Xalqaro biznes strategiyasi va tuzilishi

Xalqaro biznesdagi tashkiliy tuzilma


Tashkiliy tuzilma firma ichidagi hisobot aloqalarini yoki firma o'z faoliyatini amalga oshirishga imkon beradigan odamlar, funksiyalar va jarayonlar o'rtasidagi aloqalarni tavsiflaydi. Tashkiliy tuzilma hisobot aloqalarini belgilaydi, ular orqali firmaning qarashlari va strategiyalari amalga oshiriladi. Katta, tajribali TMKlarda ushbu aloqalar keng qamrovli bo'lib, firmaning filiallarini o'z ichiga oladi. Tashkiliy tuzilishdagi asosiy masala - firma bosh qarorgohda qarorlarni qabul qilishda qancha mas'uliyatni o'z zimmasida saqlab turishi, qancha miqdorni bo'lishishi va/yoki chet el filiallariga topshirishi kerakligini yoritadi. Bu markazlashtirish va markazsizlashtirmaslik o'rtasidagi tanlovdir. Keling, ushbu strukturalarni batafsil ko'rib chiqaylik.
Markazlashgan yoki markazlashmagan tuzilma?
Markazlashgan yondashuv bosh-ofisga butun dunyo bo'ylab firma faoliyati ustidan katta vakolat va nazoratni taqdim etadi. Markazlashmagan yondashuv shuni anglatadiki, muhim qarorlar qabul qilish vakolati butun dunyo bo'ylab firmaning filiallariga beriladi. Har bir kompaniyada menejment o'z qarashlari va strategiyalariga mos keladigan tuzilmani ishlab chiqishga intiladi. Shunday qilib, global integratsiyaga asoslangan TMKlar markazlashgan tuzilishga ega. Mahalliy moslashishga urg'u beradiganlar markazlashmaslikka moyil bo`ladi.
8.4-chizmada bosh-ofislar va filiallarning odatdagi vakolat ulushlari ko`rsatilga. Bosh ofis yoki filiallarning firmaning qiymat zanjiri faoliyati to'g'risida qaror qabul qilishi firma mahsulotlariga, bozorlari hajmiga, raqobatchilar faoliyatining xususiyatiga va har bir xorijiy korxonaning hajmi va strategik ahamiyatiga bog'liq. Odatda, moliyaviy xarajatlar qanchalik katta bo'lsa yoki kutilgan natijalar qanchalik xavfli bo'lsa, bosh-ofislar qarorlarni qabul qilishda katta ulushga ega bo`ladilar. Masalan, yangi mahsulotlarni ishlab chiqarish yoki chet elda fabrikalar qurish to'g'risida qarorlar markaziy ofis tomonidan qabul qilinadi. Ikki yoki undan ortiq mamlakatga ta'sir qiladigan qarorlarni mintaqaviy yoki global nuqtai nazarga ega bo'lgan bosh qarorgoh menejerlari topshirishlari kerak. Faqat bitta mamlakatda sotiladigan mahalliy mahsulotlar to'g'risidagi qarorlar, odatda, korporativ va mamlakat darajasidagi menejerlarning birgalikdagi majburiyatidir, ikkinchisi esa yetakchi rolni bajaradi. Shaxsiy filiallardagi kundalik kadrlar masalalari bo'yicha qarorlar odatda mahalliy menejerlarga beriladi.
Umuman olganda, firma o'zining barcha operatsiyalarini markazlashtirishi foydali emas va imkoni ham yo`q. Ba'zi bir mahalliy avtonomiyalarni saqlab qolish ham afzal ko`riladi, ham zarurdir. Kompaniyalar markazlashtirish, umumiy qaror qabul qilish va mahalliy avtonomiya o'rtasida to'g'ri muvozanatni o'rnatishi kerak. Menejerlar oldida turgan vazifa bir vaqtning o'zida ushbu maqsadlarga erishishdir. "Jahon miqyosida o'ylang, mahalliy darajada harakat qiling" iborasi bugungi global raqobatning haqiqiy murakkabliklarini haddan tashqari soddalashtiradi; ammo "Global va mahalliy miqyosda o'ylab ko'ring va munosib harakat qiling", iborasi esa bugungi kunda TMKlar duch keladigan haqiqatni yaxshiroq tasvirlaydi.
Menejerlar bosh-ofislarda va filliallarda o`zaro muhokama orqali rejalashtirish, ya`ni ikkala tomon ham muzokaralar olib borish va qabul qilish, samarali strategiyalarni ishlab chiqish uchun juda muhimdir. Yuqori darajada markazlashtirilgan, yuqoridan pastga(top-down) qaror qabul qilish sho'ba menejerlarining chet el mamlakatlari haqidagi chuqur bilim va tajribalarini inobatga olmaydi. Avtonom yordamchi menejerlar tomonidan yuqori darajada markazlashtirilmagan, pastdan yuqoriga (bottom-up) qarorlar qabul qilish bosh-ofislar menejerlarining katta ma'lumotlarini e'tiborsiz qoldiradi. Bu mamlakatlar va mintaqalar bo'yicha strategiyalarni birlashtira olmaydi. Biroq, oxir-oqibat, aksariyat qarorlar bosh-ofisning tasdiqlashiga bog'liq. Muvaffaqiyatli va samarali qarorlarni qabul qilish uchun bosh ofis boshqaruvi mamlakat menejerlari bilan ijobiy, ochiq fikrli va hamkorlik aloqalarini rivojlantirishga yordam berishi kerak. Xususan, ular quyidagilarni amalga oshirishlari kerak:

• 
  Mahalliy menejerlarni keng, korporativ maqsadlarni aniqlashga undash.
  
• 
  Korporativ qadriyatlarni va ustuvor yo'nalishlarni shakllantirish uchun vaqti-vaqti bilan filiallarga tashrif buyurish.
  

• 
  Global istiqbolni rivojlantirishga ko'maklashish uchun xodimlarni korporativ tarmoq ichida almashtirish.
  
• 
  Mamlakat menejerlarini mintaqaviy va global uchrashuvlar orqali o'zaro ta'sir o'tkazishga va bir-birlari bilan tajriba almashishga undash.
  
• 
  Bosh ofis maqsadlariga amalga oshirishni muvofiqlashtirishni ta'minlash uchun rag'batlantirish va jazo choralarini aniq belgilash.