- qoncha chap tugmasini bir marta bosib, lassoni konturning ixtiyoriy nuqtasiga ornating va soha chegarasi boylab yuring (7.27-rasm). Natijada kursor izidan yuruvchi togri chiziq paydo boladi. Har safar faqat kopburchak uchlaridagina bir marta- dan bosing va boshlangich nuqtaga kelib, sohani yoping. Ìàãíèòíîå ëàññî. Murakkab konturli sohalarni belgilashda magnitli lassoning roli beqiyosdir. U turli ranglar chegarasida yurgizilganda shu ranglar chegarasi boylab belgilovchi nuqtalar paydo boladi (7.28-rasm). Asbobning xossalarini Ïàðàìåòðû palitrasi orqali belgilash mumkin. Øèðèíà Ëàññî (Width) orqali us- kunaning tasir doirasi beriladi. Belgi- lash paytida shu kattalikka mos oraliq- dagi barcha nuqtalar qaraladi, shuning uchun bu son qancha katta bolsa, shuncha kop nuqtalar tahlil qilinadi, ammo ajratiladigan sohaning chegarasi qopol (noaniqroq) bolishi mumkin. ×àñòîòà (Frequency) parametri yor- damida chegarada qoyiladigan nazorat nuqtalarining sonini belgilash mumkin. 7.29-rasm. 7.28-rasm. ! # Êîíòðàñò (Edge Contrast) parametri yordamida asbob- ning sezgirligi aniqlanadi, yani chegaradagi ranglar bir-biri- dan necha foizga farq qilishi belgilab qoyiladi. Bu parametrning qiymati qancha kichik bolsa, u shuncha sezgirroq boladi va aksincha. Demak, oddiy korinishdagi, chegaralari aniq bolgan kattaroq sohalarni belgilashda Øèðèíà va Êoíòðàñò parametrlarini katta- roq, ×àñòîòà maydonidagi qiymatni kichikroq berish lozim. Murakkab konturli, kichikroq olchamdagi va chegaralari no- aniqroq sohalarni belgilashda esa aksincha tanlagan maqul. Mashqdagi (7.28-rasm) murakkab konturli tasvirni bel- gilashda oldin pastki kopburchakli qismini kopburchakli lasso yordamida belgilaymiz, keyin esa Shift tugmasini bosgan holda magnitli lasso yordamida qolgan qismini belgilaymiz. Bunda mag- nitli lassoning parametrlarini Øèðèíà-3, ×àñòîòà-20, Êîí- òðàñò-60 qilib ornatish mumkin. Ajratilgan sohaning nusxasini mashq doskasiga joylashtiramiz (7.29-rasm). E s l a t m a . Ikkita alohida bel- gilangan sohalarni birlashtirishda Shift tugmasidan foydalaniladi. Âîëøåáíàÿ ïàëî÷êà (Magic Wand). 7.17-rasmning quyi qis- midagi bulut tasvirini belgilashda Âîëøåáíàÿ ïàëî÷êà asbobidan foydalanamiz. Bu asbobning vazifasi tasvirda yonma-yon joylashgan va rangi bir- biriga yaqin bolgan nuqtalar joy- lashgan sohani belgilashdan ibo- ratdir. Bunda ranglarning yaqinlik darajasi parametrlar palitrasidagi Äîïóñê (Òolerance) bolimida or- natiladi va bu son 0255 oraliqda bolishi mumkin. Misoldagi hol uchun uni 85 qilib tanlash yetarli. Òasvir ustida sichqonchaning chap tugmasini bir marta bosib tasvirni belgilaymiz (7.30-rasm) va uni kerakli joyga kochiramiz (7.31- rasm). 7.30-rasm. 7.31-rasm. 7.29-rasm. 20A.Sattorov ! $ Rasmning quyi qismini ajratib olishni uchta qadamga ajratish mumkin. Birinchi qadam. Ïðÿìîóãîëüíàÿ îáëàñòü asbobi yordamida tasvirning togri tortburchak qismini ajratamiz va unga Âûäå- ëåíèå menyusidan Ïðåîáðàçîâàòü âûäåëåíèå buyrugini qollaymiz (7.32-rasm). Ikkinchi qadam. Ajratilgan tortburchakning ong quyi nuqtasidan Ctrl ni bosgan holda ong tomonga tortamiz. Natijada uchburchakli soha ham qoshiladi (7.33-rasm). Uchinchi qadam. Yana Ïðÿìîóãîëüíàÿ îáëàñòü asbobini tanlaymiz. Hosil bolgan muloqot oynasida (7.25-rasm) Ïðèìå- íèòü tugmasini bosamiz. Natijada ikkita soha birlashadi. Endi tanlangan asbob bilan Shift ni bosgan holda tortburchak ajratamiz. Natijada barcha ajratilgan sohalar birlashadi (7.34-rasm). Ajratilgan sohani mashq doskasiga ornatamiz (7.35-rasm). Êëîíèðîâàíèå øòàìïà (Rubber Stamp) asbobi. Òasvirning barcha qismlari yigib bolingandan song, ularning yamalgan joylarida hosil bolgan noaniqliklarni (choklarni) tuzatishga togri keladi. 7.35-rasmdagi oq joylar. Buning uchun asboblar palitrasidagi Êëîíèðîâàíèå øòàìïà asbobidan foydalaniladi. Asbob tanlangandan song, yamalishi kerak bolgan joy rangiga oxshash tasvirning ustida Alt tugmasini bosib, tasvir tanlanadi va yamaladigan joylarda sichqonchaning chap tugmasi ketma- ket bosib chiqiladi. Bu asbobdan foydalanish jarayonida ekranda har doim ikkita kursor harakatlanadi. Ulardan biri (+) korinishida 7.33-rasm. 7.35-rasm. 7.32-rasm. 7.34-rasm. ! % bolib, namuna olinishi lozim bolgan joyni ifodalaydi. Ikkinchisi esa moyqalam uchun tanlangan shakl va olchamda bolib, choki bor joyni ifodalaydi. Òasvirdan yamalishi lozim bolgan joyga mos rangli qismni Alt tugmasini bosib turgan holda tanlang. Lozim bolgan joylarda ketma-ket bosing. Natijada butun tasvirni tolaligicha hosil qilish mumkin. Òasvirning kerakli qismini qirqib olish. Òasvir yigilgandan va choklari tuzatilgandan song, uning kerakli qismini qirqib olish mumkin (yani butun qilib yigilgan qismini). Buning uchun asboblar palitrasidagi Kadrlash (Êàäðèðîâàíèå) asbobidan foydalanamiz. Asbobni tanlab, tasvirning qoldirilishi kerak bolgan qismi tanlanadi (7.36-rasm). Natijada, rasmdagiga oxshash korinish hosil boladi. Kerakli qism togri tanlangandan song, ajratilgan qismning ichki sohasida sichqonchaning chap tugmasi ikki marta yoki Enter tugmasi bosiladi. Natijada tasvirning ajratilgan qismi qoladi. 7.6-§. Òasvirlarni chizish va boyash asboblari Fhotoshop dasturida skaner qilingan rasmni rangli tasvir korinishiga keltirish mumkin. Bunda dasturni chizish va boyash kabi asboblaridan foydalaniladi. Misol sifatida 7.37-rasmdagi tasvirni olaylik. Òasvirdagi bolaning koylagini boyash uchun: • Îáðàçöû palitrasidan asosiy rang uchun biror rang, masalan, yashil rangni tanlang. • Uskunalar palitrasidan Âåäðî tugmasini tanlang. • Ïàðàìåòðû palitrasidagi Ìóòíîñòü parametrini 100% va ×óâñòâèòåëüíîñòü ning qiymatini 90 dan kamroq qilib ornating. • Koylakning ichki sohasida sichqonchaning chap tug- masini bir marta bosing. 7.36-rasm. ! & Bolaning shortigini boyash. Bolaning shortigini rangi biroz tovlanib turgan korinishda hosil qilaylik. Buning uchun: • Îáðàçöû palitrasidan asosiy rang uchun biror rang, masalan, jigarrangni tan- lang. • Asboblar palitrasidan Âåäðî tugmasini tanlang. • Shortikning ichki qismida sichqon- chaning chap tugmasini bosing. Natijada shortikning ichki qismi boyaladi. • Âîëøåáíàÿ ïàëî÷êà asbobi yordamida shortik sohasini belgilang. • Âûäåëåíèå menyusidan Ìîäèôèöè- ðîâàòü Ñæàòü (Contract) buyrugini tan- lang. • Paydo bolgan muloqot maydoniga 4 qiymatini kiriting va natijada soha chegarasi 4 pikselga torayadi (7.38-rasm). • Âûäåëåíèå menyusidan Ìîäèôèöèðîâàòü → Ñãëàæèâà- íèå buyrugini tanlang va muloqot maydonida 4 qiymatini ki- riting. • Òoraytirilgan sohaning ichki qismini avvalgi rangdan kora ochroq, lekin shu turdagi rangga boyang. Natijada shortikning ichki qismidan tashqi qismiga qarab rang tekis ozgarib (tovla- nib), boshqa rangga otganini koramiz. Bolaning badanini boyash uchun: • Badan rangiga mos rangni Îáðàçöû palitrasidan tanlang. • Ïàðàìåòðû palitrasidagi Ìóòíîñòü parametrini 70% qilib ornating. • Kerakli ichki sohalarda sichqonchaning chap tugmasini bir martadan bosing. • Agar rangni yanada ochroq (yoki toqroq) qilmoqchi bolsangiz, Ïàðàìåòðû palitrasidagi Ìóòíîñòü parametrini kamaytiring (yoki kopaytiring). Kiyimlarni gulli qilib bezash. Bolaning koylagini gullar bilan bezash uchun moyqalamdan foydalanamiz. Buning uchun: Asboblar palitrasidan Êèñòü asbobini tanlaymiz. Natijada faollashgan Êèñòè palitrasida hozirgacha yuklangan moyqa- lamlarning royxati paydo boladi (7.39-rasm). 