Ximiya tálim baǵdari 2-g kurs studenti Jalg’asbaeva Dildara Fizikaliq ximiya páninen

ÓZBEKISTAN RESPUBLIKASI PÁN HÁM INNOVATSIYALAR MINISTIRLIGI


BERDAQ ATINDAǴI
QARAQALPAQ MÁMLEKETLIK UNIVERSITETI


FIZIKALIQ HÁM KOLLOIDLIQ XIMIYA KAFEDRASI
60530100-ximiya tálim baǵdari
2-G kurs studenti Jalg’asbaeva Dildara
Fizikaliq ximiya páninen
“Galvanik elementler termodinamikası” temasındaǵı”


KURS JUMISI
Orinlaǵan: D.Jalg’asbaeva
Qabillaǵan: A.Sharipova
NÓKIS-2023

MAZMUNÍ

I. KIRISIW

1. 1 Galvanik elementler haqqında tùsinik

1. 2 Akkumlyatorlar

II. Tiykarǵı bólim.

2.1 Galvanik element ózgeshelikleri

2.2 Galvanik elementler termodinamikasi haqqında

2. 3 Elektr júritiwshi kúsh

III. Tájiriybe bólim

3. 1 Elektr júrgiziwshi kúshti ólshew

IV. Juwmaq

4.1 Paydalanılǵan ádebiyatlar

KIRISIW
Galvanik elementlerdiń elektr júrgiziwshi kúshi (EJK) haqqındaǵı táliymat elektroximyaniń tiykarǵı bólimlerinen biri bolıp tabıladı. EJK ni úyreniwdi dàslep Lomonosov 1750-jılı baslaǵan. Ol ximiyalıq hádiyseler menen elektr hádiyseleri óz-ara baylanıslılıǵın anıqladi. Keyinirek italyan fiziologı Galvani 1780 – jili hám italyan fizigi Voltanıń 1780-jilǵi jumısları galvanik elementlerdi jaratıw imkaniyatın beredi. Birinshi ret 1800-jılda Volta elektr aǵımınıń ximiyalıq deregin jarattı. Elektr togı hám ximiyalıq hádiyselerdiń óz-ara baylanıslılıǵı boyınsha dáslepki izertlewler 18-ásirdiń 2-yarımına tiyisli. Biraq bul izertlewler sol dáwirinde kúshli elektr derekleri bolmaǵanı sebepli tosınarlı xarakteristikaǵa iye. Bunday derek 18—19 – ásirlerde L. Gal'vani hám

A. Voltaniń jumısları nátiyjesinde payda boldı hám usınıń sebebinen elektrdi olardıń atları menen baylanıstıradı. Keyinirek galvanik elementler dep atalǵan jetilisken ximiyalıq tok derekleri islep shıǵıldı. 19 -ásirdiń 60 – jıllarında dinamomashinalardiń jańalıq ashılıwı nátiyjesinde galvanik elementler elektr derekleri retinde óz áhmiyetin joǵalttı ; 20 – ásirde yarım ótkezgishli radiotexnika, mikroelektronika, kosmik texnikanıń rawajlanıwı menen olarǵa bolǵan jańa qızıǵıwshılıq payda bolǵan. Házirgi waqıtta avtonom ximiyalıq tok derekleriniń róli jáne de arttı. Galvanik elementtegi elektr jùrgiziwshi kúsh (EJK) mánisin túsindiriw ushın energiyanıń saqlanıw nızamı ashılǵannan keyin V.Nernst jumıslarında anıq kórsetilgen ximiyalıq teoriya alǵa sùrildi. Bul teoriyaǵa muwapıq, galvanik elementdegi elektr energiyanıń deregi metall elektrod hám elektrolit eritpeleri shegaralarında júz beretuǵin ximiyalıq reaksiyalar energiyası bolıp tabıladı. Gibs — Gelmgolstiń termodinamik teńlemesi galvanik element EJKdi reaksiyanıń jilliliq effekti hám temperatura menen bòlıw múmkinshiligin, Nernst teńlemesi 1888-jili bolsa EJKniń elektrolit konsentraciyasına termo – dinamik baylanıslılıǵın kórsetedi. Keyinirek Nernst teoriyası ayirim jaǵdaylarda ámeliyatqa tuwrı kelmewi anıqlandi. 20 – ásirdiń 30—40 - jıllarında A. N. Frumkin Volta hám Nernst jumısların rawajlandırıw nátiyjesinde galvanik element EJK payda bolıw mexanizminiń tuwrı sheshimin taptı. 19 -ásir baslarında elektrolizdiń ashılıwı, suwdiń vodorod hám kislorodqa ajıraliwi (A. Karleyl hám Ol. Nikolson), NaOH hám KOH dan
dáslepki bar metall halindaǵı natriy hám kaliydiń alınıwı (G. Devi, 1807), elektrolizdiń muǵdarlıq nızamların (Faradey nızamları ) anıqlanıwı elektrdiń rawajlanıwına úlken úles qostı. 1838-jılda B. S. Yakobdiń galvanik elementti tolıq jetilistiriw boyınsha ilimiy izertlewleri nátiyjesinde metall duzların elektroximiyaliq usılda qaytarıp katodda sap metall alıp galvanotexnikaǵa tiykar salindi. Házirgi waqıtta suw, duzlardıń suwdaǵı eritpeleri hám organikalıq elementlerdı metall ajratpasinan elektroliz etiwge tiykarlanǵan kúshli elektroximiyaliq islep shıǵarıw bar.