Xalqaro biznes strategiyasi va tuzilishi

8.1 Chizma XBda strategiyaning roli
1-mavzuda, TMK ish muhitida jismoniy, madaniy, bozor, pul va raqobat omillari mavjud. Oldingi mavzularda har birining asosiy xususiyatlarini ko`rib chiqdi. Ushbu mavzuda TMK strategiyasi ushbu xususiyatlar bilan aloqasi doirasida ko`rib chiqiladi. Bu menejerlar imkoniyatlarni va tahdidlarga javob berish uchun operatsiyalarni qanday sozlashlarini ta'kidlaydi.

	Tashqi ta'sirlar				Vizyon / Missiya
• Mijozlarning umidi
					Operatsiyalarni tashkil qilish
• Bozor sharoitlari
• Sanoat tuzilmasi va kuchlari
					Strategiya
• Raqobat dinamikasi
• Texnologiya standartlari va tendentsiyalari
					Qiymatni yaratish
• Siyosiy va huquqiy muhit • Madaniy yo'nalishlar
					Firmaning qay darajada ishlashi

Global strategik rejalashtirish jarayoni
Siz shuni tan olishingiz kerakki, global strategik rejalashtirish, tashkilot kelajakda qayerga borishini, u yerga qanday yetib borishini va o'z maqsadlariga erishganligini va qay darajada erishganligini qanday baholashini belgilaydigan jarayon – ya`ni bu kompaniya menejerlarining asosiy vazifadir. Strategik rejalashtirish va strategiyani tuzishning bosh menejeri bu firmaning bosh ijrochi direktoridir.
Strategik rejalashtirish jarayoni menejerlar quyidagi bosqichlarni ko'rib chiqadigan rasmiy tuzilishni ta'minlaydi: (1) kompaniyaning tashqi muhitini tahlil qilish, (2) kompaniyaning ichki muhitini tahlil qilish, (3) kompaniyaning ishi va missiyasini belgilash, (4) korporativ faoliyatini belgilovchi maqsadlar, (5) maqsadlarni aniqlash, (6) strategiyalarni shakllantirish va (7) taktik rejalar tuzish.
B iz ushbu bosqichlarni chiziqli ketma-ket jarayon sifatida taqdim etamiz, ammo firmalar ularni bajarish tartibida sezilarli egiluvchanlik mavjud. Kompaniyalar doimiy ravishda o'zgarib turadigan muhitda faoliyat yuritadilar. Ushbu doimiy o`zgarish natijasida strategik rejalashtirish jarayoni takrorlanadi; masalan, atrof-muhitni tahlil qilish paytida kompaniya a'zolari yangi rivojlanishning hozirgi maqsadga ta'sirini muhokama qilish uchun keyingi bosqichga o'tishlari mumkin bo`ladi. Masalan, AQSh hukumati Qo'shma Shtatlarga olib kiriladigan Xitoy quyosh panellariga 20-40 foizli bojlarni o'rnatganida, Norvegiyaning REC Group kompaniyasi, (Singapurda quyosh panellarini ishlab chiqaruvchi), ushbu qaror AQSh bozorida kompaniya uchun imkoniyat yaratganligini tan oldi. Keyin kompaniya a'zolari atrof-muhitdagi o'zgarishlardan foydalanish uchun zarur bo'lgan aktivlarning mavjudligini muhokama qilish uchun qaytib boradilar. Agar ular kompaniyaning bunday imkoniyatga ega degan xulosaga kelishsa, kompaniya AQSh bozorida paydo bo'lgan imkoniyatdan foydalanish bo'yicha yangi strategiyani ishlab chiqishga urinib ko'radi. Agar hayotga tatbiq etiladigan strategiya ishlab chiqilgan bo'lsa, unda a'zolar strategiyaning maqsadi bo'lgan korporativ maqsadni belgilaydilar va kompaniya AQSh bozorida paydo bo'lgan imkoniyatdan foydalanish bo'yicha yangi strategiyani ishlab chiqishga harakat qiladi. REC Group tahlillarini amalga oshirdi va AQShdagi savdo prognozini umumiy savdo hajmining 7 foizidan 20 foizgacha oshirishini prognoz qilgandan so`ng AQSHga kengayishni amalga oshirdi. Ushbu o'zgarish ishlab chiqarish, sotish va marketingni o'z ichiga olgan barcha faoliyat davomida o'zgargan boshqa o'zgarishlarga olib keldi.
8.1-rasmda tasvirlangan global rejalashtirish jarayoni, xuddi mahalliy firma uchun rejalashtirish jarayoni bilan bir xil asosiy formatga ega va aslida ikki turdagi operatsiyalarning aksariyat faoliyati o'xshashdir. Butun dunyo korporatsiyasidagi faoliyatni shunchaki mahalliy firmadagidan ko'ra murakkablashtiradigan narsa, bu firmaning tashqi muhitidagi boshqarib bo'lmaydigan kuchlarning potentsial xilma-xilligidir.


8.1 rasm. Global strategik rejalashtirish jarayoni


1-QADAM: MAHALLIY, XALQARO VA CHET EL MUHITALARNI TAHLIL QILING
Firma tashqi TA`SIRLARNI boshqarish uchun juda kam imkoniyatga ega bo'lganligi sababli, uning menejerlari nafaqat hozirgi paytda ta`sirlarning kuchini, balki ular qayerga yo'naltirilganligini ham bilishlari kerak. Atrof-muhitni skanerlash jarayoni doimiy ma'lumot to'plash uchun foydalidir, ammo menejerlar raqobatchilarning harakatlari va hukumat soliqlari va qoidalaridagi o'zgarishlar kabi asosiy ta`sir kuchlardagi har qanday o'zgarishlarga tegishli javoblarni ishlab chiqishi va amalga oshirishi kerak. Masalan McKinsey & Company maslahatchilari shuni aniqladilarki, dunyo bo'ylab aksariyat rahbarlar atrof-muhit, ijtimoiy va biznes tendentsiyalari, masalan, iste'molchilarning tabiiy mahsulotlarga bo'lgan ishtiyoqining o'sishi, manfaatdor tomonlarning ijtimoiy mas'uliyat va uning raqobatbardosh kuchli tomonlarini qo'llab-quvvatlaydigan biznes faoliyatini autsorsing tendentsiyasi kompaniya strategiyasi va faoliyatining qiymati ortishi muhim muammolarni anglatadi. Shunga qaramay, nisbatan kam miqdordagi kompaniyalar o'zlari kuzatayotgan xalqaro tendentsiyalar asosida harakat qilishadi. Nima uchun? Ko'pincha ularga ushbu atrof-muhit kuchlari bilan samarali kurashish uchun qanday va qachon harakat qilish kerakligini hal qilish uchun ko'nikma va resurslar yetishmaydi.


2-QADAM: KOMPANIYA BOSHQARA OLADIGAN TASHQI TA`SIRLARNI TAHLIL QILING

Firma tomonidan boshqariladigan ta`sirlarning tahlili, shuningdek, vaziyat tahlili va prognozni o'z ichiga oladi. Turli xil funksional yo'nalishlarning menejerlari o'zlarining bo'limlari to'g'risida hisobotlarni shaxsan topshiradilar yoki strategiya rejalashtirish qo'mitasi uchun hisobot tayyorlaydigan rejalashtirish xodimlariga ma'lumot berishadi.

Bunday jarayonni qanday amalga oshirishimiz mumkin? Ko'pincha menejerlar korxonaga xom ashyo kirib kelgan paytdan to oxirgi mahsulot oxirgi foydalanuvchiga yetguniga qadar firma faoliyatini tahlil qilib, qiymat zanjirini tahlil qilishadi. Qiymat zanjiri o'zaro bog'liq bo'lgan tadbirlar majmuidir bu yakuniy mahsulot yoki xizmatga qiymat qo'shadi. Qiymat zanjiri tahlili bu yakuniy mahsulot yoki xizmatga qayerda va qay darajada qiymat qo'shilishini aniqlashga qaratilgan tashkilot yoki o'zaro bog'liq tashkilotlar majmuasining o'zaro bog'liq faoliyati zanjiri bo'yicha o'tkaziladigan bahodir. Tahlil doirasida menejerlar o'z bizneslari bilan bog'liq uchta asosiy savolga murojaat qilishlari kerak:

1. 
   Kompaniyaning maqsadli mijozlari kimlar?
   
2. 
   Kompaniya ushbu mijozlarga qanday qiymatni yetkazib berishni xohlaydi?
   
3. 
   Ushbu mijoz qiymati qanday yaratiladi?