7.37-rasm. 7.38-rasm. ! ' Ular orasida dekorativ moyqalamlar ham bor. Agar mavjud moyqalamlar sizni qanoatlantirmasa, rasmdagi tugmachani bosib, hosil bolgan palitra menyusidan Çàãðóçèòü êèñòè (Load Brushes) buyrugini tanlang va mavjud moyqalamlar top- lamlarini ketma-ket yuklang. 7.39-rasm. 7.40-rasm. • Âîëøåáíàÿ ïàëî÷êà asbobi yordamida bolaning koylak sohasini belgilang. • Êèñòü asbobini tanlang va Êèñòè palitrasidan kerakli moyqalam turini tanlang hamda palitraning quyi qismidagi diametr bolimidan asbob uchun kerakli olchamni ornating (7.40-rasm). • Îáðàçöû palitrasidan mos rangni tanlang va koylak ustida sichqonchaning chap tugmasini bosib, uni bezang. Yuqoridagi usullar bilan bolaning tufli va paypoqlariga ham rang bering. Bolaning shlapasini boyash. Bolaning shlapasini boyash uchun Ãðàäèåíò (Gradient) asbobidan foyda- lanamiz. • Shlapaning chap tomonini Sehrli tayoqcha yordamida belgilang. Asosiy rang sifatida toq sariq rangni tanlang. • Ãðàäèåíò asbobini tanlang. Parametrlar palitrasidan esa uning Ðàäèàëüíûé ãðàäèåíò (Radial Gradient) turini tanlang. Shuningdek, parametrlar palitrasida boyash rejimini Íîðìàë (Normal), Ìóòíîñòü parametrini 100% qilib ornating. • Kursorni ajratilgan sohaning chap yuqori burchagiga ornating va sichqonchaning chap tugmasini bosgan holda 7.41-rasm. 7.42-rasm. ! pastki ong burchakka torting. Kursor ketidan togri chiziq paydo boladi (7.41-rasm). Bu chiziq qancha uzun bolsa, gra- diyent shuncha keng boladi. • Shlapaning ong tomonini belgilang va uni boyashda gradiyentning Ðîìáîâèäíûé (Diamond Marquee) turidan foydalaning. • Shlapaning yuqori qismini belgilang va uni boyashda gradiyentning Óãëîâîé (Angle Gradient) turidan foydalaning. Natijada shlapa 7.42-rasmdagi korinishga keladi. Fotoapparatni boyash. Òasvirdagi fotoapparat rasmini belgilash va boyashda konturlardan foydalanamiz. Fotoapparatning asosiy korpusini bel- gilashda togri chiziqli kontur chizamiz. Buning uchun Ïåðî (Pen) asboblar palit- rasidan Êàðàíäàø asbobini tanlaymiz va korpusning biror burchagida sichqon- chaning chap tugmasini bir marta bosa- miz (7.43-rasm). Natijada markerli nuqta paydo boladi. Sichqonchaning tugmasini faqat korpus uchlaridagina bosib, konturni hosil qilamiz. Agar konturni yopish imkoniyati paydo bolsa, uskuna tasviri yonida kichkina aylana paydo boladi va bir marta bosib, konturni yopish mumkin. Kontur yopilgandan song, uning kichraytirilgan tasviri Êîíòóðû (Paths) palitrasida paydo boladi (7.44-rasm). Egri chiziqli sohalarni belgilashda Ïåðî asbobini sichqoncha tugmasini bosgan holda harakatlantirish kerak. Bunda kontur yonida yonaltiruvchi chiziqlar paydo boladi. Bu yonalti- ruvchilar konturga urinma boylab yonal- gan va shu chiziqlar yordamida egri chiziqli konturlarni aniq belgilash mumkin (7.45- rasm). Êîíòóðû palitrasi yordamida chi- zilgan kontur ustida ishlash mumkin. 7.43-rasm. 7.44-rasm. 7.45-rasm. ! Asboblar palitrasidan chizuvchi as- bob qalamni tanlang va uning olcha- mini 3 pk qilib ornating. Asosiy rang sifatida qora rangni tanlang. Êîíòóðû palitrasidan Øòðèõîâàòü ïóòü êèñòüþ tugmasini bosing. Natijada kontur boylab qora tekis chiziq paydo boladi. Asosiy rangni kulrangga almashtiring va Êîíòóðû palitrasidan Çàëèòü ïóòü îñíîâíûì öâåòîì (Fill path with foreground color) tugmasini tanlang. Konturning ichki sohasi tanlangan rangga boyaladi. Fotoapparatning obyektiv qismi egri chiziqli kontur bilan belgilangan edi. Uni Êîíòóðû palitrasidagi Çàãðóçèòü ïóòü êàê âûäåëåíèå (Loads path as a selection) buyrugi yordamida faollashtiring. Asboblar palitrasidan Ãðàäèåíò asbobini tanlang. Parametr- lar palitrasidan esa gradiyentning qora-oq turini tanlang va ajratilgan sohani boyang. Barcha konturlar boyab chiqilgandan song, 7.46-rasmdagi tasvirni hosil qilish mumkin. 