Wi-max texnologiyasini rivoji Wimax texnologiyasi ishlash prinsiplari Wimax ning ishlash rejimlari

Mavzu: Wi-MAX simsiz aloqa texnologiyasi.
Reja:

1. 
   Wi-MAX texnologiyasini rivoji
   
2. 
   WiMAX texnologiyasi ishlash prinsiplari
   
3. 
   WiMAX ning ishlash rejimlari
   

Tayanch so’z va iboralar: Wi-MAX (ingl. Worldwide Interoperability for Microwave Access), Nokia, Harris Corporation, Ensemble, Crosspan, Aperto,
Wi-MAX (ingl. Worldwide Interoperability for Microwave Access) — texnologiyasini rivoji hamda ko’tarilishi uchun 1999-yili IEEE 802.16 bazasi qoshida Wi-MAX-forum tashkil qilingan edi. Forumga Nokia, Harris Corporation, Ensemble, Crosspan hamda Aperto kabi mashhur kompaniyalar qo’shilishgan. 2005-yil may oyiga kelib ushbu forumda 230 dan ortiq qatnashchilarni birlashtirgan. O’sha yiliyoq WSIS (World Summit on Information Society) tomonidan Wi-MAX texnologiyasiga quyidagi maqsad va vazifalarni qo’ygan.
1.WiMAX yordamida kichik qishloqlar, uzoq regionlarda information hamda kommunikatsion texnologiyalarni rivojlantirish (ko’pgina chekka hududlarda telefon hamda kabel tarmoqlarning umuman mavjud emasligini hisobga olgan holda).
2.WiMAX yordamida yer sharining yarim aholisini information hamda kommunikatsion texnologiyalarga yo’lni ochish.
WiMAX texnologiyasi ishlash prinsiplari: WiMAX sistemasi ikki asosiy qismdan iborat.
1.WiMAX baza stansiyasi (yuqori qavatli binolar yohud maxsus ustinga o’rnatilishi mumkin).
2.WiMAX qabul qilgich (qabul qilgichli antenna, PC card yoki tashqi kartalar form faktori asosida).

Baza stansiya hamda foydalanuvchi qabul qilgich qurilmasi oralig’idagi bog’lanish past chastotali diapason (2–11 GHz) orqali amalga oshiriladi. Bunday bog’lanish eng yaxshi sharoitlarda 20 Mb/s tezlikda ma’lumot uzatishga imkon beradi va to’g’ridan-to’g’ri signal ko’rishni talab etmaydi. Shuni yodda tutish lozimki, WiMAX texnologiyasi nafaqat „so’nggi milya“, balki regional tarmoqlar (ofis hamda rayonlar)ni bir biri bilan bog’lashda bemalol qo’llash mumkin. Qo’shni baza stansiyalari bilan OYCh (o’ta yuqori chastota 10–66 GHz) to’g’ridan-to’g’ri radioaloqa rejimida doimiy bog’lanish o’rnatiladi. Bunday bog’lanishlar 120 Mb/s tezlikda ma’lumot almashish imkonini beradi. Albatta baza stansiyalarining to’g’ridan to’g’ri ko’rish orqaligina bir biri bilan ma’lumot almashinishi bu WiMAX ning minus tomoni. Lekin yuqori qavatli binolarda joy olgan baza stansiyalariga nima ham yuqorida bir-biri bilan bog’lanishga orada to’siq bo’la olardi.Har bir baza stansiyasi yuqori polosali tezkor bog’lanish orqali (T3 va shunga o’xshash) provayder bilan doimiy bog’lanib turadi. Bu bilan yuklanmani uyali aloqa topologiyasi asosida teng baza stansiyalariga taqsimlash mumkin. IEEE 802.16 tarmog’i strukturasi odatiy mobil aloqa tarmog’iga o’xshab ketadi. Bu yerda ham baza stansiyalari 50 Km radiusda hizmat ko’rsata oladi.
WiMAX ning ishlash rejimlari. WiMAX da quyidagi rejimlar mavjud.

• 
  Fixed WiMAX — fiksatsiyalangan aloqa.
  
• 
  Nomadic WiMAX — seansli aloqa.
  
• 
  Portable WiMAX — siljish rejimidagi aloqa.
  
• 
  Mobile WiMAX — mobil aloqa.
  

Fixed WiMAX fiksatsiyalangan aloqa 10–66 GHz chastota diapazonini ishlatadi. Ushbu chastotali diapason kuchli so’nish tufayli uzatuvchi hamda qabul qilgichlarning to’g’ridan to’g’ri bir biriga ko’rish orqali signal uzatishni talab etadi. Boshqa tomondan esa ushbu chastotali diapazon radioaloqadagi eng asosiy muammo bo’lmish signalning ko’pnurli tarqalishini oldini oladi va signal uzatish tezligini 120 Mb/s gacha ko’tarilishiga olib keladi.
Nomadic WiMAX. Seansli aloqa orqali foydalanuvchi bemalol joydan joyga ko’chib yurishi hamda aloqaning uzilgan joyidan ulanib, foydalanishda davom etishi mumkin. Ushbu rejim asosan portative qurilmalar uchun keng qo’llaniladi.
Portable WiMAX. Portable rejimida foydalanuvchining baza stansiyalar aro aloqani uzmagan holda avtomatik ravishda ulanishi imkoni mavjud. Lekin ushbu rejimdafoydalanuvchining joydan-joyga ko’chish tezligi 40 km/soat dan oshmasligi lozim. To’g’ri, ushbu rejimdan shaharda foydalanish mumkin, lekin avtomobillarda foydalanish biroz muammoni tug’diradi.
Mobile WiMAX. 802.16e-2005 standartida ishlab chiqilgan bo’lib, foydalanuvchining joydan-joyga ko’chib yurish tezligini maksimal 120 km/soatgacha bo’lganda sifatli aloqani taminlay oladi. Mobile rejimning yutuqlarini quyidagi keltirilganlar orqali sanab o’tishimiz mumkin.
1.Ko’p nurli signal tarqalishi hamda shaxsiy xalaqitlarga bardoshliligi.
2.Kanalning yuqori o’tkazuvchanligi.
3.Time Division Duplex (TDD) texnologiyasi yordamida assimetrik traffikni qayta ishlab, kanallarning estafeta shaklidagi sessiyasi orqali antenalarning boshqaruvini osonlashtiradi.
4.Hybrid-Automatic Repeat Reqest (H-ARQ) texnologiyasi esa foydalanuvchining tezkor joydan-joyga ko’chishidagi aloqani stabilligini tamillab beradi.
5.Yuklanmaning kattaligida ham foydalanuvchi qurilmasidan kanalning yuqori tezlikdan eng maksimal darajada foydalana olishi.
6.Kutish rejimida energiyaning minimal darajadagi sarf harajati
7.Network-Optimized Hard Handoff (HHO) texnologiyasi kanaldan kanalga ulanishdagivaqtni 50 millisekund va undan kam vaqtnitashkil etishida.
8.Multicast and Broadcast Service (MBS) texnologiyasi DVB-H, MediaFLO hamda 3GPP E-UTRA fuksiyalarini o’zida jamlagani.
9.Smart Antenna texnologiyasi kanallar aro sessiyalarning ulanishida subkanallar hamda estafeta shaklidagi yuborishni ta’minlaydi.
10.Fractional Frequency Reuse texnologiyasi kanallarning qayta ishlashidagi minimal yo’qotishlarni boshqara olishni ta’minlaydi.
WiMAX WiMAX Forumi tomonidan ratifikatsiya qilingan IEEE 802.16 simsiz tarmoqlar standartlari oilasining oʻzaro ishlashi mumkin boʻlgan ilovalariga ishora qiladi. (Shunga o'xshab, Wi-Fi Wi-Fi Alliance tomonidan sertifikatlangan IEEE 802.11 Simsiz LAN standartlarining o'zaro ishlashi mumkin bo'lgan ilovalariga ishora qiladi.) WiMAX Forum sertifikati sotuvchilarga WiMAX sertifikati sifatida statsionar yoki mobil mahsulotlarni sotish imkonini beradi va shu bilan boshqa sertifikatlanganlar bilan o'zaro ishlash darajasini ta'minlaydi. mahsulotlar, agar ular bir xil profilga mos kelsa.

Asl IEEE 802.16 standarti (hozir "Fixed WiMAX" deb ataladi) 2001 yilda nashr etilgan. WiMAX Koreyada sotiladigan WiBro xizmatidan texnologiyaning bir qismini qabul qilgan.
Mobil WiMAX (dastlab 802.16e-2005 asosida) ko'plab mamlakatlarda o'rnatilgan va 802.16m-2011 kabi kelajakdagi tahrirlar uchun asos bo'lgan versiya.
WiMAX ba'zan "steroidlarda Wi-Fi" [5] deb ataladi va keng polosali ulanishlar, uyali aloqa, ulanish nuqtalari va boshqalar kabi qator ilovalar uchun ishlatilishi mumkin. U uzoq masofali Wi-Fi-ga o'xshaydi, lekin u ancha uzoq masofalarda foydalanish imkonini beradi
Ma'lumotlar tezligini mavjud kanal o'tkazuvchanligi va WiMAX diapazoni bilan osongina masshtablash imkonini beruvchi kengaytiriladigan jismoniy qatlam arxitekturasi uni quyidagi potentsial ilovalar uchun mos qiladi:

Turli qurilmalar orqali shaharlar va mamlakatlar bo'ylab portativ mobil keng polosali ulanishni ta'minlash.

"So'nggi mil" keng polosali ulanish uchun kabel va raqamli abonent liniyasiga (DSL) simsiz muqobil taqdim etish.
Ma'lumotlar, telekommunikatsiya (VoIP) va IPTV xizmatlarini taqdim etish (uchlik o'yin).
Biznesning uzluksizligi rejasining bir qismi sifatida Internetga ulanishni ta'minlash. WiMAX butun shaharlar yoki mamlakatlar bo'ylab uyda yoki mobil Internetga kirishni ta'minlaydi. Ko'pgina hollarda, bu odatda faqat mavjud DSL (yoki shunga o'xshash) operatori orqali kirish imkoniyatiga ega bo'lgan bozorlarda raqobatga olib keldi.

Bundan tashqari, WiMAX tarmog'ini (3G, HSDPA, xDSL, HFC yoki FTTx bilan solishtirganda) joylashtirish bilan bog'liq nisbatan past xarajatlarni hisobga olgan holda, endi uzoq joylarda so'nggi milya keng polosali Internetga ulanishni ta'minlash iqtisodiy jihatdan foydalidir.
Tolali tarmoqlarga o'rta milya masofani bosib o'tish
Mobil WiMAX GSM va CDMA kabi uyali telefon texnologiyalarining o'rnini bosuvchi nomzod bo'lgan yoki sig'imni oshirish uchun qoplama sifatida ishlatilishi mumkin. Ruxsat etilgan WiMAX ham rivojlangan va rivojlanayotgan mamlakatlarda 2G, 3G va 4G tarmoqlari uchun simsiz qayta yuklash texnologiyasi sifatida koʻrib chiqiladi.
Shimoliy Amerikada shahar operatsiyalari uchun qayta yuklash odatda bir yoki bir nechta mis simli ulanishlar orqali ta'minlanadi, uzoqdan uyali aloqa operatorlari esa ba'zan sun'iy yo'ldosh orqali qayta yuklanadi. Boshqa hududlarda shahar va qishloqlarni qayta tiklash odatda mikroto'lqinli havolalar bilan ta'minlanadi. (Tarmoq mis tarmog'iga kirish imkoniyatiga ega bo'lgan amaldor tomonidan boshqariladigan bundan mustasno.) WiMAX eski uyali ilovalarga qaraganda ko'proq o'tkazish qobiliyatiga talablarga ega. Binobarin, Shimoliy Amerikada simsiz mikroto'lqinli qayta ishlashdan foydalanish ko'payib bormoqda va barcha mintaqalarda mavjud mikroto'lqinli qayta aloqa aloqalari yangilanmoqda.[9] 34 Mbit/s dan 1 Gbit/s[10] gacha boʻlgan sigʻimlar muntazam ravishda 1 ms tezlikdagi kechikishlar bilan oʻrnatilmoqda.
Ko'pgina hollarda operatorlar simsiz texnologiyalardan foydalangan holda saytlarni birlashtirmoqdalar va keyin qulay bo'lgan joyda tolali tarmoqlarga trafikni taqdim etishmoqda. Ushbu ilovada WiMAX mikroto'lqinli radio, E-liniya va tolali tarmoqning oddiy kengaytmasi bilan raqobatlashadi. WiMAX to'g'ridan-to'g'ri uch martalik xizmatlarni taklif qilish imkonini beruvchi texnologiyalarni qo'llab-quvvatlaydi (xizmat sifati va multicast kabi). Ethernet tashuvchisi Ethernet tarmog'iga qo'shilganidan ko'ra, ular WiMAX standartiga xosdir.
2008 yil 7 mayda Qo'shma Shtatlarda Sprint Nextel, Google, Intel, Comcast, Bright House va Time Warner o'rtacha 120 MGts spektrni birlashtirishni e'lon qildi va xizmatni sotish uchun Clearwire bilan birlashdi. Yangi kompaniya birlashgan xizmatlar takliflari va tarmoq resurslaridan raqobatchilarni ortda qoldiradigan tramplin sifatida foyda olishga umid qildi. Kabel kompaniyalari uch tomonlama xizmatlarni taqdim etish uchun Mobil virtual tarmoq operatori sifatida simsiz tarmoqqa kirish imkoniga ega bo'lgan holda boshqa hamkorlarga media xizmatlarini taqdim etishlari kutilgan edi.



Gartnerdagi Ken Duleyni va Todd Kort kabi simsiz tarmoqning ba'zi tahlilchilari kelishuv qanday amalga oshishiga shubha bilan qarashdi: Statsionar mobil konvergentsiya sanoatda tan olingan omil bo'lgan bo'lsa-da, simsiz va kabel kompaniyalari o'rtasida hamkorlikni yo'lga qo'yishga bo'lgan avvalgi urinishlar odatda bo'lgan. ishtirokchilar uchun sezilarli foyda keltira olmadi. IDC’dagi boshqa tahlilchilar kelishuvni ma’qullashdi va simsiz aloqa o‘tkazish qobiliyati yuqoriroq bo‘lgan sari u muqarrar ravishda kabel, DSL va tola bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri raqobatlashayotganini va raqobatchilarni hamkorlikka ilhomlantirayotganini ta’kidladilar. Bundan tashqari, simsiz keng polosali tarmoqlar zichroq o'sishi va foydalanish odatlari o'zgarganligi sababli, qayta yuklash va media xizmatlariga bo'lgan ehtiyoj tezlashadi, shuning uchun yuqori tarmoqli kengligi aktivlaridan foydalanish imkoniyati oshishi kutilmoqda.