Xitoy tilida o’qitishda interfaol usullarning roli

1.1 Pedagogik texnologiya konsepsiyasining chet elda rivojlanish tarixi 
 
7
Гершунский Б.С. Философия образования. М. 1998. c.57-66. 
8
刘珣。―对外汉语教育引论 ‖。北京。2000. 89 页

---

18 
1930-yillarda ―Pedagogik texnika‖ tushunchasi maxsus adabiyotlarda paydo 
bo
ʻ ldi va u oʻ quv mashgʻ ulotlarini aniq va samarali tashkil etishga yoʻ naltirilgan 
usul va vositalar yig
ʻ indisi sifatida qaraladi. Shuningdek oʻ quv va laboratoriya 
jihozlari bilan muomala qilishni uddalash, ko
ʻ rgazmali qurollardan foydalanish 
tushunildi. 
1940-50-yillarda o
ʻ quv jarayoniga oʻ qitishning texnik vositalarini joriy etish 
davri boshlandi. Ayniqsa kino, radio va nazorat vositalari, ulardan foydalanish 
metodikasi pedagogik texnologiyaga tenglashtirildi. Bu programmalashtirilgan 
ta‘limni nazarda tutadi. 
1960-yillarning o
ʻ rtalarida bu tushuncha mazmuni chet el pedagogik 
nashrlarda keng muhokama tortildi. 
1971-yil AQSHda Kommunikatsiya va texnologiya Assotsiatsiyasi tashkil topdi. 
1979-yilda Kommunikatsiyava texnologiya Asssosatsiyasi tomonidan pedagogik 
texnologiyaga quyidagicha ta‘rif berilgan edi: pedagogik texnologiya bilimlarni 
o
ʻ zlashtirishning hamma jihatlarini qamrab oluvchi muammoni taxlil qilish va 
rejalashtirish, ta‘minlash, muammoning yechimini baholash va boshqarish uchun 
odamlar, g`oyalar, vositalar va faoliyatni tashkil qilish usullarini o
ʻ z tarkibiga 
oladigan kompleks integrativ jarayondan iborat. 80 yillarning boshidan pedagogik 
texnologiya deb kompyuterli vaaxborot texnologiyalarini yaratishga aytilgan. Shu 
aytilganlar asosida pedagogik texnologiya bir jihatdan o
ʻ quv jarayonida texnika 
vositalaridan foydalanishning kengayib borishini ifodalab, uni ta‘limdagi, 
o
ʻ qitishdagi texnologiya deb nomlash mumkin boʻ lsa, ikkinchidan ta‘lim 
texnologiyasi yoki pedagogik texnologiya degan nom o
ʻ quv jarayonini oʻ zini qurish 
texnologiyasini bildiradi.
Hozirgi kunda bu tashkilotning barcha shtatlarda va Kanadada 50 dan ortiq 
filiallari faoliyat ko
ʻ rsatmoqda. 1961 yildan ―Pedagogik texnologiya‖ jurnali, 1971 

---

19 
yildan ―Audio-vizual ta‘lim‖; ―Audiovizualli kommunikatsiya bayoni‖ nomli jurnallar 
chop etila boshladi. 
1967-yil Angliyada Pedagogik texnologiya Milliy Kengashi tashkil topdi. 1964 
yildan ―Pedagogik texnologiya va dasturli ta‘lim‖, 1970 yildan ―Pedagogik 
texnologiya‖ nomli jurnallar chop etila boshladi. Pedagogik texnologiya ifodasi 
avvaldan loyihalashtirilgan va aniq belgilangan maqsadlarga erishishni kafolatlovchi
o
ʻ quv jarayonini bildirgan.Pedagogik texnologiya boʻ yicha xalqaro konferensiyalar 
1966 yildan boshlab har yili Angliyada o
ʻ tkazib kelinadi. Anjuman materiallari 
―Pedagogik texnologiya jihatlari‖ nomida nashr qilinadi. 
1965-yil Yaponiyada Umumyapon Pedagogik texnologiya Markaziy Kengashi 
tashkil etildi. 1965-yildan ―Pedagogik texnologiya‖; ―Pedagogik texnologiya 
sohasidagi tadqiqotlar‖ nomli jurnallar chop etila boshlandi. Yaponiyada pedagogik 
texnologiya muammolari bilan to
ʻ rtta ilmiy jamiyat shugʻ ullanmoqda. Faol 
harakatdagi pedagogik texnologiya Markaziy kengashining yigirma ikkita davlat 
universitetlarida markazlari mavjud. Har uch oyda yapon tilida chiqadgan ―Pedagogik 
texnologiya sohasidagi tadqiqotlar‖ jurnallarida yirik olimlarning ilmiy ishlari 
o
ʻ rnini topmoqda. Yaqinda umumyapon pedagogik texnologiya markaziy kengashi 
tuzilib, bu sohada xalqaro aloqalar o
ʻ rnatish ishlari bilan mashhur. 
1971-yil Italiyada Pedagogik texnologiya milliy Markazi tashkil etildi. 1971-
yildan ―Pedagogik texnologiya‖ nomli jurnali chop etila boshlandi.Pedagogik 
texnologiya muammosining o
ʻ ta dolzarbligi hisobga olinib, uning imiy asoslarini 
tadqiq qilish maqsadida maxsus korxonalar tuzildi. 
1973-yil Vengriyada O
ʻ qitish texnologiyasi Davlat Markazi tashkil bevosita 
YUNESKO tashabbusi va dasturi asosida tashkil etildi va uning asosiy vazifasi 
o
ʻ qitish texnologiyasining yangi qirralarini kashf etish, mutaxassislar tayyorlash 
tizimini takomillashtirish bo
ʻ yicha ilmiy tadqiqotlarini rivojlantirish kabi 
masalalardan iborat bo
ʻ ldi. 

---

20 
1972-yilning kech kuzida Buyuk Britaniya va Fransiya kitob do
ʻ konlarida 
―Yashash uchun o
ʻ qish‖, ―Dunyo tarbiyasi bugun va ertaga‖ kitobi paydo boʻ ldi. 
Nima uchun bugun Respublikamizda pedagogik texnologiyaning nazariy 
asosini yaratish va amaliyotga tatbiq etish zarurati tug
ʻ ildi? Chunki ana‘naviy 
o
ʻ qitish tizimi yozma ogʻ zaki soʻ zlarga tayanib ish koʻ rishi tufayli ―Axborotli 
o
ʻ qitish‖ sifatida tavsiflanadi. Oʻ qituvchi faoliyati birgina oʻ quv jarayonining 
tashkilotchisi tarzida emas, balki nufuzli bilimlar manbaiga aylanib qolayotganligini 
ta‘kidlagan holda baholamoqda. Bu bir tomondan ko
ʻ rilgan masaladir. 
Ikkinchidan, fan-texnikaning rivojlanayotgan bosqichida axborotlarning keskin 
ko
ʻ payib borayotganligi va ulardan oʻ qitish jarayonida foydalanish uchun vaqtning 
chegaralanganligi, shuningdek, yoshlarni hayotga mukammal tayyorlash talablari 
ta‘lim tizimiga yangi pedagogik texnologiyalarni joriy etishni taqozo etmoqda. 
Keyingi paytlarda pedagogik adabiyotlarda, ta‘lim muammolariga oid 
ma‘ruzalarda ―Pedagogik texnologiya‖ tushunchasiga ―yangi‖, ―ilg
ʻ or‖, ―zamonaviy‖ 
iboralarni qo
ʻ shib ishlatilmoqda. Ammo ―pedagogik texnologiya‖ tushunchasi hali 
bir qolipga tushirilmagan, shuning uchun ham bu iboraning bir-biridan farq qiluvchi 
ko
ʻ pgina taraflari bor. 
―Chet elda o
ʻ qitish texnologiyasiga oid mashhur nazariyalar mavjud. Biz xitoy 
tili o
ʻ qitish jarayonida ana shu tajribalardan foydalangan holda dars oʻ tishimiz 
maqsadga muvofiq bo
ʻ ladi.‖
9
Pedagogik texnologiyaga quyidagicha ta‘riflar berilgan: 
YUNESKOning fikricha, pedagogik texnologiya – bu ta‘lim shakllarini 
ommalashtirish maqsadidda texnik vositalar, inson salohiyati hamda ularning o
ʻ zaro 
ta‘sirini inobatga olib o
ʻ qitish va bilim oʻ zlashtirishning barcha jarayonlarini 
aniqlash, yaratish va qo
ʻ llashning tizimli metodidir. 
9
崔永华，杨寄州。―汉语课堂教学技巧‖。北京。2002.5 页 

---

21 
B.L. Fabermanaytishicha: ―Pedagogik texnologiya – bu o
ʻ qitishga oʻ ziga xos 
yangicha (innovatsion) yondashuvdir.U pedagogikadagi ijtimoiy muhandislik 
tafakkurining ifodalanishi, texnokratik ilmiy ongning pedagogika sohasiga 
ko
ʻ chirilgan tasviri, ta‘lim jarayonining muayan standartlashuvi hisoblanadi‖
10
.
V.P. Bespalkoning fikricha: ―Pedagogik texnologiya – bu o
ʻ qituvchi 
mahoratiga bog
ʻ liq boʻ lmagan holda pedagogik muvaffaqqiytani kafolatlay 
oladigan o
ʻ quvchi shaxsini shakllantirish jarayonining loyihasidir‖
11
. 
N.S.Sayidahmedov ta‘rificha: ―Pedagogik texnologiya – bu o
ʻ qituvchining 
ta‘lim-tarbiya vositalari yordamida o
ʻ quvchilarga muayyan sharoitda va ma‘lum 
ketma-ketlikda ta‘sir ko
ʻ rsatishi va aks ta‘sir mahsuli sifatida ularda oldindan 
belgilangan shaxs sifatlarini intensiv shakllantirish jarayonidir‖
12
.
Ta‘riflardan quyidagi qoidalar kelib chiqadi: 
a) pedagogik texnologiyalar oldindan loyihalanadi; 
b) tayyor loyihani amaliyotga tatbiq etish, o
ʻ qituvchidan katta mahorat talab 
qilmaydi; 
c)yakuniy natija kafolatlanadi; 
Pedagogik texnologiya sohasidagi AQSHning mashhur olimlari: 
B.Blum, D.Kratval, M.Trondund, D.Kerrol, Dj.Blok,L.Enderson, R.Gens, 
L.Brig. Bu olimlar ishlab chiqqan pedagogik texnologiyalar 1966 yilda YUNESKO 
Xalqaro Konferensiyasi asos sifatida qabul qilinadi. 
MDXdagi olimlar: V.P.Bespalko, M.V.Klarin, G.K.Selevko,V.P.Monaxov, 
M.A.Choshanov, 
J.G
ʻ .Yoʻ ldoshev, B.L.Farberman, N.S.Sayidahmedov va 
boshqalar.