Yadronıń magnit momenti

Yadronıń magnit momenti

Yadronıń magnit momenti

Yadronıń magnit momenti

1
Yadronıń spin túsinigi
2
3
Yadro magnit momentin esaplaw ushın Shmidt modeli
Reje;
Atom yadrosi momentlerine- atom yadrosiniń mexanikalıq moment (spin), magnit moment hám elektr momentleri kiredi. Atom yadrosin qúrawshı nuklonlar yadrodaǵi qózǵalislari sebepli orbital qózǵalıs múǵdari momentin payda etedi. Nuklon spini menen qoʻsilip, nuklonniń tóliq momentin payda etedi. Atom yadrosiniń mexanik momentı yadronı payda etiwshi nuklonlardiń kombinatsiyasi qósındıdısına teń bóladi. Ádette, atom yadrosiniń mexanikalıq momenti úsi yadroniń spini dep ataladi. Atom yadrosiniń magnit momenti óni qurawshi nuklonlardiń jeke magnit momentleri qosindisinan turadı.
Yadroniń spinge iye bóliwin 1928-jilda Pauli boljaǵan edi. Rastindada, yadroniń spini spektral sızıqlardıń o’te názik strukturasi menen túsuntirildı. Birinshi spektral siziqlardıń o’te názik strukturasin 1891-jilda Maykelson o'ziniń interferometrinde baqladi, keyinsheli Fabri hám Pero, Lummer (1860--1925), Gerks (1878-1960) davam ettirdi.
XIX ásır axirlarina deyin atom dúzilisi haqqında esh nárse belgili emes edi. 1896-jilda A.Bekkerel radioaktivlikti óylap tapti. Radioaktiv nurlaniwlardıń fotoplastinkaga ta'sir etiwin hám ionlasiw qásiyetlerin anıqladi. Eki jildan so’ń P. Kyuri hám M. Skladovskaya Kyurilar uran duzlariniń ham radioaktivlik qásiyetke iye ekenlenligin aniqladi. Radioaktivlik jemiriliw vaqtında úsh túrli ( a,B ,y ) nurlanıw juzege keliwi hám nurlanıw intensivligi sirtqi ta'sirlerge (temperatura, elektromagnitlik maydan ta'siri, deformatsiya) ǵárezli emes ekenligin aniqladi.

Geyzenberg noaniqlik prinsipini, Shredinger kvant fizikasining to'lqin nazariyasini ishlab chiqdi. 1919-yilda Aston mass-spektograf yaratdi va atomning massalarini aniq o'lchash imkoniyatini berdi. Element massalari har xii bo'lgan izotoplar aniqlandi. Rezerford birinchi marotaba alfa-zarralar bilan azot yadrosini bombardimon qilib yadro reaksiyasini amalga oshirdi. Bu hodisa insoniyatning tabiat kuchlari ustidan erishgan dastlabki g'alabasi edi.

• 
  Geyzenberg noaniqlik prinsipini, Shredinger kvant fizikasining to'lqin nazariyasini ishlab chiqdi. 1919-yilda Aston mass-spektograf yaratdi va atomning massalarini aniq o'lchash imkoniyatini berdi. Element massalari har xii bo'lgan izotoplar aniqlandi. Rezerford birinchi marotaba alfa-zarralar bilan azot yadrosini bombardimon qilib yadro reaksiyasini amalga oshirdi. Bu hodisa insoniyatning tabiat kuchlari ustidan erishgan dastlabki g'alabasi edi.
  

• 
  1932-yilda D.Chedvik (1891-1974) zaryadsiz, massasi protonnikiga yaqin bo'lgan massali neytral zarra-neytronni kashf etdi. Neytron kashf etilgach, D.D.Ivanenko va Geyzenberg atom yadrosining proton-neytron modelini tavsiya etishdi. Bu modelga ko'ra, atom yadrolari proton va neytronlardan tashkil topgan deb qaraladi. Hozirgi kungacha ham shunday tasavvur saqlanib kelmoqda.
  

Rezerford taklif etgan atomning sayyoraviy modeli atomning barqarorligini, spektning diskretligini tushuntira olmaydi. Chunki atom qobig'ida elektron yadro atrofida aylanib turar ekan zaryadli zarra elektrodinamika qonunlariga ko'ra, o'z energiyasini nurlab borishi lozim va nihoyat elektron yadroga kelib tushishi kerak

N. Bor o'z postulatlari bilan atom yadrosidagi jarayonlarni klassik tasavvurlashdan kvant tasavvurlashga asos soldi.
Shunday qilib, klassik fizika qonunlaridan kvant fizikasiga o'tish davri boshlandi.
1926-yili Geyzenberg va Shredinger mikrodunyo jarayonlarini kvant mexanikasi qonunlariga ko'ra tushuntira boshladilar. Kvant mexanikasiga ko'ra, zarralar harakatini o'rganishda ulaming harakat trayektoriyasini, bir vaqtda turgan joyi va tezliklarini aniq bilish mumkin emas.
Pratonniń magnitlk momenti.
Taq proton;
Taq neytron;
Taq pratonli yadrolar
Taq neytronli yadrolar
Paydalanılǵan ádebiyatlar:
1.K.N.Muxin “Експериментная ядерная физика’’ T.1,M 1974-yil.
2.R.B.Bekjonov “Atom yadrosi va zarralar fizikasi’’ Toshkent. O’qituvchi 1995-yil 433-483- betlar.
3.Azimov.S.A, Abdujamilov.A “Elementar zarralar fizikasi” Toshkent. O’qituvchi 1986-yil.
http://fayllar.org