Xorazm viloyati Qo’shko’pir tumani Qurbonova Shaydo Xudarganovna

Xorazm viloyati Qo’shko’pir tumani
Qurbonova Shaydo Xudarganovna
17-umumiy o’rta ta’lim maktabi
Kimyo fani o’qituvchisi

Azotning tabiatda aylanishi tufayli sodir bo’ladigan hodisalar

Annotatsiya

Maqolada hayot uchun zarur bo’lgan Azot elementning tabiatda aylanishi sodir bo’ladigan jarayonlar hodisalarni o’quvchilar ongidagi tasaffurlarni kengaytiradi

Tabiatda azot suvda,tuproqda,hamda havoda doimiy mavjuddir.U o’simliklar va tirik mavjudodlar ..tarkibiga kiradi.Azot tabiatda erkin holda va birikmalar tarzida ham uchraydi.Suvdagi eritmalarda azot erkin molekulalar holatida va tuzlar holida bo’ladi.

Erkin holda havoning asosiy qismini 78% ni tashkil tashkil qiladi.Og’irlik jihatdan75,5% ni tashkil etadi.Uni havoni sovutib olish mumkin.Atmosferada azotning ozroq miqdori mamoqaldiroq paytida elektr razryadlari ta’sirida juda ulkan joyda sodir bo’ladidan hodisadir.Bunday paytda havodagi azot molekulalari ikki atomga ajrtib, bu vaqtda azot atomlari energiya bilan ta’minlanib, kislorod bilan reaksiya kirishishga majbur bo’ladi.Avval azot(II)-oksid undan esa azot(IV)-oksid hosil qiladi.
Azot oksidlari uning o’zidan ancha aktiv bo’lganligi tufayli suv bilan reaksiya kirishib,kislotalar hosil qiladi.Bu kislotalar yerga tushib nitrat kislota tuzlariga aylanadi.Bu jarayon tufayli tabiatda azotning uzluksiz aylanishi sodir bo’lib turadi.
Havoda azotning aylanishining yhana bir yo’li tuproq bakteriyalari tomonidan o’zlashtirilib,o’simliklar oson hazm qiladigan tuzlarga aylantiriladi. Azot birikmalari va tuzlari suv bilan birga tuproqdagi o’simliklarga yutilib hayot uchun zarur bo’lgan oksillar,uglevodlar vitaminlar va boshqa organik moddalarga aylanadi.Tuproqda erkin holatda yashaydigan dukkakli o’simliklar ildizida yashaydigan bakteriyalar,atmosfera azotini ham o’zlashtirib,organik moddalarga aylantiradi. Tirik organizmlar tomonidan o’zlashtirilgan organik moddalar tarkibidagi azot elementi turli tuman hayotiy jarayonlarda ishtirok etib ,tirik organizmlar o’sishi,rivojlanishi va sog’lom yashashida ishterok etadi.Tirik organizmlar hujayrasida tarkibdagi eng muhim makroelementlardan vodorod,kislorod,uglerod va azotdan iborat.