Xitoy tilida o’qitishda interfaol usullarning roli

 
 
 
 
 
 
 

---

15 
Ibob. Xitoytilinio
ʻ qitishdapedagogiktexnologiyalar 
 
―Texnologiya‖ 
tushunchasitexnikaviytaraqqiyotbilanbog
ʻ liqboʻ lganholdafanga 1872 yilikiribkeldi. 
Uyunonchaikkiso
ʻ zdan- ―texnos‖(techne)- san‘at, hunar,va ―logos‖(logos) – 
fanso
ʻ zlaridantashkiltopib, 
hunarfanima‘nosinianglatadi. 
Buifodazamonaviytexnologiyajarayoninito
ʻ liqtavsiflabberolmaydi. 
Texnologikjarayonhardoimzaruriyvositalarvasharoitlardanfoydalanganholdaoperatsiy
alarningmuayyanketma-ketlikdabajarishiniko
ʻ zdatutadi. Yohudtexnologikjarayon – 
bumehnatqurollaribilanmehnatobyektlariga 
(xomashyoga) 
bosqichma-
bosqichta‘siretishinatijasidamahsulotyaratishborasidagiishchi 
(ishchimashina)ningfaoliyatidir. 
Texnologiyaso
ʻ zibugungikundata‘limgaaloqadorbirqanchasoʻ zlarbilanbirgaq
o
ʻ llanmoqda.Ta‘limtexnologiyasi, 
o
ʻ qitishtexnologiyasi,pedagogiktexnologiyavahokazo. 
Ta’limtexnologiyasi 
– 
buumumpedagogikmiqyosdagibirbutunta‘limjarayonidemakdir. 
O
ʻ qitishtexnologiyasiesamavjudkonkretsharoitlardankelibchiqqanholda, 
taxminiyemas, balkianiqbelgilangannatijagamuvofiqloyihalashtiriladi.
Xitoy tili o
ʻ qitishda pedagogik texnologiyani ishlab chiqishda tayyorlash 
mexanizmi, ya‘ni dars jarayonini loyihalashtirish va maqsadga erishish bosqichlari 
katta o
ʻ rin egallaydi. 
Xitoy tili darsining texnologik kartasida texnologik jarayon, belgilangan 
maqsad, kutilgan natija, texnologik operatsiyalar (bular interfaol usullar bo
ʻ lishi 
mumkin), shuningdek, bu usullarni qo
ʻ llashdagi texnologik rejim (tartib) aks etgan 
bo
ʻ lishi kerak. Bu darsning metodik ishlanmasiga muvofiq keladi. Darsning 
texnologik kartasini turlicha shaklda tuzish mumkin.
5
Xitoy tili o
ʻ qitish texnologiyasida uchta asosiy tarkibiy qism mavjud: 
5
Фарберман Б.Л., Мусина Г.Р., Джумабаева Ф.А. Современные методы проподавания в вуза. Т. 2001. 

