Xavfli o’smalarni davolashda ishlatiladigan zamonaviy target preparatlar. Monoklonal antitanachalar
Download 1.21 Mb.
|
xavfli o\'smalarni davolashda
|
XAVFLI O’SMALARNI DAVOLASHDA ISHLATILADIGAN ZAMONAVIY TARGET PREPARATLAR. MONOKLONAL ANTITANACHALAR. Ўсмалар – бу патологик махсулот бўлиб, хозиргача номаълум сабабларга кўра, полиморфизмга эга ва тез ривожланувчи, чекланмасдан ўсиши билан оддий хужайралардан форқ қилувчи хужайралардан ташкил топган бўлади. Этиологияси Вирус теорияси Вирус-иммуногенетик теорияси (Л.А.Зильбер) Полиэтиологик теорияси (физик, химик, биологик факторлар жамланмаси) Эмбрионал теорияси (генетик ўзгарган хужайралар мутацияси) Таснифи Қайси тўқимадан ўсиб чиққанлиги, гистологик тузилишига кўра: Мушак ўсмалари Эпителиал ўсмалар Бириктирувчи тўқима ўсмалари Қон томирлари ўсмалари Нерв тўқимаси ўсмалари Аралаш Хавфли ўсмаларнинг патогенези Хавфли ўсмалар тез ўсади Ўсма хужайралри озиқланиши учун озиқ моддалар тананинг барча сохаларидан оқиб келади ва соғлом хужайларнинг “оч” қолиши кузатилади Ўсманинг қон томирлари хаддан ташқари кўп бўлишига қарамасдан, уларнинг қон билан таъминлаши етарли бўлмайди ва ўсманинг парчаланиши кузатилади Ўсмаларни даволашни асосий тамойиллари Хавфсиз ўсмаларни даволаш: Капсуласи билан бирга кесиб олиб ташлаш. Оператив даволашнинг тамойилари Рак хужайлари диссеминациясини операция вақтида олдини олиш – абластика Операция вақтида лимфатик томирлар, тугунларни травматизация қилишни, кесилиб кетишини, тешиб қўйишни олдини олиш Операция майдонини химоялаш, чегаралаш Гормонотерапия Касалликни тўлиқ даволаш хусусиятига эга бўлмасада, баъзи безларнинг (простат бези, сут бези) ўсмасида бошқа усуллар билан бирга қўлланилганда ижобий натижалар беради Қарама қарши жинсга тааллуқли гормонларнинг катта дозада беморларда қўлланилиши танадаги гормонал статуснинг кескин бурилишига олиб келади ва бу эса ўз навбатида ўсманинг ўсишини ва ривожланишини секинлаштиради Химиотерапия Хозирги вақтда синтез йўли билан бир талай препаратлар олинган ва ракни даволашда ижобий натижалар бераяпти Масалан: эмбихин, новэмбихин, 5-фторурацил, допан, милеран, циклофосфан, меркаптопурин кабаи химиопрепаратлар лейкоз, лимфагранулематоз ва бошқа ўсмаларни даволашда қўлланилаяпти. Тери ракини даволашда эса “Омаин” суртмаси қўлланилаяпти . Саркомани даволаш Агар кесиб олиб ташлашнинг иложи бўлса, оператив даво қилинади Зарарланган сохани кенг кесиб олиб ташланади, ампутация, экзартикуляция қилинади Операция қилиб бўлмайдиган вазиятларда рентгенотерапия қўлланилади Гемангиомаларни даволаш Рентген нурлари ёрдамида СО (углекислота) билан куйдириш Соғлом тўқималар чегарасида кесиб олиб ташлаш Радий моддаси билан аппликация (боғлам) Йирик ўзанларни, қон олиб келувчи томирларни тикиш, боғлаш, кесиб олиб ташлаш Лимфангиомани даволаш Кистоз турида – оператив: кесиб олиб ташлаш Оддий, коваксимон турларида электрокоагуляторнинг игнасимон учи билан кўплаб тешкилар хосил қилиб, куйдирилади Monoklonal antikorlar - bir xil hujayra kloniga mansub immun hujayralari tomonidan ishlab chiqarilgan, ya'ni bir xil plazma hujayrasi prekursoridan (poliklonal antikorlardan farqli o'laroq) olingan antikorlar. Monoklonal antikorlar antikor maxsus bog'laydigan deyarli har qanday tabiiy antigenga (asosan oqsillar va polisakkaridlar) qarshi yaratilishi mumkin. Ular keyinchalik ushbu moddani aniqlash (aniqlash) yoki uni tozalash uchun ishlatilishi mumkin. Monoklonal antikorlar biokimyo, molekulyar biologiya va tibbiyotda keng qo'llaniladi. Dori sifatida ishlatilgan taqdirda, uning nomi -mab (inglizcha "monoklonal antikor" dan) bilan tugaydi. Monoklonal antikor preparatlariga misol qilib melanomani davolashda qo‘llaniladigan ipilimumab, ko‘krak saratonini davolashda qo‘llaniladigan trastuzumab va surunkali limfotsitar leykemiyaga qarshi samarali ekanligi isbotlangan rituksimabni keltirish mumkin. Monoklonal antikorlar asosida, asosan, onkologik kasalliklarni davolash uchun selektiv antikor preparatlari ham ishlab chiqilmoqda va ishlab chiqarilmoqda. Bunday dorilar immunitetga tayanmaydi, balki hujayraga o'z-o'zidan ta'sir qiladi, chunki ular antigenni bog'laydigan fragmentga qo'shimcha ravishda (maqsadli hujayraga biriktirish uchun) dori komponentini o'z ichiga oladi, masalan, saraton preparatlari uchun toksik yoki radiotoksik. . Kashfiyot tarixi 20-asrning boshlaridayoq Pol Erlix agar kasallikni keltirib chiqaruvchi patogenni tanlab bogʻlashi mumkin boʻlgan komponent ishlab chiqilsa, bu komponent bilan birga unga toksin ham yetkazilishi mumkin, deb taʼkidlagan edi. 1970-yillarda o'sma B-limfotsitlari (miyelom hujayralari) allaqachon bir xil turdagi antikorlarni (paraprotein) sintez qilishlari ma'lum bo'lgan. Ushbu hujayra madaniyatlari antikor molekulasining tuzilishini o'rganish uchun ishlatilgan, ammo ma'lum bir antigenga bir xil antikor ishlab chiqarish uchun hech qanday texnika yo'q edi. Monoklonal antikorlarni olish jarayoni 1975 yilda Georges Köhler va Sezar Milshteyn tomonidan ixtiro qilingan.[1] Ushbu ixtiro uchun ular 1984 yilda fiziologiya bo'yicha Nobel mukofotiga sazovor bo'lishdi. Maqsad o'z antikorlarini sintez qilish qobiliyatini yo'qotgan miyeloma hujayralari qatorini olish va bunday hujayrani oddiy antikor ishlab chiqaruvchi B-limfotsit bilan birlashtirish edi, shunda sintezdan so'ng hosil bo'lgan gibrid hujayralar tanlanadi. kerakli antikorni sintez qiling. Bu g'oya muvaffaqiyatli amalga oshirildi va 1980-yillarning boshlarida turli duragaylarni tijorat asosida ishlab chiqarish va berilgan antijenlarga qarshi antikorlarni tozalash boshlandi. Biroq, limfotsitlar sichqonchani bo'lgani va sichqoncha immunoglobulinini sintez qilganligi sababli, bunday monoklonal antikorlarni odamlarga yuborish immunitetni rad etish reaktsiyasini keltirib chiqardi. 1988 yilda Greg Vinter monoklonal antikorlarni insonparvarlashtirish uchun maxsus texnikani ishlab chiqdi, bu asosan terapevtik yoki diagnostik maqsadlarda bemorga antikorlarning kiritilishiga immun javob muammosini bartaraf etdi [2]. Hayvonlardan olingan oqsillarning bir qismi odam oqsili komponentlari bilan almashtirilgan antikorlar kimerik antikorlar deb ataladi. 2010-yillarning boshida Memorial Sloan Kettering saraton markazi va Eureka Therapeutics olimlari ESK1 deb nomlangan monoklonal antikorni ishlab chiqdilar, u Wilms o'simtasi oqsilini haddan tashqari ko'paytiradigan saratonning keng doirasi uchun terapevtik agent bo'lishi mumkin.1 (WT1)[3][4] ]. ESK1 T-hujayra retseptorlari funktsiyalarini taqlid qilish uchun ishlab chiqilgan bo'lib, bu oqsillarning bo'laklari hujayra yuzasiga etib kelganidan keyin hujayra ichidagi oqsillarni taniy oladi. T xujayrasi g'ayritabiiy peptidlarni taniganda, u kasal hujayrani o'ldiradi. ESK1 xuddi shunday yo'l tutadi. 2018 yilda migrenni davolash uchun monoklonal antikorlarga asoslangan preparatlar AQSh va Evropada tasdiqlangan . 2022 yilda AQSh veterinariya tibbiyotida foydalanish uchun birinchi monoklonal antikor bo'lgan frunevetmab[en] ni tasdiqladi. Download 1.21 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|