Yadro fizikasi elementlari

Tabiiy radioaktivlik deb, tabiatda uchraydigan turqun bo'lmagan izotoplardagi nurlanishlarga aytiladi.
Sun'iy radioaktivlik deb esa, yadro reaksiyalari paytida tashkil topgan izotoplardagi nurlanishlarga aytiladi.
Quyidagi jadvalda radioaktivlikning asosiy usullari keltirilgan. Jadvaldan ko'rinib turibdiki, sochilish usullari o'ziga xos imkoniyatlariga ega.

Radioaktivlik turlari	Yadro zaryadi o'zgarishi	A sonining o'zgarishi	JARAYoN XARAKTeRI
Alfa-yemirilish	Z – 2	A – 4	-zarrani chiqishi - ikki proton va ikki neytron sistemasi, ularni o'zaro birikishi
Beta- emirilish	Z  1	А	Neytron ( ) va protonni ( ) yadroda o'zaro o'zgarishi
^ yemirilish	Z + 1	A
^+ yemirilish	Z – 1	A
Elektron tutush	Z – 1	A	va - elektronli neytrino va antineytrono
(e - yoki K - tutish)			Qavs ichida yadrodan uchib chiqayotgan zarralar keltirilgan.
Spontan bo'linish	Z – ^1/2Z	A –	Yadro, massasi va zaryadi taxminan teng bo'lgan ikkita qismga bo'linishi.

Barcha radioaktivlik turlari qattiq, qiskato'lqinli elektromagnit gamma-nurlanish orqali sodir etiladi. Gamma-nurlanish radioaktiv o'zgarishni tashkil etuvchi va energiyani kamayish sabachilaridan biri. Radioaktiv yemirilishni sodir etayotgan yadro "ONA" yadro deb, hosil bo'lgan yadro esa "BOLA" yadro deb ataladi. Bu jarayon o'tayotgan vaqtda foton paydo bo'ladi.

Radioaktiv izotopning yarim emirilish davri T shunday vaqt intervaliki, bu vaqt ichida mavjud radioaktiv yadrolarning yarmi yemiriladi. Bu kattalik o'zgarishi juda katta bo'lib, 10 ¹⁸ yildan 10 ^-10 sekundan ham kichik bo'lishi mumkin.
Elektron e^- yoki pozitron e+ orqali yadroni yemirilishi -yemirilish deb ataladi (elektronli   ^ yemirilish, pozitronli  ⁺ yemirilish).  - yemirilishning uch turi mavjud:  ^ yemirilish,  ⁺- yemirilish, elektron yutish. Elektronli emirilish deb yadroning neytronlaridan birini proton, elektron va antineytrinoga parchalanishiga aytiladi.
n  р + e +
pozitronli  yemirilish esa, quyidagi sxema bo'yicha boradi
р  n + e⁺ + _e
Masalan:


-yemirilish
,
  yemirilish
.