Tillarning geneologik tasnifi.
Bu tasnif tilshunoslikda tillarni qiyosiy-tarixiy usul bilan tekshirishning mahsuli bo‘lib maydonga keldi. Bu tasnifga ko‘ra, tillar bir umumiy manbadan kelib chiqqanligi, materiali (so‘z, undagi tovushlar, qo‘shimchalar) jihatidan yaqinligi, o‘xshashligiga asoslanib gruppalarga ajratiladi. Bir umumiy manbadan kelib chiqqan tillar qarindosh tillar oilasini tashkil etadi. Shunga ko‘ra dunyo tillari qarindoshligiga ko‘ra til oilalariga bo‘linadi. Til oilalarining nomlari ajdod til nomi bilan yuritiladi. Masalan: slavyan tillari oilasi, german tillari oilasi, roman tillari oilasi, eroniy tillar oilasi, somiy tillar oilasi va boshqalar.
Tillar oilasi qarindosh tillarning juda yirik katta gruppasi hisoblanadi. Tillar oilasi ichida bir necha tillar gruppasini ajratish mumkin. Masalan, eng katta tillar oilasi sanalmish hind-yevropa tillar oilasi quyidagi guruh tillarga ajratiladi: I. Hind tillari II. Eron tillari. III. Roman tillari. IV. German tillari. V. Kelt tillari. VI. Boltiq tillari. VII. Slavyan tillari. VIII. Grek tili IX. Alban tili. X. Arman tili.
Oltoy tillar oilasi esa quyidagi guruh tillariga bo‘linadi:
I. Turkiy tillar (o‘zbek, qozoq, qirg`iz, turk, turkman…)
II. Mo‘g`ul tillari.
III. Tungus-manchjur tillari.
Turkiy tillar oilasi qipchoq tillari guruhi, o‘g`uz tillari guruhi, qarluq tillari guruhiga bo‘linadi. O‘zbek va uyg`ur tillari qarluq guruhiga; qozoq, qorapalqoq, qirg`iz, tatar, boshqird, xakas, yoqut, chuvash kabi tillar qipchoq guruhiga; ozarbayjon, turkman, usmonli turk tillari esa o‘g`uz guruhiga kiradi.
Tillarning morfologik tasnifi.
Bu tasnifga ko‘ra tillarning qarindoshligidan qat'iy nazar, so‘zlarning tuzilishi asos qilib olinadi. Bunda tillar 4 gruppaga bo‘linadi: I. Amorf tillar. II. Agglutinativ tillar. III. Flektiv tillar. IV. Polisintetik tillar.
Amorf tillarda grammatik ma'no yordamchi so‘zlar, so‘zlar tartibi, urg`u vositasida ifodalanadi. Bunga xitoy, birma, vetnam tillari kiradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |