Volume-27, Issue-2, February 2023 21 buyrak va o‘t yo‘llarida tosh hosil bo‘lishining kimyoviy asoslari

“PEDAGOGS” 
 international research journal ISSN: 
2181-4027
_SJIF: 
4.995
 
www.pedagoglar.uz
 


Volume-27, Issue-2, February - 2023
 
24 
ml dan, fosfatning 0.12 g/100 ml miqdordan ortishi tekshiruv jarayonida aniqlansa bu 
organizmda tosh hosil bo’lish jarayoni kechayotganligidan dalolat beradi. Nafaqat 
labaratoriyada balki oddiy sharoitda ham buyrak-tosh kasalligini aniqlaymiz.Ya’ni 
ochiq havoda ma’lum muddat qolib ketgan siydikda Ca
3
(PO
4
)
2 
va 
CaCO
3
dan iborat 
bo’lgan cho’kmani ko’rishimiz mumkin.Odam organizmida tosh hosil bo’lishining 3 
ta bosqichi borligi aniqlangan.
1-bosqich: Boshlang’ich fiziko-kimyoviy bosqich
2-bosqich: Toshlarning shakllanish bosqichi
3-bosqich: Klinik bosqich- o’tkir, surunkali bosqich.
Bu bosqichlar ro’y berishiga katalizator sifatida ko’p omillar ta’sir ko’rsatadi. 
Masalan: qalqonsimon bezlarning giperfunksiyasi, giperkalsiemiya, ayirish va ovqat 
hazm qilish sistemasi kasalliklarida ichiladigan dori mahsulotlar, fibratlar, okreotid va 
sitratlarni me’yordan ortiq va surunkali ravishda iste’mol qilish kabilar kiradi. Sitratlar- 
organizmda askarbin kislota hosil bo’lishini tezlashtirib, kalsiy oksalat tarkibli tosh 
hosil bo’lishiga zamin bo’lishi munkin. Buyrak-tosh va o’t-tosh kasalliklarini oldini 
olish uchun sog’lom turmush tarziga rioya qilish, to’g’ri ovqatlanish ratsioniga amal 
qilish va yuqoridagi dori vositalarining iste’molini kamaytirish kerak bo’ladi.
O’t pufagi kasalliklarini oldini olish va davolashda «Astosh», «Ayritosh»,»Shifoi 
“Marxaboxon»,»Alkoman»,»To’g guli» kabi biologik faol qo’shilmalar istemol qilish 
kerak bo’ladi. Va undan tashqari yana nok, qizil lavlagi, sabzi sharbati, qaynoq suvga 
qo’shilgan toza asal ham yaxshi foyda beradi.
Shu ishlatiladigan nokni olsak dorivor moddalarga anacha boy hisoblanadi. 
Nokda 0,4% oqsil, 9% gacha qand, 2,9% polisaxaridlar, 0,5% organik kislotalar, 0,16% 
oshlovchi moddalar, 0,25% arbutin, 0,03-0,07%. Xlorgenat kislota va E,C,P,B 
vitaminlar kaliy, magniy, natriy, oltingugurt, xlor, fofor, temir va boshqa moddalar 
mavjud. Nok sharbati va mevasi buyrak va o’t yo’li toshlarini eritadi.