7.7-§. Qatlamlar bilan ishlash Photoshop dasturida qatlam tushunchasi katta ahamiyatga ega bolib, ulardan, asosan, montaj ishlarida, yani turli tasvirlarni bir joyga birlashtirishda keng foydalaniladi. Òasvirdagi qatlamlar Ñëîè (Layers) palitrasida aks etadi. Misol sifatida quyidagi rasmlarni olaylik: chol peyzaji (7.47- rasm), fotokamera (7.48-rasm) va kema (7.49-rasm). 7.47-rasm. 7.48-rasm. 7.49-rasm. 7.46-rasm. ! Asboblar palitrasida asosiy rang uchun oq, fon rangi uchun qora rangni ornating. 7.47-rasmning faylini yuklang (chol peyzaji). Èçîáðàæåíèå (Image) menyusidan Ðàçìåð õîëñòà (Canvas size) buyrugi yordamida rasm atrofiga qoshimcha maydon qoshish mumkin. Buning uchun muloqot oynasining Íîâûé ðàçìåð maydonida dastlabki olchamdan katta sonlar yoziladi va Çàêðåïèòü bolimida chap yuqori burchak tanlanadi. Natijada rasm 7.50-rasmdagi holatda boladi. 7.48-rasmning faylini yuklang (fotokamera). Òasvirdagi fotokamerani fondan ajratib olish (ekstraksiya) lozim. Fon deyarli bir xil rangdan iborat bolgani uchun asboblar palitrasidan Âîëøåáíûé ëàñòèê (Magic Eraser) ni tanlaymiz. Bu asbobning xossasi Âîëøåáíàÿ ïàëî÷êà (Magic Wand) ga juda oxshash bolib, u rangi bir-biriga yaqin bolgan nuq- talarni ochirishga moljallangan. Ïàðàìåòðû palitrasidan ×óâ- ñòâèòåëüíîñòü (Tolerance) uchun kamida 15 qiymatni tanlang. Fondagi kok rang ustiga sichqonchaning chap tugmasini bir marta bosing. Natijada kok rangli nuqtalar ornida shaxmat nusxadagi rangsiz fon hosil boladi. Rasmning yuqori qismidagi kulrang maydonni Ëàñòèê (Eraser), yani oddiy ochirgich yordamida ochirish mumkin. Uning kerakli olchamini Ïàðàìåòðû palitrasidan ornating. Endi Ñëîè palitrasiga etibor bering. U yerda qatlamning miniaturasi (kichik rasmi) joylashgan. Ekranda cholning rasmini faollashtiring va 2-faylga otib, Ñëîè palitrasidan fotokamera qatlamini birinchi rasm ustiga sud- rab olib keling. Agar rasm atrofida oq doglar bolsa, ularni ochirgich yordamida tozalang. Natijada 1-fayldagi qatlamlar soni ikkita boldi va ular Ñëîè palitrasida korinib turibdi. 2-qat- lamning nomi ustiga sichqon- chaning chap tugmasini ikki marta bosing va uni Kamera deb nomlang. Ðåäàêòèðîâàíèå menyusidan Ïðîèçâîëüíàÿ òðàícôîðìàöèÿ (Ctrl+T) buyrugini tanlang. Na- tijada 2-qatlam (fotokamera) at- 7.50-rasm. ! ! rofida markerlar paydo boladi. Ular yordamida tasvir olcha- mini keraklicha ozgartirish mumkin. Òasvir boyi va enining olchamlarini proporsional ravishda ozgartirish uchun Shift tugmasini bosib turish lozim. Alt tugmasini bosgan holda markerlarni tortish tasvirning aylanishiga (akslanishiga) olib keladi. Ctrl tugmasini bosgan holda markerlarni tortish tasvirning chozilish yoki qiyshayishiga olib keladi. Òasvirning olchamlarini va joylashgan ornini 7.51-rasmdagi kabi qilib ozgartiring. Fotoapparat tasvirining atrofida fon rangidan qolgan qoldiq- lar, yani kok rangdagi chegarani kuzatish mumkin. Uni Ñëîè menyusining Îáðàáîòêà êðàåâ buyrugining Ñðåçàòü ãðàíè- öó, Óáðàòü ÷åðíóþ êàéìó va Óáðàòü áåëóþ êàéìó bolimlaridan foydalanib yoqotish mumkin. 3-faylni ochamiz (kema tasviri). Òasvirdagi kemani fondan ajratib olish lozim. Fon turli xil rangdan iborat bolgani uchun asboblar palitrasidan Ñòèðàòåëü ôîíà (Background Eraser) ni tanlaymiz. Òanlangan asbobga mos holda paydo bolgan Ïàðàìåòðû palitrasidan asbob diametrining olchamini tanlaymiz. Masalan, 40 piksel. Sichqoncha kursori tasvir ustiga olib borilganda u ortasida nishon (+) belgisi bolgan aylana korinishiga otadi. Nishon qaysi rangli nuqtaga tushsa, shu aylana ichidan ushbu rangdagi barcha nuqtalar yoqotiladi. Òasvir ustida sichqoncha kursori ketma-ket yurgizib chiqiladi, kerakli joylarda asbobning radiusini kichikroq qilganingiz maqul. Bu tasvirning qismini yanada aniqroq ajratib olish imkonini beradi. Kema tasviri kongildagidek ajratib olingandan song, yuqoridagidek, uning qatlami ham 1-fayl ustiga tortib olib kelinadi. Hosil bolgan yangi qatlamni Kema deb nomlang. Ðåäàêòèðîâàíèå menyusidan Ïðîèçâîëüíàÿ òðàícôîð- ìàöèÿ (Ctrl+T) buyrugini tanlang. Natijada 3-qatlam (kema) atrofida markerlar paydo boladi. Ular yordamida tasvir olcha- mini keraklicha ozgartirish mumkin. Kema tasvirini 7.51- rasmdagidek joylashtiring. Oldingi mashqlarda bola tasvirini turli asboblar yordamida boyagan edik. ! " Shu faylni yuklang va bola tasvirini yuqoridagi usullardan biri yordamida ajratib oling. Uni 1-fayl ustiga tortib olib boring. Hosil bolgan yangi qatlamni suratkash deb nomlang. Yuqoridagidek, tasvir olchamini keraklicha ozgartirib, 7.51- rasmdagidek qilib joylashtiring. Matnga fon effektini berish. Quyidagi misolda matnga fon effektini qollashni korib chiqamiz. 7.47-rasmdagi faylni yuklang. Asboblar palitrasidagi Ò piktogrammasi yordamida matnli qatlam hosil qiling. Matn shriftining turini Arial Black, olchamini 48 qilib tanlang. Mos matnni kiriting (7.52-rasm). Endi Ñëîè palitrasiga etibor bering. U yerda ikkita qatlamning miniaturasi (kichik rasmi) joylashgan, yani fon va matnniki. Matn qatlamini tanlang va palitraning quyi qismidagi f (äî- áàâèòü ñòèëü ñëîÿ) tugmasini bosib, Ðåëüåôíîñòü (Bevel and Emboss) stilini tanlang. Fon qatlamining ustiga sich- qonchaning ong tugmasini bosing va paydo bolgan menyudan Äóá- ëèðîâàòü ñëîè buyrugini tanlang. Natijada Ôîí êoïèè deb nomlan- gan 3-qatlam hosil boladi. Ñëîè palitrasidagi ushbu qat- lamning belgisini sichqoncha yordamida yuqoriga tortib, matnli qatlamning ustiga chiqaring. Nati- 7.51-rasm. 7.52-rasm. ! # jada qatlamlarning joylashish tartibi quyidagicha boladi: Ôîí êîïèè, matn, fon va matn ekranda korinmasdan qoladi. Ôîí êîïèè va matn qatlamlarining chegarasiga kursorni olib keling va Alt tugmasini bosing. Natijada kursorning korinishi juft doiralar korinishiga otadi, sichqonchaning chap tugmasini bir marta bosing. Asboblar palitrasidan Ïåðåìåùåíèå tugmasini faollashti- ring. Ñëîè palitrasidagi Ôîí êîïèè qatlamini tanlang va hara- katlantiring. Uning harakatiga mos ravishda matnning rangi ham ozgaradi (7.52-rasm). Kerakli holat ornatilgandan song, Ñëîè menyusidan Îáúå- äèíèòü ñ âèäèìûì (Shift+Ctrl+E) buyrugi orqali barcha qatlamlarni birlashtirib, yagona qatlamli tasvirni hosil qilish mumkin. 7.8-§. Matnlar bilan ishlash Photoshop dasturida matnlarga turli effektlarni qollash mumkin. • Yangi hujjat hosil qiling. • Asboblar palitrasidan Ò piktogrammasini tanlang, matnli qatlam hosil qiling. • Matn shriftining olchami, rangi va turini parametrlar palitrasidan ornating. • Matnni kiriting. • Qatlamlar palitrasidan matn qatlamini tanlab, Ñòèëè palitrasidan biror stilni qollang. Matnning korinishi, mos ravishda, ozgaradi. • Asboblar palitrasidan Ïåðåìåùåíèå tugmasini fa- ollashtiring. Alt tugmasini bos- gan holda uni sudrab, qat- lamdan nusxa oling. • Qatlamlar palitrasida yangi matnli qatlam hosil boladi. Uning uchun biror yangi stilni tanlang. 7.53-rasm. ! $ • Biror stil tanlangandan song, qat- lamlar palitrasidagi qatlamda qanday effektlar qollanilganligi haqida malu- motlar paydo boladi. Agar zarurat bolsa, bu effektlarni yoqotish yoki boshqasiga ozgartirish mumkin. • Bir necha matnli qatlamlar hosil qiling va ularga turli stillarni qollang (7.53- rasm). Shuningdek, matnlarning shaklini turli formatlarda ham yozish mumkin. Buning uchun matnli qatlam belgilanadi. Asboblar palitrasidan Ò piktogram- masi faollashtiriladi va parametrlar palitrasidan (Ñîçäàòü èñêà- æåííûé òåêñò Ñreate Warped Text) tugmasi bosiladi. Hosil bolgan muloqot oynasida stil va boshqa kerakli parametrlar tanlanadi va OK tugmasi bosiladi. Bir necha matnli qatlamlar hosil qiling va ular uchun turli korinishlarni tanlang (7.54-rasm). 