Xii bob. Magnit maydon


Download 308.04 Kb.
Pdf ko'rish
bet4/4
Sana01.01.2018
Hajmi308.04 Kb.
#23581
1   2   3   4

Sinov  savollari

1. Òovush va tasvirni yozib olishning nima ahamiyati bor? 2. Òovush

va tasvir nimada yozib olinadi? 3. Magnit lentalari yoki disklari qanday

tuzilgan? 4. Òashqi maydon magnit tayoqchalariga qanday ta’sir ko‘rsa-

tadi? 5. O‘qish jarayoni qanday kechadi? 6. Magnitofonning ish prinsiðini

tushuntiring. 7. Elektromagnetikning vazifasi nimadan iborat? 8. Yozuv-

chi kallakda qanday jarayon ro‘y beradi? 9. Eshittiruvchi kallakda-chi?

10. Dastlabki EHM ning xotiralari qanday bo‘lgan? 11. Magnit lentasidan

xotira sifatida foydalanishning qanday noqulayliklari mavjud? 12. Hozirgi

EHM  ning  xotiralari  nimalardan  iborat?  13.  Hozirgi  paytda  qanday

xotirali kompyuterlardan foydalaniladi? 14. Magnit disklari nima uchun

kerak? 15. Zamonaviy disklarning xotirasi qancha?



311

Masala yechish namunalari

1 -  m a s a l a . Ikkita cheksiz uzun, to‘g‘ri, parallel o‘tkazgich-

lardan qarama-qarshi yo‘nalishlarda 50 A va 100 A tok oqadi. Agar

o‘tkazgichlar orasidagi masofa 20 sm bo‘lsa, birinchisidan 25 sm,

ikkinchisidan 40 sm masofada joylashgan nuqtadagi magnit may-

don induksiyasi aniqlansin.

Berilgan:

I

1

= 50  A;



I

2

= 100  A;



= 20  sm = 0,2  m;

r

1

= 25 sm = 0,25 m;



r

2

= 40  sm = 0,4  m.



= ?

r

r



r

Â

B

B

=

+



1

2

yoki 



r

Â

 ning moduli uchun



B

B

B

B B

=

+



-

×

1



2

2

2



1

2

2



cos a

.

Bu  yerda: 



0

1

1



1

2

I



r

B

m m


p

=

  va 



0

2

2



2

2

I



r

B

m m


p

=

,



a  burchakni esa kosinuslar teoremasi

d

r

r

r r

2

1



2

2

2



1 2

2

=



+

-

cos a



156- rasm.

Yechish: À nuqtadagi magnit maydon in-

duksiyasi 

r

 ,  superpozitsiya  prinsipiga

muvofiq I

1

 va I



2

 toklar hosil qilayotgan

r

r

Â



Â

1

2



va 

vektorlarning  yig‘indisiga  teng

(156- rasm).

dan topamiz:

(

)

cos a =



+

-

1



2

1 2


1

2

2



2

2

r r



r

r

d

.

Òopilganlar  asosida  B  ni  quyidagi



ko‘rinishda yozish mumkin:

bm m

p

×

=



+

-

+



-

2

2



2

2

2



0

1

2



1 2

1

2



2

2

2



2

1

2



1

2

2



I

I

I I

r

r

r

r

B

r

r

d

.

Kattaliklarning qiymatlari yordamida



(m = 1)  B  ni  topamiz.

312

×

× -



×

×

×



æ

ö æ


ö

é

ù



=

+

-



+

-

=



ç

÷ ç


÷

ë

û



è

ø è


ø

2

2



2

2

2



2

2

4 3,14 10 7



50

100


50 100

2 3,14


0,25

0,4


(2,25) (0,4)

(0,25) (0,4) (0,2)



B

=

×



=

-

21 2 10



21 2

6

,



,

Ò

Ò



m

.

J a v o b :  = 21,2 mÒ.



2- masala. Induksiyasi 0,2 Ò bo‘lgan magnit maydondagi

elektronning aylanma orbita bo‘ylab aylanish chastotasi aniq-

lansin.

Berilgan:

= 0,2 Ò.

——————


= ?

Elektronning o‘zgarmas chastota bilan harakat tezligini topish

uchun unga ta’sir etuvchi kuchlarning tengligidan foydalanamiz.

Magnit maydonda harakatlanayotgan elektronga

= × × ×

a

sin



L

e

F

q

B

v

.

Lorens  kuchi  va  aylanma  harakat  qilayotganligi  uchun



2

.

.



e

m i

m

R

=

v

kuchlar  ta’sir  qiladi.  Shartga  binoan  F

L

F



m.i.

,  ya’ni


a

× × ×


=

2

sin



e

e

m v

R

q v B

.

Agar mazkur holda  



a

p

=



2

, sina = 1 ligini e’tiborga olsak va

elektronning tezligini topsak: 

e

e

q B R

m

× ×


=

v

.

Òezlikning  bu  ifodasidan  foydalanib,  elektronning  aylanish



chastotasi uchun topamiz: 

p

×

×



=

2

e



e

q

B

m

n

.

Kattaliklarning qiymatlarini qo‘yib (q



e

= 1,6 · 10

–19

 C; m



e

=

=9,1 · 10



–31

 kg), quyidagini topamiz:

-

-

×



×

×

×



×

=

=



×

19

9



31

1, 6 10


0, 2

Hz

Hz



2 3,14 9,1 10

5,6 10


n

.

J a v o b : = 5,6 · 10



9

 Hz.


Yechish: elektronning aylanma orbita bo‘ylab

aylanish chastotasi quyidagicha aniqlanadi:

2

R



n

w

p



p

= =


v

.


313

Mustaqil yechish uchun masalalar

1.  Maydonning  vakuumdagi  magnit  induksiyasi  10  mÒ  bo‘lsa,

magnit maydon kuchlanganligi aniqlansin. (= 7,96 kN/m.)

2. 10 A tok oqayotgan ingichka halqa markazidagi magnit induk-

siyasi topilsin. Halqaning radiusi 5 sm. (=126 mÒ.)

3. Elektron, 0,02 Ò induksiyali magnit maydonda 10 sm radiusli

aylana bo‘ylab harakatlanmoqda. Elektronning kinetik energiyasi

aniqlansin. (E

k

= 0,35 meV.)



4.  Uzunligi  8  sm  bo‘lgan  o‘tkazgichdan  50  A  tok  oqmoqda.  U

magnit induksiyasi 20 mÒ bo‘lgan bir jinsli magnit maydonda

turibdi.  O‘tkazgich,  maydon  kuch  chiziqlariga  perpendikular

ravishda 10 sm siljiganda bajarilgan ishni toping. (= 8 mJ.)



Òest  savollari

1. Òokli o‘tkazgichlarning bir-biriga o‘zaro ta’sir kuchi... kuchlar

deyiladi.

A.  Elektr.  B. Magnit.  C. Gravitatsion.

D.  Yaqindan  ta’sir

qiluvchi E. Zaif.

2. Berilgan ifodalardan magnit maydon kuchlanganligi va uning

SI sistemasidagi birligini toping:

A. 

m

=



r

r

0



0

T

m



; 1

.

B



H

    B. 

=

0

0



m

.

T



; 1

M

B

H

    C. 

m

=



0

0

A



m

; 1


B

H

.

D. 



m×m

=

0



T

m

; 1



.

B

H

    E. Òo‘g‘ri javob yo‘q.

3. Berilgan ifodalar orasidan Amper va Lorens kuchi formu-

lalarini toping:

1.  qelv  sina.

4. mg.

2. · · D· sina.

5. · · B sina.

3. qE.

6. BIDl · cosa.



A.  1,2.

B. 3,4.

C. 5,6.

D. 1,3.

E. 2,5.

314

Asosiy  xulosalar

Òokli o‘tkazgich atrofida magnit maydon hosil bo‘ladi.

Òabiatda magnit zaryadi mavjud emas.

m

m

M

P

=

 kattalik maydonning shu nuqtasini xarakterlovchi kat-

talik bo‘lib, unga magnit induksiyasi  deyiladi. Uning SI dagi bir-

ligi 1T.


Muhitning magnit singdiruvchanligi m = B/B

0

 kabi aniqlanadi.



Bio—Sarvar—Laplas qonuni: 

0

2



sin

4

.



I l

r

B

m m D ×


a

p

D =



Magnit induksiya vektori uchun superpozitsiya prinsiði:

 

= + + +



r r r

r

1



2

...


.

n

B B B

B

Aylanma  tokning  magnit  maydoni: 

0

2



.

I

r

B

m m


=

Òo‘g‘ri  o‘tkazgichning  magnit  maydoni: 

0

2



.

I

R

B

m m


p

=

Solenoid  yoki  toroidning  magnit  maydoni:  B = m

0

mIn.



Amper qonuni: 

= × × D ×

a

sin .


F

B I

l

 Magnit doimiysi: 

-

m = p×


7

0

H



m

4 10


.

Magnit  oqimi: 

D =


×D = ×D ×

a

cos .



n

F B

S B S

Òokli o‘tkazgichni magnit maydonda ko‘chirishda bajarilgan ish

.

A I B S I F

D = × ×D = ×D   Lorens  kuchi: 



= × × ×

a

sin .



L

F Q B

v

Download 308.04 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling