Xalq og’zaki ijodidagi an’anaviy obrazlar

An’anaviylik xalq ijodida u yoki bu asar matnining og’izdan og’izga o’tishi jarayonida nisbatan barqarorliknigina anglatib qolmay, balki o’sha asarning avloddan avlodga o’tish jarayonida dastlabki ijrosiga xos xususiyatlarni, kuyi va shaklini, tasviriy ifoda vositalarini va qahramonlarini nisbatan o’zgarmagan holda saqlab qolganligini ham anglatadi.
Xalq ijodiyotida an’anaviylik g’oyaviy-badiiy mazmunda keng ko’lamga ega. Zero, mavzu mohiyatiga ko’ra uning barcha tur va janrlaridagi namunalarida vatan, xalq va mehnatni ulugiash, adolatsizlikka nafrat bilan qarash, do’stlik va birodarlikni qadrlash, chin insoniy muhabbatni sharaflash mushtarak an’anaviy motivlardir. Shuningdek, an’anaviylik folklorning har bir turi va janrining kompozitsion tarkibiga xos unsurlar umumiyligini ham namoyon etadi. Aytaylik, qo’shiq janri tabiatiga daxldor an’anaviy unsurlarning hammasi ham doston janri tabiatiga to’g’ri kelavermaydi. Dostonlargagina xos an’anaviy epik ko’lamdorlik, epik qoliplar, umumiy tipik o’rinlar va boshqalar qo’shiqlarda uchramaydi. Lekin bular xalq eposi uchun an’anaviy unsurlar sanaladi. Yoki xalq eposini an’anaviy boshlama va tugallanma, otni egarlash va ta’riilash, otda bahodirona chopish, janglar tasviri, safarga otlangan qahramonga nasihat qilish, jangga kirish oldidan o’zini maqtashi, sevishganlar uchrashadigan chorbog’lar tavsifi, malikalar, kanizaklar, ko’sa va maston kampirlar tasvirisiz tasavvur qilib bo’lmaydi. Bularsiz dostonlarda an’anaviy syujet qurilmasini yaratish qiyin.

Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   
   Askiya. O’XI. Т.: G’ACN, 1970.
   
2. 
   
   Askiyalar // O’zbek folklori ocherklari. 2-tom. Т.: «FAN», 1989, 163-176-b. lmomov K., Mirzayev Т., Sarimsoqov В., Safarov O. O’zbek xalq og’zaki poetik ijodi. Darslik. Т.: «O’qituvchi», 1990.
   
3. 
   
   Imomov K. O’zbek xalq prozasi. Т., 1981.
   
4. 
   
   Loflar / Askiya. O’XI. Ko’p tomlik. »T.: G’ASN, 1970, 111-122-b.
   
5. 
   
   Mirzayev Т., Safarov O., O’rayeva D. O’zbek xalq og’zaki ijodi xrestomatiyasi. O’quv qo’llanma. — Т.: «Aloqachi», 2008.
   
6. 
   
   Muhammadiy R. Askiya. Т.: O’zdavnashr, 1962.
   
7. 
   
   Oxunjon qiziq hangomalari. Т.: «Meros», 1993.
   
8. 
   
   Razzoqov H. O’zbek xalq og’zaki ijodida satira va yumor. Т.: «FAN», 1965.
   
9. 
   
   Perepelikina L.A. Uzbekskiy narodniy kukolniy teatr. T.:Uzgosizdat, 1950.
   
10. 
    
    Sarimsoqov B. Lof// O’zbek folklori ocherklari. Uch tomlik. II torn. Т., 1989, 151-162-b.
    
11. 
    
    Соломник И.Н. Традиционный театр кукол Востока. М.: «Nauka», 1983.
    
12. 
    
    Farg’onalik qiziqchilar. Т.: «Mehnat», 1994.
    
13. 
    
    Qodirov M. O’zbek xalq og’zaki dramasi. Т., 1963. Yana: Masxaraboz va qiziqchilar san’ati. Т.: «Oqituvchi», 1981, 36-57- va 123-204-b. Yana: Xalq teatri; masxaraboz va qiziqchilar repertuari; Yangi davr repertuari. — O’zbek folklori ocherklari. Т.: «FAN», 2-tom, 1989, 177-279-b. Yana: Ozbek teatri tarixi. Т.: «ljod dunyosi», 2003. Yana: An’anaviy teatr dramaturgiyasi. Т., 2006. Yana: Xalq qo’g’irchoq teatri. Т.: G’ASN, 1979; Yana: Uzbekskiy traditsionniy teatr kukol. Т., 1979; Yana: O’zbek xalq tomosha san’ati. Т.: «O’qituvchi», 1981; Yana: Qo’g’irchoq o’yin // O’zbek folklori ocherklari. Т.: «FAN», 2-tom, 1989, 280-317-b.
    
14. 
    
    Qorayev S. Lof janrining o’ziga xos belgilari. — O’TA, 1995, 5-6- sonlar.
    
15. 
    
    G’.G’ulom. Yusufjon qiziq. — Kitobda: Adabiy-tanqidiy maqolalar. 1-tom.T.: «FAN», 1971, 374-378-b.
    
16. 
    
    Husayn voiz Koshifiy. Futuvvatnomayi sultoniy yoxud
    javonmardlik tariqati. Fors-tojik tilidan N. Komilov tarjimasi. Т.:
    «Meros». 1994, 92-94-b.
    

http://hozir.org