7.9-§. Chizish asboblari va formalardan foydalanib tasvirlar yaratish Photoshop dasturida yangi rasmlarni asboblar palitrasidagi asboblar va tayyor formalardan foydalanib yaratish mumkin. Òasvirlarni uskunalar palitrasidagi qalam, moyqalam, pero asboblaridan foydalanib chizish mumkin. Shuningdek, Foyda- lanuvchining formasi (Ôîðìà ïîëüçîâàòåëÿ) piktogrammasi ( ) ham tayyor shakllardan foydalanib, tasvirlar yaratishga moljallangan. • Yangi hujjat hosil qiling. • Asboblar palitrasidan Ôîðìà ïîëüçîâàòåëÿ piktogram- masini bosing. • Parametrlar palitrasidan Ôîðìà larni faollashtiring. Natijada 7.55-rasmdagi korinishda tayyor formalarning royxati paydo boladi. Agar royxat katta bolmasa, oynaning ong burchagidagi qora uchburchak ustiga sichqonchaning chap tugmasini bir marta bosing va ketma-ket muloqot oynasining quyi qismidagi 7.54-rasm. ! % royxatlardan formalarni yuklang yoki All buyrugi bilan ularning barchasini biratola yuklash mumkin. • Biror kerakli formani tanlang va tasvir oynasida bosib, unga mos shaklni hosil qiling. • Formalardan ketma-ket foydalanib, 7.56-rasmdagi tasvirni hosil qiling. Hosil qilingan har bir chiziq Êîíòóðû palitrasida aks etadi. Êîíòóðû palitrasining quyi qismidagi piktogrammalar or- qali bu konturlarning ustidan biror kattalik va biror rangdagi chiziq yurgizishimiz hamda kontur bilan chegaralangan soha- larni biror rangga boyashimiz mumkin (suratkash bolaning qolidagi fotoapparat misolidagi kabi). 7.55-rasm. 7.56-rasm. ! & MUNDARIJA Sozboshi ............................................................................... 3 I bob. Windows XP operatsion tizimi ..................................... 5 1.1-§. Windows ning asosiy elementlari ............................................ 6 1.2-§. Windows da fayllarni boshqarish ........................................... 27 1.3-§. Windows ning standart dasturlari ...................................... 40 II bob. Word matn muharriri ............................................... 51 2.1-§. Word muharririning asosiy tushunchalari va imkoniyatlari ......................................................................... 51 2.2-§. Word muharririga kirish va undan chiqish ........................... 53 2.3-§. Word muharririning oynasi ................................................... 54 2.4-§. Hujjatni kozdan kechirish usullari ....................................... 63 2.5-§. Sahifa olchamlarini ornatish ................................................ 65 2.6-§. Matn kiritish .......................................................................... 67 2.7-§. Malumotni xotirada saqlash va chaqirish .............................. 71 2.8-§. Matnni formatlash ................................................................. 74 2.9-§. Abzasni formatlash ................................................................. 78 2.10-§. Avtomatn ................................................................................ 81 2.11-§. Tabulatsiya ............................................................................... 83 2.12-§. Raqamli yoki belgili royxat tashkil qilish .......................... 86 2.13-§. Abzasning birinchi harfini kattalashtirish ............................. 88 2.14-§. Hujjatni ustunli korinishda yozish........................................ 89 2.15-§. Hujjatga mundarija va kalitli sozlar royxatini hosil qilish...................................................................................... 90 2.16-§. Hujjatga jadval ornatish ......................................................... 