---

16 
1. Loyihalash 
2. Bajarish 
3. Baholash 
Bularning ichida loyihalash jarayonida xitoy tili darslarida o
ʻ qituvchi 
―maqsad ‖ va ―natija‖ning o
ʻ zaro aloqasidan boshlab, oraliq maqsadlarini aniqlashi, 
mazmunni tartibga solishi, o
ʻ quv qurollari va vositalarni belgilashi, natijalarni 
rejalashtirishi kerak. 
Bunda o
ʻ qituvchi va talabaning xitoy tili darsida qoʻ ygan maqsadini 
uyg
ʻ unlashtirishga, har bir topshiriq talabani kutilgan natija sari faol ishtiroki bilan 
yetaklashgaqaratilishi kerakligiga e‘tibor berilishi zarur. Masalan, har bir vazifa 
(topshiriq) alohida natijani berishi va oqibatda talaba ma‘lumotni qoidalashtirish, 
qoidani anglash, chizma yoki jadvallarni izohlab olish, xulosa chiqarish, farqli 
tomonlarini 
ajratish, 
fikrlarni 
bayon 
eta 
olish, 
og
ʻ zaki va yozma 
savodxonlikkaerishishi kabi ko
ʻ nikmalarni hosil qilishi nazarda tutiladi. 
Ma‘lumki, ta‘limsohasida muammolar yechimi, jarayonlarning kechishi asosan, 
ikki yo
ʻ nalishda, ya‘ni deduktiv(umumiydan-xususiyga) va induktiv (xususiydan-
umumiyga) usulda bo
ʻ ladi.
6
Bugungi kunda ko
ʻ p fanlar boʻ yicha ta‘limni induktiv 
usulda olib borilishi ham darsga texnologikyondashuvni inkor etmaydi, aksincha ular 
bir-birini to
ʻ ldiradi. 
Albatta, biz shuni ta‘kidlashimiz lozimki, xitoy tili darslarida ilg
ʻ or, ijodkor 
o
ʻ qituvchilar avvalgi paytlarda ham ishlab, yaxshi koʻ rsatkichlarga erishganlar. 
Ammo u paytdagi ta‘limga bo
ʻ lgan yondashuvtexnologik emas edi. Darslar voizlik 
asosiga qurilgan, talaba tayyor ma‘ruzani tinglashga o
ʻ rgangan edi. Ayrim 
darslargina noan‘anaviy shaklda o
ʻ tardi. Ma‘ruzalarda berilgan ma‘lumotlar amaliy 
mashg
ʻ ulot darslaridagina noan‘anaviy shaklda oʻ tardi. Ma‘ruzalarda berilgan 
ma‘lumotlar amaliy mashg
ʻ ulot darslaridagina mustahkamlanardi. Ma‘ruzalarning 
o
ʻ zlashtirilganlik darajasi faqat savol-javob bilan tekshirilardi. Hozirgi texnologik 
6
Гершунский. Б.С Философия образования. М. 1998. с.68 

---

17 
yondashuv esa xitoy tilidagi har bir darsda talabaning mustaqil fikrlashga 
o
ʻ rgatishga, oʻ zlashtirganini tekshirishga, nazorat qilishga va baholashga qaratilgan 
yondashuvdir. Shuning uchun ham darsga talabaning tafakkurini kengaytirish, 
boyitish, mustaqil o
ʻ qishga oʻ rgatish, oʻ z-oʻ zini nazorat kabilarni oʻ zida 
mujassam etgan texnologik yondashuv talab etilmoqda. Lekin ta‘kidlash joizki, bu 
yondashuvni to
ʻ liq amalga oshirish ancha katta muddatni, juda koʻ p yangi axborot 
va texnika vositalarini talab qiladi. Maqsadga erishish uchun esa, avvalo, bu 
innovatsiyalar mohiyatini to
ʻ gʻ ri tushunish, talablarga ijodiy yondashish zarur. B.S. 
Gershuniskiy savodxonlik, bilimlilik, yetuk mutaxassis bo
ʻ lish, madaniyat va 
mentalitetdan iborat ta‘limning maqsadlarini namoyon etuvchi ierarxik zanjirni 
ko
ʻ rsatadi va bularning barchasi ta‘limning natijasini namoyon etishini ta‘kidlaydi.
7
Bugungi kunda biz ko
ʻ p bora ta‘kidlayotgan SHAXS tarbiyasi ushbu zanjirning eng 
yuqori pog
ʻ onasida turadi.
Ta‘lim berish bu – o
ʻ qituvchi va oʻ quvchi-talabalar ishtirokidagi jamoadir. 
O
ʻ qitish reja asosida va oʻ qitish tizimi hamda mahorati, qolaversa oʻ quvchi-
talabaning ma‘rifatining oshishi bilan belgilanadi.
8
Shunday ekan, hozirgi kunda 
xitoy tili darslarida har bir ta‘lim beruvchi o
ʻ zining zamonaviy texnologik 
yondashuviga ega bo
ʻ lishi kerak. 
Yuqorida ta‘kidlangan vazifalarga erishish uchun xitoy tili darslarida 
texnologik jarayonda hamkorlik pedagogikasi tamoyillariga asoslanish, interfaol 
usullarni keng joriy etish kerak.