Współczesne systemy administracji publicznej mgr Paweł Dąbrowski

Współczesne systemy administracji publicznej

• mgr Paweł Dąbrowski

Szwecja – historia administracji

• Administracja szwedzka rozwijała się w faktycznej izolacji od administracji innych państw;

• Wiele z tradycyjnych cech administracji szwedzkiej kształtowało się od XVII lub XVIII w. (rozdział polityki i administracji, kontrola administracji przez ombudsmana);

• Po II wojnie św. „łagodne” zmiany w duchu państwa opiekuńczego.

Wpływ systemu szwedzkiego

• System szwedzki oddziaływał na inne systemy tylko lokalnie (np. na system fiński);

• Obecnie system ten jest przedmiotem żywego zainteresowania nauki o administracji.

Administracja w systemie politycznym

• Szwecja jest monarchią konstytucyjną;

• Monarcha pełni funkcję reprezentacyjną;

• Władzę wykonawczą na najwyższym szczeblu sprawuje gabinet, na czele z premierem;

• Gabinet szwedzki liczy z reguły 13 ministrów;

Administracja w systemie politycznym

• Premier odwołuje i powołuje ministrów;

• Podstawową cechą administracji centralnej jest to, że tradycyjnie i instytucjonalnie oddzielano sferę polityki i administrowania.

Administracja centralna

• Administrację centralną tworzą ministerstwa (polityka), urzędy centralne i agencje (administracja);

• Do 1984 r. od decyzji kierownika urzędu centralnego zawsze służyło odwołanie do rządu, dzisiaj jest to ograniczone do decyzji mających znaczenie polityczne;

Administracja centralna

• Obecnie funkcjonuje kilkaset instytucji centralnych (urzędy centralne, agencje);

• Na czele każdego urzędu stoi dyrektor generalny, mianowany przez rząd na kadencję (zwykle 6 lat);

• Wyróżnia się kategorię korporacji usług publicznych, tj. instytucje, które są traktowane jako administracja, będąc jednocześnie przedsiębiorstwem państwowym (np. poczta)

Ministerstwa

• Zajmują się wyłącznie kształtowaniem polityki państwa;

• Zatrudniają niewielu urzędników, zwykle poniżej 200 w ministerstwie.

Porównanie z Polską - na podstawie money.pl

Porównanie z Polską - na podstawie money.pl

Status urzędnika

• Tradycją Szwecji jest traktowanie mianowanych urzędników państwowych w sposób zbliżony do sędziów, a więc gwarantowanie im niezawisłości i stabilizacji stosunku służbowego;

• Silna jest służba cywilna;

• Gwarancjom urzędnika towarzyszy ścisła kontrola jego pracy.

Podział terytorialny

• Podział Szwecji jest dwustopniowy;

• Szwecja dzieli się na 21 regionów;

• Regiony dzielą się na 290 gmin.

Administracja terenowa

• Terenowa administracja rządowa istnieje na poziomie regionalnym;

• Na jej czele stoi gubernator mianowany przez rząd na 6-letnią kadencję;

• Działa też instytucja samorządowa – rada regionalna;

• Samorząd działa też na szczeblu gminy.

Federacja

• Federacja polega na podziale suwerenności państwowej między państwo związkowe a jego części składowe;

• Federacja może opierać się na zasadzie domniemania kompetencji części składowych (USA) albo domniemania kompetencji federacji (Kanada)

Autonomia

• W warunkach autonomii chodzi o podział (decentralizację) władzy ustawodawczej między parlament a ciała stanowiące jednostek terytorialnych, które wówczas uzyskują uprawnienia do stanowienia prawa rangi ustawowej, przy zachowaniu warunku jedności państwa;

• Przykłady: Hiszpania i Włochy (autonomia regionów), Wielka Brytania – proces „dewolucji” (Szkocja, Walia), Województwo Śląskie w II RP, Wyspy Alandzkie w Finlandii.

• Autonomia może dotyczyć tylko niektórych części składowych państwa lub stanowić podstawę organizacji całości państwa.

Prowincje w Hiszpanii

Hiszpania

• 17 wspólnot autonomicznych;

• 2 miasta autonomiczne;

• „Szerokość” autonomii jest różna dla każdej prowincji, głównie dotyczy szkolnictwa i podatków;

• Każda wspólnota ma swój rząd i parlament;

• Silny ruch regionalistyczny.

• Niektóre z prowincji mają długą, historyczną tradycję autonomii.

Włochy

Włochy

• Podział na 20 regionów.

• 5 z nich ma szczególne prawa autonomiczne, wynikające m.in. z obecności mniejszości narodowych:

• Wenecja Julijska;
• Sardynia;
• Sycylia;
• Trydent – Górna Adyga;
• Dolina Aosty.

Wyspy Alandzkie

Wyspy Alandzkie – dziedziny autonomii

• Oświata;

• Kultura;

• Ochrona zabytków;

• Opieka zdrowotna;

• Ochrona środowiska

• Transport;

• Komunikacja;

• Policja;

Federacja Rosyjska

• FR - Federacja Rosyjska;

• WNP - Wspólnota Niepodległych Państw;

• ZBiR – Związek Białorusi i Rosji.

Podział terytorialny

• Rosja dzieli się na 83 jednostek terytorialnych:

• 21 republik;
• 46 obwodów;
• 9 krajów;
• 2 miasta o znaczeniu ogólnofederalnym (Moskwa, Sankt Petersburg);
• 1 obwód autonomiczny (żydowski);
• 4 okręgi autonomiczne (czukocki, nieniecki)

Podział terytorialny

• Republika ma własną konstytucję i ustawodawstwo;

• Pozostałe jednostki mają własny statut i ustawodawstwo;

• Rozgraniczenia kompetencji dokonuje Konstytucja FR i „umowy o rozgraniczaniu kompetencji i uprawnień” (art. 11 ust. 3 Konstytucji FR)

Administracja federalna i terenowa

• Federalne organy władzy wykonawczej w celu realizacji swoich uprawnień mogą tworzyć własne organy terytorialne i mianować odpowiednich urzędników.

• Federalne organy władzy wykonawczej w porozumieniu z organami władzy wykonawczej podmiotów Federacji Rosyjskiej mogą przekazywać im realizację części swoich uprawnień, o ile nie jest to sprzeczne z Konstytucją Federacji Rosyjskiej i ustawami federalnymi.

• Organy władzy wykonawczej podmiotów Federacji Rosyjskiej w porozumieniu z federalnymi organami władzy wykonawczej mogą przekazywać im realizację części swoich uprawnień.

Rosja – system prezydencki ?

• Prezydent – konstytucyjnie bardzo silna pozycja, w tym prawo wydawania dekretów i rozporządzeń;

• Konstytucyjnie w jego rękach leży obsada najważniejszych stanowisk administracji rządowej;

• W każdej chwili może zdymisjonować rząd;

• Prezydent ma w zgodzie z Konstytucją prawo zawieszać lub uchylać obowiązywanie aktów organów władzy wykonawczej podmiotów Federacji Rosyjskiej.

Premier

• Konstytucyjnie ma dość słabą (względem prezydenta) pozycję;

• Jest powoływany przez Prezydenta za zgodą Dumy;

• Stoi na czele rządu, kieruje jej pracami;

• W ciągu tygodnia od powołania przedstawia Prezydentowi projekt struktury rządu, następnie kandydatury ministrów.

• Faktycznie, premier Putin cieszy się wpływami wykraczającymi poza uprawnienia konstytucyjne.

Samorząd terytorialny

• Struktura organizacyjna s.t. jest określana oddolnie, z uwzględnieniem miejscowych tradycji;

• Organy samorządu lokalnego samodzielnie zarządzają własnością komunalną, tworzą, zatwierdzają i wykonują lokalny budżet, ustanawiają lokalne podatki i opłaty, strzegą porządku publicznego, jak również rozwiązują inne kwestie o znaczeniu lokalnym.

Kontrola nad administracją

• Brak wyodrębnionego sądownictwa administracyjnego;

• Szczególna rola prokuratury, pełniącej funkcję nadzorczą wobec administracji;

• Na najwyższym szczeblu sądownictwo administracyjne sprawuje Sąd Najwyższy;

• Wyodrębnione jest sądownictwo konstytucyjne.

Pytania

• Proszę scharakteryzować najważniejsze cechy szwedzkiej administracji centralnej;

• Proszę wyjaśnić, na czym polega rozdział szwedzki model rozdziału polityki i administracji;

• Proszę scharakteryzować cechy szczególne statusu szwedzkiego urzędnika;

• Proszę opisać wybrane rozwiązania autonomiczne;

• Proszę scharakteryzować administrację centralną Federacji Rosyjskiej;

• Proszę scharakteryzować pozycję rosyjskiego premiera;

• Proszę scharakteryzować sądową kontrolę administracji w Federacji Rosyjskiej.