93 2.17-§. Rasmlar va obyektlar qoyish ............................................. 100 2.18-§. Hujjatga gipermurojaatlar ornatish .................................... 107 2.19-§. Hujjatga diagrammalar ornatish .......................................... 109 2.20-§. Hujjat sahifalarini raqamlash va kolontitul ornatish ......... 111 2.21-§. Hujjatga izohlar ornatish .................................................... 112 2.22-§. Hujjatning imlo xatolarini tekshirish.................................. 113 2.23-§. Hujjatni chop etish ............................................................ 115 III bob. Kompyuterda taqdimot yaratish asoslari ................ 118 3.1-§. PowerPoint ekrani ............................................................... 118 3.2-§. Avtomundarija ustasi ............................................................. 120 3.3-§. Slaydlarni korish holatlari ................................................. 121 3.4-§. Slaydlarni korish holatini qollash .................................... 123 3.5-§. Slayd tuzilishini ozgartirish................................................ 124 3.6-§. Slaydlarga matn qoshish ..................................................... 125 3.7-§. Matnni formatlash ............................................................... 126 3.8-§. Taqdimot ichida otishlar .................................................... 128 3.9-§. Slaydlarni qoyish va yoqotish ........................................... 129 3.10-§. Rasmlar ornatish ............................................................... 131 3.11-§. Giðermurojaatlar ornatish .................................................. 133 3.12-§. Taqdimotlar namoyishi ....................................................... 134 3.13-§. Animatsion effektlar ornatish ............................................ 138 3.14-§. Slaydlarni bezash ................................................................. 140 3.15-§. Slaydlarga nomer, sana va kolontitul ornatish .................... 142 ! ' 3.16-§. Slayd namunasi ................................................................... 143 3.17-§. Slaydlarni chop etish ......................................................... 144 IV bob. Elektron jadvallar ....................................................... 146 4.1-§. Excel interfeysi oynasi elementlari ..................................... 146 4.2-§. Fayllar va ishchi kitoblar bilan ishlash ............................ 149 4.3-§. Malumotlarni kiritish va tahrir qilish ............................... 152 4.4-§. Kataklarni belgilash ............................................................. 157 4.5-§. Formatlash ........................................................................... 158 4.6-§. Formulalar ........................................................................... 168 4.7-§. Adreslar ................................................................................ 174 4.8-§. Elektron jadvallar ustida asosiy amallar ............................. 175 4.9-§. Katakdagi malumotlarni kochirish va nusxa olish ............ 180 4.10-§. Standart funksiyalar ............................................................ 186 4.11-§. Excel ning qoshimcha imkoniyatlari.................................. 195 4.12-§. Jadvallarni saralash va filtrlash............................................ 207 4.13-§. Diagrammalar yasash asoslari ............................................. 211 4.14-§. Natijalarni chop etish ........................................................ 219 V bob. Internet .................................................................. 221 5.1-§. Internet nima? ..................................................................... 