Xozirgi davrda Uzbekistonda yangi falsafiy dunyokarashni shakllantirish va komil insonni tarbiyalash vazifal

Inson ongli ijtimoiy mavjudot bulgani bois, uning dunyokarashi muayyan extiyoj va manfaatlarga asoslanadi. Demak, xar kanday dunyokarash muayyan inson, ijtimoiy gurux yoki tabakaning uz extiyoj, manfaatlaridan kelib chikgan xolda borlikka munosabatini ifodalovchi Koyalar, nazariyalar, bilimlar majmuasi, ruxiy xolat va e’tikod mujassami xamda ularning namoyon bulishidir.

Falsafiy dunyokarash, moxiyat-mazmuniga kura, ma’naviy faoliyat bulgani bois, u borlikka bulgan ongli, insoniy munosabatning muayyan yunalishlarini vujudga keltirgan. Masalan, kishilarning jamiyatdagi axlokiy munosabatlari – axlokiy dunyokarashlarida, xukukiy munosabatlari – xukukiy, siyosiy munosabatlari – siyosiy, diniy munosabatlari – diniy, ekologik munosabatlari – ekologik dunyokarash shakllarida uz ifodasini topgan. Buni tizim tarzida izoxlaydigan bulsak, kuyidagicha kurinish kasb etadi:

• Falsafiy dunyokarash, moxiyat-mazmuniga kura, ma’naviy faoliyat bulgani bois, u borlikka bulgan ongli, insoniy munosabatning muayyan yunalishlarini vujudga keltirgan. Masalan, kishilarning jamiyatdagi axlokiy munosabatlari – axlokiy dunyokarashlarida, xukukiy munosabatlari – xukukiy, siyosiy munosabatlari – siyosiy, diniy munosabatlari – diniy, ekologik munosabatlari – ekologik dunyokarash shakllarida uz ifodasini topgan. Buni tizim tarzida izoxlaydigan bulsak, kuyidagicha kurinish kasb etadi:

Falsafiy dunyo qarash
Ahloqiy
Diniy
Xulqiy
Siyosiy
Ekologik
Estetik

Falsafiy dunyokarashning tarixiy shakllari insoniyat tarakkiyotining konuniy natijasi bulib, jamiyat rivojlanishining ma’naviy mezoni sifatida namoyon bulgan. Tarakkiyotning dastlabki boskichlarida kishilarning tabiatga, uzlarining ijtimoiy xayotiga bulgan munosabati turli rivoyat va afsonalarda uz ifodasini topgan. Ular shu tarika mifologik dunyokarashni shakllantirgan. Yovuzlik va ezgulik urtasidagi kurashda yaxshilikning mudom tantana kilishi mifologik dunyokarashning gumanistik mazmunidan dalolat beradi. Xususan, uzbek xalki sivilizatsiyasi jarayonida yaratilgan rivoyat, afsona va boshka janrlardagi oKzaki ijod namunalari millatimiz tarixda kanday ma’naviy kiyofaga ega bulganini xanuz kursatib turadi. Ular bugungi kunda jaxon axlini xayratga solmokda. Masalan, kadimiy merosimiz namunasi – «Avesto»da yaxshilik ramzi – Axuramazda va yomonlik timsoli – Axriman urtasidagi kurash tarixi misolida oxir-okibatda ezgulik baribir Kalaba kozonadi, ya’ni yoruKlik zulmat ustidan Kalaba kiladi, degan Koya asosiy urinni egallaydi va xayotbaxsh Koyalar ilgari suriladi