Xitoy tilida o’qitishda interfaol usullarning roli

2.1.Xitoy tili o
ʻ qitishda ‖Rolli oʻ yinlar‖ va ―Zig-zag‖ interfaol 
usullariningahamiyati…………………………………………………………………
………….29 
2.2.Xitoy tili darslarida ―Esse‖va ―O
ʻ quv portfoliosi‖ usullaridan foydalanishning 
samarasi……………...................................................................................................38 
 
Umumiy xulosalar………………………………………………………………….50 
Foydalanilgan adabiyotlar 
ro
ʻ yxati……………………………………………….53 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

6 
 
 
 
 
Kirish 
Jamiyatimiz XXI asr bo
ʻ sagʻ asida buyuk oʻ zgarishlarga yuz burdi: 
ma‘naviy-ma‘rifiy, ijtimoiy-iqtisodiy, texnik-texnologik sohalardagi tub islohotlar 
bosqichma-bosqich amalga oshirilmoqda. Ayniqsa ta‘lim-tarbiya jarayonlarini 
pedogogik texnologiyalar ―rels‖iga o
ʻ tkazish erkin Shaxsni tarbiyalash muammosi 
bilan chambarchas bog
ʻ liq. Bu pedogogik voqelik oson kechmaydi: bugun ixtiyoriy 
tarzda qurilayotgan va amaliyotga tatbiq etilayotgan o
ʻ qitish tizimini qat‘iyan ilmiy 
asoslangan pedagogik tizimga aylantirmoq lozim. Aslida ham ijtimoiy tajriba 
elementlari- bilim, ko
ʻ nikma va malaka, ijodiy faoliyat tajribalari – ma‘lum 
pedagogik tizim doirasida kechadigan pedagogik jarayon mahsulidir. Ana shu 
jarayonni umuminsoniy va milliy qadriyatlar ruhi bilan sug
ʻ orish – mazmunini 
takomillashtirish ijodkor o
ʻ qituvchilar oldida turgan dolzarb vazifa hisoblanadi.
Yurtboshimiz ta‘kidlaganlaridek: ―Yangi darsliklarni, zamonaviy pedagogik va 
axborot texnologiyalarini o
ʻ z vaqtida ishlab chiqish va joriy etishni ta‘minlashni 
alohida nazorat ostiga olish zarur
1
‖.Ta‘lim mazmunini mavzu bo
ʻ yicha 
belgilanganmaqsadga mos holda saralash, o
ʻ quv axborotlarini uzatish, teskari aloqa 
vositasida olingan natijalarga ko
ʻ ra ularni yangilash, bilish faoliyatini ilmiy asosda 
boshqarish, o
ʻ quvchining individual qobiliyatlarini oʻ zi boshqariluvchan faoliyatga 
burish yakuniy natijalarni kafolatlashga imkon beradi.
Bugungi kunda biz muhim innavatsion jarayonlar davrida yashayapmiz. Barcha 
sohalarda bo
ʻ lgani kabi ta‘lim tizimida olib borilayotgan islohotlarning keng 
ko
ʻ lamliligi, dolzarbligi va murakkabligi bugungi kun oʻ qituvchilariga katta 
1
I.A.Karimov Oliy Majlis XIV sessiyasida so‘zlagan nutqidan. 2004 yil, 29-aprel. 

---

7 
mas‘uliyat yuklaydi. Xususan, islohotlarning tub yo
ʻ nalishlaridan hisoblanayotgan 
ta‘lim mazmunini yangilash, o
ʻ qituvchi va talabalarni ta‘limga boʻ lgan yangicha 
qarashlarini shakllantirish barobarida ilg
ʻ or pedagogik texnologiyalarni qoʻ llash va 
o
ʻ qituvchilardan katta mahorat, ijodiy mehnat va albatta zamon talablariga javob 
beradigan 
bilimlar 
majmui 
talab 
qilinadi. 
Prezidentimiz 
I.A.Karimov 
ta‘kidlaganlaridek, ―Zamonaviy bilim berish uchun, avvalo, murabbiyning o
ʻ zi ana 
shunday bilimga ega bo
ʻ lishi kerak
2
‖. Bugungi kunda zamonaviy bilimga ega 
bo
ʻ lgan oʻ qituvchi oʻ z mahoratini ishga solib, barcha bilimlarini talabaga yetkazib 
bera olish uchun ham ko
ʻ p izlanishi kerak boʻ lmoqda. Ya‘ni dars jarayonini ham 
mazmunan, ham shaklan o
ʻ zgartirishi komil inson – SHAXS tarbiyasiga 
yo
ʻ naltirilgan boʻ lishi lozimligi eng dolzarb vazifalardan boʻ lib turibdi. 
O
ʻ zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A. Karimovnning 2014-yil 3-sentabr 
ПҚ-2228-sonli qaroriga muvofiq Toshkent davlat sharqshunoslik instituti tarkibida 
Xitoyshunoslik fakulteti tashkil etildi. Bundan ko
ʻ zlangan maqsad zamonaviy 
pedagogik va axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalangan holda ilg
ʻ or 
o
ʻ qitish uslublarini joriy etishga katta e‘tibor qaratish, Xitoy tarixi, madaniyati, 
siyosati va iqtisodiyoti sohasida chuqur bilimlarga ega bo
ʻ lish,erkin fikrlay oladigan, 
har tomonlama yuksak kadrlarni yetishib chiqishidir. Ushbu qarorning 4-bandida 
Prezidentimiz I.A.Karimov ta‘kidlaydi: ―Xitoyshunoslik fakultetini amaliy ish 
tajribasiga ega bo
ʻ lgan hamda xitoy tili va adabiyotini, Xitoy tarixi, siyosati va 
iqtisodiyotini o
ʻ rganish sohasida ilmiy-amaliy tadqiqotlarni oʻ tkazish va ta‘lim 
berish 
jarayonida 
zamonaviy 
pedagogik 
va 
axborot-kommunikatsiya 
texnologiyalaridan faol foydalanuvchi yuqori malakali tashabbuskor kadrlar bilan 
ta‘minlansin; zamonaviy ta‘lim texnologiyalarini, eng yangi axborot va o
ʻ quv-
labaratoriya uskunalarini tadbiq etishhamda ulardan keng foydalanish asosida o
ʻ quv 
rejalari va dasturlarini yangilangan holda xitoyshunoslik masalalari bo
ʻ yicha oʻ quv 
2
I.A.Karimov ―Barkamol avlod – O‘zbekiston taraqqiyotining poydevori‖ – Oliy Majlis IX sessiyasida 
so‘zlangan nutqidan. 1997 yil, 29 avgust. 

---

8 
jarayonini tashkil qilishni ilg
ʻ or xalqaro tajribani hisobga olib, tanqidiy tahlil qilsin va 
qayta ko
ʻ rib chiqsin 
3
‖. 
Yurtboshimizning qarorlariga muvofiq biz bitiruv malakaviy ishimizni aynan 
chet el texnologiyasiga asoslangan holda zamonaviy metodlardan foydalanib, xitoy tili 
o
ʻ qitishda interfaol usullarning ahamiyatiga bagʻ ishladik. Ushbu qaror biz kabi yosh 
kadrlarni yanada ruhlantirib, berilgan imkoniyatlardan yanada keng foydalanib, 
kuchliroq izlanishimizgaturtki bo
ʻ ldi.Bu bilan bir qatorda zamon bilan hamnafas 
holda ta‘lim jarayonida o
ʻ quvchiga tilga nisbatan qiziqishni kuchliroq uygʻ otadigan 
quvnoq interfaol usullardan foydalanib ta‘lim berish ko
ʻ proq oʻ z samarasini beradi. 
Ta‘lim sifatini oshirish masalasi barchaning diqqat markazida turgan holdaturli 
axborot va telekommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanib masofali o
ʻ qitish, 
elektron darsliklar tizimini yaratish hamda ularni qo
ʻ llash usullari ishlab chiqilmoqda. 
Shuningdek, har bir fanning metodikasidan kelib chiqib, dars jarayonini yangicha usul 
va vositalar asosida, interaktiv pedagogika usullaridan keng foydalangan holda tashkil 
etish oldimizga qo
ʻ ygan buyuk maqsad – mustaqil fikrlovchi, barkamol shaxsni 
voyaga yetkazish yo
ʻ lida muhim omil deb qaralmoqda.
Demak, o
ʻ qitishning noan‘anaviy usullarini oʻ ylab topish, mavjud usullarni 
o
ʻ rganish, oʻ zaro tajriba almashish lozim. Bunda pedagogikadagi yangiliklarni 
o
ʻ rganuvchi ta‘limot-pedagogik innovatikaning ahamiyati katta. Ya‘ni uning birinchi 
yo
ʻ nalishi pedagogikadagi barcha yangiliklarni toʻ plash, umumlashtirish, ikkinchi 
yo
ʻ nalishi yangiliklardan samaralilarini tanlab olish va uchinchi yoʻ nalishda ularni 
amaliyotga tatbiq etish nazarda tutiladi.
4
Pedagogik innovatsiyalarning maqsad va vazifalari shundan iboratki, bugungi 
kunda nihoyatda keng va tezkor axborotlar, innovatsion jarayonlar avlodi bo
ʻ lgan 
yoshlarni tarbiyalashda an‘anaviy yondashuvni o
ʻ zgartirish taqozo etilmoqda. Dars 
jarayonida o
ʻ qituvchi – talaba pozitsiyalarini oʻ zgartirish, oʻ qituvchining mutlaq 
3
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimovning ПК-2228-sonli Toshkent davlat sharqshunoslik 
instituti tarkibida Xitoyshunoslik fakultetini tashkil etish to‘g‘risidagi qarori. 2014 yi, 13-sentabr. 
4
J.Yo‘ldoshev//Yangi pedagogik texnologiya. Xalq ta‘limi. 1999, 4-son. 8-bet. 

---

9 
hokimligidan voz kechish, talabaning mustaqil fikrlashiga imkon berish, uni har bir 
mavzu yuzasidan beriladigan ma‘lumotlarni o
ʻ zlashtirish, qiyoslash, tahlil qilish va 
tatbiq etish darajasiga yetkazishga qaratilgan usullarni ishlab chiqish kun talabiga 
aylangan.
Demak, ta‘lim tizimidagi barcha o
ʻ zgarishlar, yangiliklarni pedagogik 
innovatsiyalar deyish mumkin. Yuqoridagi fikrlardan kelib chiqib shuni ta‘kidlash 
lozimki, eng dolzarb vazifa – o
ʻ qituvchining dars jarayonini tashkil etishga boʻ lgan 
qarashini o
ʻ zgartirish, metodik qurollantirish. Chunki tafakkurni oʻ zgartirmay turib, 
yangicha ishlash, yangi metodik malakaga (adabiyotlarga, material va vositalarga) ega 
bo
ʻ lmay turib darsni toʻ gʻ ri tashkil etish, qolaversa, koʻ zlangan maqsadga erishish 
mumkin emas.