221 5.2-§. Internet xizmatlari ............................................................... 224 5.3-§. Internetga ulanish ................................................................. 230 5.4-§. Internetga ulanish turlari ...................................................... 233 5.5-§. Veb-sahifalarni korish vositasi ............................................ 236 5.6-§. Axborot qidiruv tizimlari .................................................... 242 VI bob. HTML tili va Namo Web Editor 5.5 muharriri ..... 246 6.1-§. HTML hujjati tashkil qilish ............................................... 247 6.2-§. Hujjatning tuzilishini aniqlovchi teglar .............................. 249 6.3-§. Shriftlar bilan ishlash......................................................... 253 6.4-§. Royxat va jadvallar tashkil qilish ...................................... 255 6.5-§. Giðermurojaatlar .................................................................. 261 6.6-§. HTML hujjatiga rasmlar joylashtirish ................................. 270 6.7-§. HTML hujjatda ranglardan foydalanish ............................... 271 6.8-§. Namo Web Editor 5.5 muharriri yordamida veb-sahifalar tayyorlash ............................................................................. 273 6.9-§. Hujjatga obyektlar qoyish ................................................... 275 6.10-§. Hujjatga animatsion effektlar qoyish .................................. 280 6.11-§. Gipermurojaatlar yaratish ................................................... 283 VII bob. Adobe Photoshop 7.0 grafik muharriri ..................... 287 7.1-§. Photoshop ni yuklash va dastur oynasi elementlari ........ 287 7.2-§. Asboblar palitrasi ................................................................. 289 7.3-§. Palitralar .............................................................................. 294 7.4-§. Nuqtali va vektorli obyektlar va ular ustida amallar ......... 299 7.5-§. Murakkab chegarali sohalarni tanlash va kochirish .......... 303 7.6-§. Tasvirlarni chizish va boyash asboblari ............................. 307 7.7-§. Qatlamlar bilan ishlash ...................................................... 311 7.8-§. Matnlar bilan ishlash ......................................................... 315 7.9-§. Chizish asboblari va formalardan foydalanib tasvirlar yaratish ................................................................................ 316 AHAD SAÒÒOROV INFORMAÒIKA VA AXBOROÒ ÒEXNOLOGIYALARI Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun darslik 3-nashri Oqituvchi nashriyot-matbaa ijodiy uyi Òoshkent 2013 Muharrirlar: N. Gaiðov, L. Jorayev Badiiy muharrirlar: D. Mulla-Axunov, B. Ibragimov Òexnik muharrir S. Nabiyeva Kompyuterda sahifalovchi F. Hasanova Musahhih M. Ibrohimova Nashriyot litsenziyasi AI¹161 14.08.2009. Original maketdan bosishga ruxsat etildi 11.09.2013. Bichimi 60½90 1 / 16 . Kegli 11 shponli. Òayms garn. Ofset bosma usulida bosildi. Ofset qogozi. Shartli b. t. 20,0. Hisob nashr. t. 18,86. Adadi 10 356 nusxa. Buyurtma ¹ Original maket Ozbåkistîn Ìàtbuît và àõbîrît àgåntligining Oqituvchi nashriyot-matbaa ijodiy uyida tayyorlandi. Toshkent 129, Navoiy kochasi, 30-uy.//Toshkent, Yunusobod dahasi, Yangishahar kochasi, 1-uy. Shartnoma ¹ 079713. Sattorov A. Informatika va axborot texnologiyalari: akad. litsey va kasb-hunar kollejlari uchun darslik/A. Sattorov; OzR oliy va orta-maxsus talim vazirligi, Orta maxsus kasb-hunar talimi markazi. 3-nashri. Ò.: «Oqituvchi»NMIU, 2013.320 b. I. Sattorov A. ISBN 978-9943-02-684-1 32.81 S33 UOÊ : 002.6(075) KBÊ 32.81ya722 Download 232.8 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|