Xujalik mablaglarini turkumlang Хo’jalik mablag’lari va ularning manbalari tasnifi

7.1.4.  Korxona  to ‘lov  qobiliyatining  tahlili
T a h liln in g   ah a m iy a ti,  m a q sa d i  va  v a z ifa la r i.  B a rc h a   m ah su lo t  ishlab 
chiqaruvchi  korxonalar  kabi  fe rm e r  xo'jaligi  ham   tu rli  xil  korxonalar, 
t a s h k ilo t  va  m u assasalar  bilan  iqtisodiy  aloqa  bo 'lad i,  y a ’ni  mol  y e tk a z ib  
b eruvchilar,  sotib  oluvchilar  va,  shu  j u m l a d a n ,  tayyorlov  ta sh k ilo ti, 
soliq,  bank,  s u g 'u r ta   ta sh k ilo tlari  va  b o sh q a  k re d ito rla r  bilan  iqtisodiy 
m u n o sa b a td a  
bo'ladi. 
U shbu 
iqtisodiy 
alo q a la r 
m oliyaviy 
intizom  
cheg arasid a  sodir  bo'lishi,  y a ’ni  belgilangan  m u d d a tla r d a   a m a lg a   oshishi 
k a tta   aham iyatga  ega.  Mol  y e tk a z ib   b e ru v ch ilarg a,  qarzini  o 'z   v a q tid a  
to'lash,  tijorat  b an k la rid a n   o lin g an   kreditlarni  b e lg ila n g a n   m u d d a td a   uzish, 
davlat  budjetiga  soliqlarni  o 'z   v a q tid a   to 'lash   va  h o k a z o   to 'lo v larn i  a m a lg a  
o shirish,  sotib  oluvchilardan  va,  shu  j u m la d a n ,  tay y o rlo v   ta s h k ilo tla rid a n  
q arzin i  o 'z   vaqtida  und irib   olish  kabi  j a r a y o n la r n in g   hisob-kitobi  iqtisodiy 
ta h lil  b o 'y ich a  chuqur  b ilim ni  ta la b   qiladi.  B u   ja r a y o n la r n in g   natijalari 
x o 'ja lik n in g   to'lov  qobilyatini 
ifodalovchi 
k o 'rs a tk ic h la rd a  
n am o y o n  
bo 'lad i,  shuning  uchun  to 'lo v g a  q o d irlik   darajasini  o 'r g a n is h   va  uni  o shirish 
im koniyatlarini  aniqlash  ta h liln in g   asosiy  m a q s a d i 
bo'lib  hisoblanadi. 
U sh b u   m aqsadga  erishish  uchun  ta h liln in g   oldida  q u y id a g i  asosiy  v a z ifa la r 
tu rad i.
1
)  to'lov  m ablag'lari  va  to 'lo v   m ajb u riy atlari  hajm ini  aniqlash,  hisob- 
lash;
2
)  to'lovga  qodirlik  ko'rsatkichlarini  u n in g   barcha  turlari  bo'yicha 
aniqlash;
139

3)  t o i o v   qobiliyatiga  ta'sir  qiluvchi  omillarni  aniqlash  va  ta’sirini  hisob­

lash,  baho  berish;
4)  t o l o v   qobiliyati  ko‘rsatkichi  darajasini  oshirish  im koniyatlarini  ko’rsa- 
tish.
Ushbu  vazifalarni  samarali  hal  etish  uchun  t o l o v   qobiliyatini  ifodalovchi 
barch a  ko’rsatkichlarini  uzluksiz  ravishda  tahlil  qilib  turish  zarur.  Hisoblash 
v a  tahlil  etish  tartibi  ushbu  bobda  quyida  yoritildi.