Yadro reakciyalarına máseleler sheshiw metodikası Reje

Temaǵa tiyisli máseleler sheshiw.
1-Másele.
To’mendegi reksiya natiyjesinde qanday bo’lekshe ajralip shig’adi?
²⁷₁₃Al+¹₀n--²⁴₁₁Na+………
Demek bul massalarin qosamiz bunda 27+1=28 boladi demek reaksiyadan aldin massasi 28 reaksiyadan keyinda massasi birdey boliwi kerek. Ha’m to’mendegi yadro zaryadlari saninda qosip baramiz bunda 13+0=13 qosilg’an yadro zaryadlari boladi. 28di natriy massasinan alamiz 28-24= 4boladi 13-11=2 boladi, demek bul jerde alfa α⁴₂ bo’lekshe payda boladi.
²⁷₁₃Al+¹₀n--²⁴₁₁Na+………
27+1= 28 massa 28-24=4massa
13+0=13proton 13-11=2proton
Demek ⁴₂α bo’lekshe ajralip shiqqan.
2-Másele
²⁷₁₃Al+ ⁴₂He--³⁰₁₅P + ……
Bul reaksiyada ajralip shig’ip atirg’an bo’leksheni tabin’
27+4=31 ha’m 31-30=1 kelip shig’adi
13+2=15 ha’m 15-15=0
Demek bul jerde massasi 1ge ten’ bolg’an protonlar sani joq bolg’an bo’lekshe neytron ekenin da’lilledik
3-Másele.
¹⁴₇N + ⁴₂He---- ¹₁H + ……. Yadroliq rekaisya boyinsha qandya element izotopi payda boladi?
14+4=18 ha’m 18-1=16 massasi
7+2=9 ha’m 9-1=8 protonlar sani
Demek bul element kislorod izotopi ¹⁶₈O boladi.
4-Másele.
To’mendegi yadroliq reaksiya natiyjesinde payda bolg’an o’nimdi aniqlan’
²³⁸₉₂U-4α+2β+x
16+0=16 ha’m 238-16=222 massasi
8+2=10 ha’m 92-10=82 proton
5-Másele.
To’mendegi yadroliq reaksiya natiyjesinde payda bolg’an bo’leksheni tabin’
²⁷₁₃Al+ ⁴₂He--³⁰₁₄Si + …… demek 1¹P ekenin da’lilledik
27+4=31 ha’m 30-31=1 massasi
13+2=15 ha’m 15-14=1 protonar sani
6 – Masele. ²³⁸₉₂U izotopi yadrosı radioaktiv jemiriliw processinde ²⁸²₈₆ Ra izotopına aylanadı. Bunda dáslepki yadro neshe α- hám β- bólekshelerdi shıǵarǵan?

Sheshiliwi.
Yadrodan hár bir α-bólekshe shıǵıp ketsa, massa 4 danege, zaryad 2 danege azayadı, hár bir β-bólekshe shıǵıp ketkende massa ózgermeydi, zaryad birge artadı. Sonı esapqa alǵan halda tómendegi reaksiyanı jazıwımız múmkin: