X. K. Aripov, A. M. Abdullayev, N. B. Alim ova, X. X. Bustano V, ye. V. Obyedkov, sh. T. Toshm atov
Download 11.08 Mb. Pdf ko'rish
|
1 ( 4 .7) 1 -
a A gar
p =
deb belgilansa, (4.7) ifodani quyidagi ko‘rinishda yozish mumkin P koeffitsyient baza tokini uzatish koeffitsiyenti deb ataladi. P ning qiymati 10 + 1000 boMib, UE sxem ada ulangan ВТ yaxshi tok kuchaytirgich hisoblanadi. 4 .5 . B i p o l a r t r a n z i s t o r i s h r e j i m l a r i n i e l e k t r o d l a r t o k l a r i g a t a ’s i r i Kollektor va em itter toklarining o ‘zaro bog‘lanishi baza orqali amalga oshadi. Dreyfsiz ВТ bazasida turli rejimlarda zaryad tashuv chilar kontrsenatsiyasining taqsim lanishi 4.6-rasm da ko‘rsatilgan. 4.6-rasm. Turli rejim larda zaryad tashuvchilam ing ВТ bazasida taqsimlanishi: 1 -m uvozanat holat
0,
UKB = 0), 2 - aktiv, 3 - invers, 4 - t o ‘yinish, 5 - berk rejim larga mos keladi. Bazaning chap tomoni E O ‘dan boshlanib ^ = 0 , o ‘ng tomoni KO ‘ bilan chegaralanadi
A ktiv rejim da emitterdan asosiy zaryad ta shuvchilar bazaga injeksiyalangani sababli, bazaning chap tomon che- garasida, E O ‘ga yaqin sohada, konsentratsiyasi n0n\ tashkil etuvchi nomuvo2^ n a t elektronlar pay do boTadi. Bazaning o‘ng tomonida, KO ‘ / , = y5 /fl+ (/? + l ) / , 0. (4.8)
85
yaqinida, noasosiy zaryad tashuvchilar K O ‘ning ichki elektr maydoni yordam ida ekstraksiyalangani sababli, elektronlar konsentratsiyasi m u vozanat holatdagi
konsentratsiyaga nisbatan e ’tiborga olm asa bo‘la- digan darajada kichik boMadi. Bazada elektronlar konsentratsiyasi gra- dienti
dn! dx hosil bo‘lgani hisobiga elektronlar konsentratsiya katta sohadan kam tom onga diffuziyalanib harakatlanadi va bazada elektro nlam ing diffuziya tokini hosil qiladi. /„(*)=
bu yerda, SE - E O ‘ning yuzasi, Dn - elektronlam ing baza sohadagi diffuziya koeffitsyienti. B aza sohasida elektronlar nochiziqli taqsim lanadi, chunki harakat davom ida elektronlar rekombinatsiya hisobiga yo‘qoladi. Elektronlar- ning taqsim lanishidagi farq ju d a kichik bo‘lgani sababli, uni rasmda ko‘rsatish qiyin.
ВТ bazasida elektronlar toki diffuziya va d re y f tashkil etuvchilaridan tashkil topadi Л 0 0 = S e 4 ° k ^ +
SEqn„n{x)EB dx bu yerda, n(x) - ixtiyoriy x kesim da elektronlar konsentratsiyasi, EB=( akseptor kiritm alar konsentratsiyasi NA notekis taqsim langan bazada ichki elektr m aydon kuchlanganligi. Invers rejim da K 0 ‘ to ‘g ‘ri yo‘nalishda siljitilgan bo‘lib, elek tronlar kollektordan bazaga injeksiyalanadi. B aza sohasidagi noasosiy zaryad tashuvchilar konsentratsiyasi kollektordan em itterga kamayib boradi va bu holda tok teskari yo‘nalgan boMadi. T o ‘yinish rejimida, ikkala
offish to‘g ‘ri siljitilganda, p-n offishlar yaqinida elektronlar konsentratsiyasi muvozanat holatdagiga qaraganda yuqori boffadi, shuning uchun n{x) konsentratsiyaning bazada taqsim lanishi 4-chiziq bilan ifodalanadi. Ushbu taqsim lanishni aktiv va invers rejimlardagi konsentratsiyalar taqsimlanishi yigffndisi sifatida koffsatish mumkin. Ikkala
offishga teskari siljitish berilgan berk rejimda, bazaning p-n offishlarga yaqin sohalarida, elektronlar konsentratsiyasi am alda nolga teng boffib, m uvozanat holatda bazada taqism langanga qaraganda kamroq boffadi (5-chiziq). p-n offishlar yaqinida hosil boffadigan konsentratsiya gradientlari
offishlam ing teskari toklarini aniqlaydi. Zaryad tashuvchilam ing bazada taqsim lanishini bilish
offishlarga berilgan kuchlanishlam ing tranzistor elektrodlaridagi toklar qiym atiga ta ’sirini grafik ravishda yaqqol ko‘rsatish im konini beradi. Yuqorida 86 keltirilgan zaryad tashuvchilar taqsimlanishi o ‘tishlarga beril-gan kuchlanishlar ta ’sirida baza sohasi kengligining o ‘zgarishlarini e ’ti borga olm agan holda ko‘rib chiqildi. Real BTlarda
o ‘tishlarga berilgan kuchlanishlar ta’sirida
o ‘tish kengligi o ‘zgaradi, bu o ‘z navbatida baza sohasi kengligi
ning o ’zgarishiga olib keladi. Agar p- n o‘tishlar kengaysa, baza torayadi va aksincha bo’ladi. Ushbu hodisa Yerli effekti yoki
baza kengligi modulyatsiyasi deb ataladi. Yerli effekti qanday natijalarga olib kelishi mumkinligini ko‘rib chiqamiz. Aktiv rejim da K O ‘dagi teskari kuchlanish qiymati
ortgan say in baza kengligi
kichiklashadi. Bu o ‘z navbatida bazaga injeksiyalangan elektronlar konsentratsiyasi gradientini oshiradi, natija da em itter toki ortadi. Baza kengligi kamayishi bilan, em itter tokining rekombinatsiya hisobiga y o ‘qolishi kamayib, tashish koeffitsyienti
qiymati ortadi. T o‘yinish rejim ida em itter va kollektordan bazaga elektronlar in jeksiyalanadi. N atijada U k ortishi bilan EO‘ning elektronlar toki keskin kamayadi. Em itter samaradorligi ham keskin kamayib,
=
U e
bo‘lganda 7 =0 boMadi. Berk rejim da 7 = 0 . Invers rejimda p-n oMishlar vazifalari almashadi - KO ‘ boshqaruvchi, E O ‘ boshqariluvchi boMib qoladi. 4 .6 . B i p o l a r t r a n z i s t o m i n g e l e k t r m o d e l l a r i Umumiy m a’lumotlar. Modellashning asosiy vazifasi ВТ elektr xarakteristikalari bilan fizik parametrlari orasidagi bogManishni aniq lashdan iborat. Buning uchun ВТ elektr model ko‘rinishida keltiriladi. Uning modeli ba’zan
yoki
almashlash sxemasi deb
ham ataladi. Elektr m odelda ВТ oddiy elem entlar (diod, tok manbai, rezistor va kondensatorlar) yoki to ‘rt qutbli bilan almashtiriladi. Tranzistor model lari elektron sxem alar parametrlari va xarakteristikalarini hisoblashda va eng m uhimi, integral sxem alam i ishlab chiqarishda, murakkab sxemani sodda va aniq m odellar asosida tahlil qilish zarur boMganda ishlatiladi. B a’zi m odellar tranzistom ing statik rejimi uchun, boshqalari esa — dinam ik rejimi uchun ishlab chiqilgan. ВТ elektrodlaridagi kuchlanishlar vaqt b o ‘yicha o ‘zgarmas boMgan rejim
deyiladi. B u vaqtda rejim ning barcha param etrlari vaqt davom ida o‘zgarmas qoladi. 87
Tranzistor ishlaganda, uning elektrodlari zanjirlariga o ‘zgarmas kuchlanish manbalaridan tashqari, kuchaytirilishi yoki o ‘zgartirilishi za rur bo‘lgan signal m anbai ham ulanadi. Signal berilganda tranzistor elektrodlaridan birida kuchlanish (tok) vaqt davom ida o ‘zgaruvchan bo‘lib tranzistor dinamik rejim holatida bo‘ladi. Umumiy holda, tok va kuchlanishlam ing o ‘zgaruvchan tashkil etuvchilari orasidagi bog‘lanish bilan ulam ing o ‘zgarmas tashkil etuvchilari orasidagi bog‘lanish bir-biridan farq qiladi ((4.4) va (4.8) tenglamalar). Buning ikkita sababi bor. Birinchidan, tranzistor p-n o ‘tishlarining barer sig‘imlari m avjud, kollektor va baza sohalari sezi larli hajmiy qarshilikka ega. Shular hisobiga
o ‘tishlardagi kuchla nishlar tranzistor elektrodlaridagi kuchlanishlar bilan sinfaz o ‘zgar- m aydilar va amplitudasi bo‘yicha elektrodlardagi kuchlanishlarga nisba tan doim kichik qiymatga ega boMadi. Kuchlanishlar qiymatidagi farq signal chastotasi ortishi bilan ortadi. Ikkinchidan, zaryad tashuv chilam ing baza orqali o ‘tishi, y a’ni E O ‘ diffuziya sigMmining qayta zaryadlanishi inersion jarayondir. Shuning uchun, dinam ik rejimda elektrodlar toklarining oniy qiym atlari
o ‘tishlardagi kuchlanish lam ing oniy qiym atlariga m os kelm ay qoladi, zaryad tashuvchilam ing emitterdan kollektorgacha yetib borishi uchun, kollektor tokining kechikishi deb ataluvchi m a’lum vaqt za m r boMadi. Shunday boMishiga qaramasdan, agar kechikish vaqti o ‘zgaruvchan kuchlanishning o ‘zga- rish davriga nisbatan ju d a kichik boMsa, o ‘zaro bogManishlaming farqi katta boMmaydi, y a’ni oniy qiym atlar bogManishlari am alda statik rejimdagi o ‘zgarm as qiym atlar orasidagi bogManishlar kabi boMadi. B unday chastotalami past chastotalar deb atash, past chastotalardagi dinam ik rejimni esa -
deb atash qabul qilingan. Signal qiymati, y a’ni o‘zgaruvchan tashkil etuvchilari katta yoki kichik boMishi mumkin. Kirish va chiqish signallari o‘zgaruvchan tashkil etuvchilari ora sida chiziqli bogManish kuzatiluvchi signal kichik signal deb ataladi. A gar kirish signali amplitudasi ikki m arta kam aytirilsa, oMchanayotgan param etr qiymati, masalan, kuchaytirish koeffitsyienti, ±10% ga o ‘zgar- sa, shartli ravishda signal am plitudasi yetarlicha kichik deb hisoblanadi. K ichik signalni boshqa ta ’riflari ham mavjud. 0 ‘zgam vchan va o ‘zgarm as tashkil etuvchilar turli m odellar yordam ida hisoblanadi v a tahlil qilinadi. 0 ‘zgarm as tashkil etuvchilami tahlil qilishda u yoki bu sonli integral param etrlarga ega
-
Moll modelmmg turli variantlari ishlatiladi. Ularning nochiziqli 88 deyilishiga sabab, katta signal rejim ida diod va sig‘im lam ing nochiziqli xarakteristikalarga egaligidadir. Kichik o ‘zgaruvchan tashkil etuvchilami tahlil qilishda nochiziqli modellardan foydalanishning m a’nosi yo‘q, chunki differensiallar deb ataluvchi kichik o ‘zgarishlar orasidagi bogManishlar fimksiyalam ing o ‘zi bilan em as, balki ulam ing differensiallari bilan belgilanadi. Shu sabab- dan o ‘zgaruvchan tashkil etuvchilam i tahlil qilishda maxsus
(chiziqli) dinam ik modellardan foydalaniladi. Bunday modellarda tok va kuchlanishlam ing kichik o ‘zgarishlarini bogMovchi kattaliklar tranzistom ing differensialparametrlari deb ataladi. Statik rejimda BTning nochiziqli elektr modeli (Ebers - Moll modeli). Ebers - Moll modeli tranzistor p-n o ‘tishlari orqali aktiv (norm al) (4.6) va invers rejimlarda oquvchi toklar uchun yozilgan tenglam alarga asoslanadi, bu yerda,
va
a - mos ravishda, aktiv va invers rejim larda emitter tokini uzatish integral koeffitsyienti.
tranzistor uchun modelning eng sodda varianti 4.7-rasmda ko‘rsatilgan.
(4.9)
E O 12)7 17)2 К О и — - /. OB 4.7-rasm. ВТ uchun Ebers - Moll modeli. 89
Model ikkita qaram a-qarshi ulangan tok m anbalari va ikkita dioddan tashkil topgan. VD1 diod E 0 ‘ xususiyatlarini, VD2 diod esa K O ‘ xususiyatlarini m odellashtiradi.
va
tok m anbalari mos diodlar bilan boshqariladi. Tok m anbalarining ichki qarshiligi ju d a yu qori boMgani sababli, zanjir qarshiligi qiym atiga bog‘Iiq bo‘lmagan holda, zanjirdan oqayotgan tok qiym atini belgilaydi. D iodlar VAXlari (2.9) ga m uvofiq approksimatsiyalanadi /,= /< * ( * * -1)> / 2 = / о Л ^ - 1 ) bu yerda,
m odel parametrlari, ^ = k T /q . Em itter, kollektor v a baza toklari m odelning ichki toklari bilan quyidagicha bo g ‘langan
- l ) - / „ ( e ’- -1 ). (4.11) / , = / , - / , = (1 - ) / „ ( e - 1 ) - (1 - a , ) / „ (e * - 1 ) ' ( 4 .12 ) Ushbu tenglam alar ВТ ning m atem atik modellaridir. U lar asosida turli ulanish sxem alarda statik V A X lam ing ixtiyoriy oilasi uchun analitik ifodalami topish mumkin. M asalan, (4.10) tenglam a UB ulangan sxem a uchun statik kirish xarakteristikalami bevosita aniqlaydi. UB ulanish sxem asida ulangan ВТ ning statik chiqish xarakteristikalarini aniqlovchi ifoda (4.11) tengla- mani (4.10)ni e ’tiborga olgan holda o ‘zgartirish yo‘li bilan hosil qilinadi /< "I)*
UE ulangan sxem a uchun kirish xarakteristikalam i ifodalovchi m unosabatlar (4.12) da UBK =U„E- U KI; deb olinadi. Sxem ada ulangan В Т ning chiqish xarakteristikalarini ifodalovchi m unosabatlar (4.11) va (4.12) da UBk =
UBE - UKE va
UBE o‘zgam vchini alm ashtirish orqali topiladi.
bo‘lganda u quyidagi ko‘rinishga keladi 90
Shunday qilib, m odelning to ‘rtta parametri bor: I0E,I0K, Ct \a a r ОС va c^param etrlar em itter va kollektor toklarini mos ravishda aktiv va invers rejim larda o ‘lchash va quyidagi formulalar bo‘yicha hisoblashlar orqali topiladi Ushbu formulalarda
tok normal aktiv rejimda, emitter zanjiri uzilgan holda (/£=0), K O ‘ning teskari tokini,
esa - aktiv rejimda, kollektor zanjiri uzilgan holda (/л:=0), EO ‘ning teskari tokini tashkil etadi.
Parametr l0E E 0 ‘ VAXning teskari shahobchasi orqali o ‘lchanil- maydi. Shuning uchun
ni aniqlashda Ukb - const boMgandagi I k ~ f ( U E b )
bog‘liqlik 4.8-rasmda ko‘rsatilgandek yarim logarifmik masshtab- da quriladi. Tok I0E UEB =0 boMganda IK tokining qiym atiga teng boMadi. Invers rejimda xuddi shunga o ‘xshab
oMchashlami bajarib va grafik qurib
boMganda/о* ni aniqlash mumkin. (4.13)
4.8-rasm. Ebers - Moll modelidagi em itter diodining yarim logarifmik m asshtabda qurilgan VAXi.
Eng sodda Ebers - Moll m odelida / 05, I 0 k , a va a ; lar o ‘zgarmas, y a’ni elektrodlardagi tok va kuchlanishlarga bogMiq emas, deb hisob lanadi. M odelning aniqligini oshirish uchun unga emitter, baza va kol lektor sohalarining hajmiy qarshiligi q o ‘shilib, Yerli effekti inobatga olinadi. Bu esa, o ‘z navbatida, model parametrlari sonining oshishiga, tranzistor m odelining murakkablashuviga olib keladi. Bundan tashqari, ushbu m odel tranzistom ing statik xarakteristikalarini aniqlaydi va unga yuqori chastotali signallar ta ’sir etgandagi inersiya xususiyatlarini aks ettirmaydi. 4 .7 . B i p o l a r t r a n z i s t o m i n g s t a t i k x a r a k t e r i s t i k a l a r i Ebers - Moll tenglam alari (4.13) ВТ statik rejim larini tahlil qilish va statik xarakteristikalam i topish uchun qoMIaniladi. Chunki, bu tenglam alar tranzistor p-n o ‘tishlaridagi har qanday kuchlanishlarda uning asosiy xususiyatlarini to 6liq aks ettiradi. Am mo shuni ham aytib o ‘tish kerak-ki, m odelda I qe va
I ok toklar
p-n o ‘tishlam ing o ‘zida zaryad tashuvchilam ing generatsiyalanish va rekom binatsiyalanishini hamda Yerli effektini e’tiborga olmaydi. Shu sababdan UB, UE va UK ulangan sxem alarda BTning real xarakteristikalarini ko‘rib chiqamiz.
deb, chiqish kuchlanishining berilgan va o ‘zgarm as qiym atlarida, kirish tokining kirish kuchlanishiga bog‘- liqligini ko‘rsatuvchi grafikka aytiladi. UB sxema. UB ulangan sxemada kirish toki boMib em itter toki IE, kirish kuchlanishi bo‘lib em itter - baza kuchlanishi U eb > chiqish kuchlanishi bo‘lib esa - kollektor - baza kuchlanishi
xizm at qiladi. Shuning uchun UB ulangan sxemaning kirish xarakteristikalari K O ‘dagi kuchlanish U kb ning belgilangan qiym atlarida IE= f (UE b ) bog‘lanish orqali ifodalanadi. BTda em itter va kollektor o ‘tishlam ing o‘zaro ta ’siri o ‘tishlarga quyilgan kuchlanish qutblariga bog6liq. M asalan, aktiv rejim da K O ‘ toki baza - em itter kuchlanishi bilan aniqlanadigan EO ‘ tokiga bog6liq. К О 6 kuchlanishining E O 6 tokiga ta’siri nisbatan sustroq boMadi. T o ‘yinish rejim ida ikkala o 6tish bazaga zaryad tashuvchilam i injeksiyalaydi va K 0 6ning E O 6 tokiga ta ’siri kuchli boMadi. A gar em itter toki IE da kovaklar toki elektronlar tokiga nisbatan foizning ulushlarini tashkil etishini e ’tiborga olinsa, sim m etrik tuzilmali 92
UB ulangan B Tning kirish xarakteristikalar oilasi quyidagi tenglama bilan ifodalash mumkin. »!2sl (4-14)
Ufcir^O boMganda xarakteristika tenglamasi яЫ I s =I„(e ' ' - ! ) . (4.15) ko‘rinishga ega bo‘lib diod VAX iga o‘xshaydi. Shunga qaramasdan, diodda / 0 ~ ]/L ga, tranzistorda esa I0 ~
\ILB ekanligini e ’tiborga olish lozim. Aktiv rejim da
ni e ’tiborga olmasa ham b o ia d i, unda
. (4.16) ko‘rinib turibdiki, UB ulangan sxemada kirish xarakteristikasi ordi- natalar o ‘qida
kesma kesuvchi eksponenta orqali ifodalanadi. KO ‘ga berilgan teskari kuchlanish qiym ati ortgan sari Yerli effekti hisobiga baza kengligi kamayadi, I0 esa - ortadi, chunki I0 baza kengligi LB ga
teskari proporsional bogMangan. Shu sababli, UKB ortishi bilan kirish xarakteristikalari chapga va yuqoriga siljiydi (4.9a-rasm). a)
b) In.m kA real 0,5 1,5 0,5 4.9-rasm. UB (a) va UE (b) ulangan BTning kirish xarakteristikalar oilasi. 93
UE sxema, UE ulangan sxem ada kirish toki bo‘lib baza toki IB, chiqish kuchlanishi bo‘lib kollektor - em itter kuchlanishi UKE xizmat qiladi. Shuning uchun kirish xarakteristikalar oilasi bo‘lib kollektor - em itter kuchlanishi UKE ning belgilangan qiym atlarida / s = / (Ube) bogManish xizm at qiladi. UKE = UKB+UBE boMgani uchun UKE ning
o ‘zgannas qiym atlarida kirish kuchlanishi UBEning o ‘zgarishlari K O ‘da- gi
kuchlanishning o ‘zgarishlariga olib keladi. Bu esa, o‘z navbatida, IE toki qiym atlariga va KO ‘ning xususiy toki IKo qiymatlariga ta’sir k o ‘rsatadi. Aktiv rejimda, boMganda, tranzistor kirish xarakte ristikalarini ko‘rib chiqamiz. Bu holda em itter toki (4.14) ifoda bilan aniqlanadi, kirish xarakteristikasi (4.6)ga m uvofiq / , = ( 1 - а ) / 0Я^ - / , 0 . (4.17) (4.17) va (4.16)lam i solishtirib UB va UE ulangan sxem alarda kirish xarakteristikalar ko‘rinishi eksponensial ekanini va tikligi bo‘yicha bir - biridan farqlanishini ko‘ramiz. UE ulangan sxem ada kirish xarakte ristikasi tikligi UB sxem ada ulangan ВТ kirish xarakteristikasi tikligidan l/(l-c?) = /? + ! m arta kichik.
boMganda a <1 va baza toki am alda IKo ga teng boMib qoladi, ya’ni o ‘z yo‘nalishini o ‘zgartiradi. Teskari kuchlanish qiymati ortishi bilan
tok ham ortishi m a’lum. Shuning uchun
kuchlanish ortishi bilan kirish xarakteristikalari pastga va o ‘ngga siljiydi (4.9b-rasm). A gar
Ube>Q va
bunda U k e ^ boMsa (kollektor va em itter potensiallari bir xil), ikkala
o ‘tish to ‘g ‘ri y o ‘nalishda siljigan boMadi. K irish xarakteristikasi to ‘yinish rejim iga m os keladi, baza toki esa em itterdan va kollektordan bir vaqtning o ‘zida elektronlar injeksiya langani uchun baza toklari yigMndisiga teng boMadi.
kuchlanishi ortishi bilan ikkala
oMishdagi injeksiya ortadi, bazada noasosiy zaryad tashuvchilar konsentratsiyasi ortadi, bu esa o ‘z navbatida bazada rekom binasiyaning ortishiga, baza tokining keskin ortishiga olib keladi. UK sxema. UK ulangan sxem ada kirish toki - baza toki IB, chiqish kuchlanishi esa
kuchlanishdir. Demak, kirish xarakteristikalar oilasi UBK kuchlanishning belgilangan qiym atlarida IB= f {UEK) bogMiqlik orqali ifodalanadi (4.10-rasm).
boMgani uchun UEK ning
o ‘zgarm as qiymatlarida UBk o ‘zgarishlari baza toki IB ni eksponensial kamaytiradi. Tranzistom ing dinam ik kirish qarshiligi UE ulangan sxem adagidek boMadi. 94
Ig,mkA 1 0 0 - 8 0 - 1 к х = 5 Г V es ^ W V V tK = lS V L ^ 2 0 V 6 0 - 4 0 - 2 0 - 0 - Г - . , г
4 1
1
1 1
■ 6 8 1
1
1 ^ 1 10 12 14 1 ' 1
1 1
1 1 6 18 20 4.10-rasm. BTning UK ulanishdagi kirish xarakteristikalari. Bipolar tranzistoming statik chiqish xarakteristikalari. Chiqish xarakteristikasi deb kirish tokining berilgan, o‘zgarmas qiym atlarida chiqish toki bilan chiqish kuchlanishi orasidagi bog‘- liqlikka aytiladi. UB sxema. UB ulangan sxem ada chiqish toki bo‘lib IK , chiqish kuchlanishi bo‘lib
kirish toki bo‘lib esa - emitter toki I e xizmat qiladi. Shuning uchun UB ulangan sxem aning chiqish xarakteristikalar oilasi em itter toki IE ning belgilangan qiymatlarida I k =A U kb ) b o g ia - nishdan iborat bo‘ladi. Chiqish xarakteristikasi (4.4) tenglama bilan ifodalanadi. Aktiv rejim da xarakteristikalar bilan tanishamiz.
tuzilmali BTlar uchun aktiv rejim faqat (/^уХ) va
boMgandagina am alga oshadi. 1 ^ 0 boNganda K O ‘ning kollektor- baza zanjiri bo ‘ у lab oquvchi IK0 teskari toki chiqish xarakteristikani tashkil etadi.
qiymati ortishi bilan chiqish xarakteristikalar yuqoriga siljiydi. Yerli effekti e ’tiborga olinmaganda tok uzatish koeffitsyienti
0‘z-
garmas, U kb ga bog‘liq emas va chiqish xarakteristikalami gorizontal deb hisoblash mumkin. UB ulangan sxemada rekombinatsiya hisobiga yo‘qotishlar kamaygani uchun a aslida asta-sekin ortib boradi. Odatda, chiqish xarakteristikalam ing gorizontal chiziqlardan farqi deyarli sezil- maydi. Aktiv rejim ning boshlang‘ich sohasidagi keskin, lekin qiymati 95
bo‘yicha katta boMmagan ortishi (/^b=0 bo‘lganda K O ‘ teskari tokining noldan maksimal IK0 qiym atgacha o ‘zgarishi bilan b o g ‘liq. A gar
kuchlanish ishorasi teskarisiga o ‘zgartirilsa, K O ‘ to ‘g ‘ri siljitilgan bo‘lib qoladi va tranzistor to ‘yinish rejim ga o ‘tadi. Bunda (4.4) tenglam a to ‘yinish rejimi uchun quyidagi ko‘rinishda yoziladi: T o‘yinish rejim ida
ortishi bilan em itter toki o ‘zgarishsiz qolgan holda kollektor toki kollektordan injeksiya sodir boNishi hisobiga kamayadi. (/^д=0,4"^)Л V boMganda am alda KO ‘ ochiladi. Shu sababdan
boMganda /^ to k n in g sezilarli kamayishi boshlanadi. T o‘yinish rejim ida tranzistom ing chiqish xarakteristikalari 4.11a- rasm da ikkinchi kvadrantda keltirilgan. UE sxema. UE ulangan sxem ada chiqish toki boMib kollektor toki IK, kirish toki boMib baza toki IB, chiqish kuchlanishi boMib esa U K e
kuchlanishi xizm at qiladi. Shu sabadan UE ulangan sxem aning chiqish xarakteristikalari baza toki / ening berilgan qiym atlarida IK = f { U k e ) bogManishdan iborat (4.1 lb-rasm ). 4 .1 1-rasm. UB (a) va (UE) (b) ulangan BTning chiqish xarakteristikalari. Kollektor tokining baza tokiga bogMiqligi (4.8) tenglam a orqali ifodalanadi. KoMganimizdek, /? v a Iко param etrlar qiymatlari K 0 ‘ qan day ulanganiga bogMiq. Kollektor sohasining hajm iy qarshiligi
hisob-
ga olingan holda KO‘dagi kuchlanish UKb= U k e t и вғ-гк1к ga teng. Nati- I K = a IE- I 0{e * - 1 ) (4.18) a)
1> Download 11.08 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling